Kimyoterapiya: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
MalikxanBot (munozara | hissa)
Botlar
755 569 edits
{{stub → {{chala (xato haqida xabar berish)
„Chemotherapy“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
Qator 1: Qator 1:
[[Fayl:Chemotherapy with acral cooling.jpg|thumb|Ko'krak saratoni uchun dosetaksel kimyoterapiyasi bilan davolanayotgan ayol. Tirnoqlariga zarar yetkazmaslik uchun qo‘l va oyoqlariga sovuq qo‘lqoplar va etiklar qo‘yiladi.]]
'''Kimyoterapiya''', kimyoviy usul bilan davolash — xavfli oʻsmalarga qarshi taʼsir etish xususiyatiga ega dori vositalari bilan davolash. Bu usul bundan 50 yil avval olimlar tomonidan kashf etilgan; unda azotipritning baʼzi farmakologik moddalari tez oʻsuvchi [[Hujayra|hujayralarga]] taʼsir etishi va qon ishlab chiqarish aʼzolarining xavfli oʻsmasida qoʻllash mumkinligi bayon etilgan. Keyinchalik shu asosda Kimyoterapiyada qoʻllaniladigan dorilar ishlab chiqarila boshlandi.
 
[[Category:Pages using infobox medical intervention with unknown parameters|nameChemotherapy]]
'''Kimyoterapiya''' (ko'pincha '''kimyoterapiya''' va ba'zan '''CTX''' yoki '''CTx''' deb qisqartiriladi) standartlashtirilgan kimyoterapiya rejimining bir qismi sifatida bir yoki bir nechta saratonga qarshi dorilarni ishlatadigan saraton kasalligini davolashning bir turi. Kimyoterapiya shifobaxsh maqsadda berilishi mumkin (bu deyarli har doim dorilar kombinatsiyasini o'z ichiga oladi) yoki hayotni uzaytirish yoki simptomlarni kamaytirishga qaratilgan bo'lishi mumkin ( palliativ kimyoterapiya). Kimyoterapiya - [[Onkologiya|''tibbiy onkologiya'']] deb ataladigan [[Saraton (kasallik)|saraton]] uchun [[Farmakoterapiya|farmakoterapiyaga]] bag'ishlangan tibbiyot fanining asosiy toifalaridan biri. <ref name="Resistance to cancer chemotherapy">{{Cite journal|display-authors=6|title=Resistance to cancer chemotherapy: failure in drug response from ADME to P-gp|journal=Cancer Cell International|volume=15|issue=1|pages=71|date=15 July 2015|pmid=26180516|pmc=4502609|doi=10.1186/s12935-015-0221-1}}</ref> <ref>{{Cite journal|title=Apoptosis: a link between cancer genetics and chemotherapy|journal=Cell|volume=108|issue=2|pages=153–64|date=January 2002|pmid=11832206|doi=10.1016/S0092-8674(02)00625-6}}</ref>


''Kimyoterapiya'' atamasi [[Mitoz|mitozni]] hujayra bo'linishini yoki DNKning shikastlanishini qo'zg'atish uchun hujayra ichidagi [[Zaharlar|zaharlarning]] o'ziga xos bo'lmagan qo'llanilishini anglatadi, shuning uchun DNKni tiklanishi kimyoterapiyani kuchaytirishi mumkin. <ref name="pmid29514064">{{Cite journal|title=Therapeutic Potential of NAD-Boosting Molecules: The In Vivo Evidence|journal=[[Cell Metabolism]]|volume=27|issue=3|pages=529–547|date=2018|doi=10.1016/j.cmet.2018.02.011|pmc=6342515|pmid=29514064}}</ref> Kemoterapiya so'zining ma'nosi hujayradan tashqari signallarni bloklaydigan ko'proq selektiv vositalarni istisno qiladi ( signal uzatish ). Klassik endokrin gormonlar (birinchi navbatda, ko'krak bezi saratoni uchun [[estrogenlar]] va prostata saratoni uchun [[androgenlar]] ) o'sishini rag'batlantiruvchi signallarni maxsus molekulyar yoki genetik maqsadlarga ega bo'lgan terapiyani ishlab chiqish gormonal terapiya deb ataladi. Aksincha, tirozin kinaz retseptorlari bilan bog'liq bo'lgan o'sish signallarining boshqa taqiqlar maqsadli terapiya deb ataladi.
Kimyoterapiyada qoʻllaniladigan [[dori]] vositalari farmakologik xususiyatiga koʻra, jadal oʻsayotgan hujayralarning rivojlanishi va koʻpayishini jilovlash va izdan chiqarish, shuningdek, [[DNK]], [[RNK]] yoki tegishli oqsillar sintezini toʻxtatish, yaʼni sitostatik taʼsirga ega. 50 dan ortiq bunday tabiiy va sunʼiy (sintetik) preparatlar: alkillovchilar (embixin, xlorbutin, siklofosfan, ifosfamid, prospidin, sarkolizin va h.k.), antimetabolitlar (metotreksat, ftoruratsil, ftorafur, kapetsitabinkseloda, gemzar va boshqalar), xavfli oʻsmaga qarshi qoʻllaniladigan antibiotiklar (daktinomitsin, rubomitsin, doksorubitsin, adriamitsin, bleomitsin va boshqalar), dorivor oʻsimliklardan ajratib olingan vinblastin, vinkristin, navelbin, taksol, taksoter, topotekan, irinotekan, etopozid va boshqa dorilar hamda gormonlar ishlatiladi.


Muhimi shundaki, dori vositalaridan foydalanish (kimyoterapiya, gormonal terapiya yoki maqsadli terapiya) saraton kasalligini ''tizimli davolashni'' tashkil etadi, chunki ular qon oqimiga kiritiladi va shuning uchun printsipial jihatdan tananing har qanday anatomik joyida saraton kasalligini davolashga qodir. Tizimli terapiya ko'pincha saraton kasalligi uchun [[Radioterapiya|radiatsiya terapiyasi]], [[jarrohlik]] yoki gipertermiya terapiyasi kabi ''mahalliy terapiyani'' tashkil etuvchi boshqa usullar (ya'ni, samaradorligi ular qo'llaniladigan anatomik sohada bo'lgan davolar) bilan birgalikda qo'llaniladi.
Qon yaratish aʼzolari va [[limfa tugunlari]] xavfli oʻsmasi ([[gemoblastoz]], [[limfoma]]) rak ([[Saraton (kasallik)|saraton]]) kasalligining tarqalgan xillarida Kimyoterapiya asosiy davolash usuli hisoblanadi. Saraton kasalligining oʻchokli (tarqalmagan) holatlarida keyingi yillarda yangi taʼsirchan preparatlar (taksol, navelbin, gemzar, sisplatin) ishlab chiqarilishi tufayli Kimyoterapiya ni kompleks davolash tarkibiga kiritish mumkin, mas, xirurgik usuldan oldin (neoadʼyuvant) yoki undan keyin kasallik tarqalishining oldini olish maqsadida profilaktik (adʼyuvint) Kimyoterapiya qoʻllaniladi.


An'anaviy kimyoterapevtik vositalar hujayra bo'linishiga (mitoz) xalaqit berish orqali sitotoksikdir, ammo saraton hujayralari bu agentlarga nisbatan sezgirligi jihatidan juda farq qiladi. Ko'p jihatdan, kimyoterapiyani hujayralarga zarar yetkazish yoki stress qilish usuli sifatida ko'rish mumkin, bu esa [[apoptoz]] boshlangan taqdirda hujayra o'limiga olib kelishi mumkin. Kimyoterapiyaning ko'plab nojo'ya ta'sirlari tez bo'linadigan va shuning uchun antimitotik dorilarga sezgir bo'lgan oddiy hujayralarga zarar yetkazishi mumkin: [[Koʻmik|suyak iligi]], ovqat hazm qilish tizimi va soch follikulalari hujayralari. Bu kimyoterapiyaning eng ko'p uchraydigan yon ta'siriga olib keladi: miyelosupressiya (qon hujayralari ishlab chiqarilishining pasayishi, shuning uchun immunosupressiya ), shilliq qavatning yallig'lanishi (ovqat hazm qilish traktining shilliq qavatining yallig'lanishi) va alopesiya (soch to'kilishi). Immunitet hujayralariga (ayniqsa limfotsitlarga) ta'siri tufayli kimyoterapiya preparatlari ko'pincha immunitet tizimining o'z-o'ziga qarshi zararli haddan tashqari faolligi ( [[Autoimmunitet|otoimmunitet]] deb ataladigan) natijasida yuzaga keladigan ko'plab kasalliklarda qo'llaniladi. Bularga revmatoid artrit, [[Lupus|tizimli qizil yuguruk]], ko'p skleroz, [[vaskulit]] va boshqalar kiradi.
Ayrim xavfli oʻsma kasalliklarida (bachadon xoriokarsinomasi, bolalarda uchraydigan limfoblasteloykoz, [[limfogranulematoz]]) Kimyoterapiya yaxshi naf berishi va bemor sogʻayib ketishi mumkin.


== Davolash strategiyalari ==
Ayrim xavfli oʻsmalar (buyrak, [[meʼda osti bezi]] raki) kimyoviy dorilarga nisbatan kam sezgirligi sababli Kimyoterapiyada qoʻllaniladigan dorining davoli xususiyati tegishli baholash darajadari bilan belgilanadi.
{| class="wikitable" style="float: right;"
|+Umumiy kombinatsiyalangan kimyoterapiya rejimlari <ref name="Corrie">{{Cite journal|last=Corrie PG|title=Cytotoxic chemotherapy: clinical aspects|journal=Medicine|year=2008|volume=36|issue=1|pages=24–28|doi=10.1016/j.mpmed.2007.10.012|first1=Pippa G.}}</ref>
! scope="col" | Saraton turi
! scope="col" | Giyohvand moddalar
! scope="col" | Qisqartma
|-
! rowspan="2" scope="row" | [[Koʻkrak bezi saratoni|Ko'krak saratoni]]
| siklofosfamid, metotreksat, 5-ftorurasil, vinorelbin
| CMF
|-
| [[Adriamisin|Doksorubitsin]], siklofosfamid
| AC
|-
! rowspan="3" scope="row" | [[Limfogranulematoz|Xodgkin limfomasi]]
| Dosetaksel, [[Adriamisin|doksorubitsin]], siklofosfamid
| TAC
|-
| [[Adriamisin|Doksorubitsin]], bleomitsin, vinblastin, dakarbazin
| ABVD
|-
| Mustin, vinkristin, prokarbazin, prednizolon
| MOPP
|-
! scope="row" | Xodgkin bo'lmagan limfoma
| Siklofosfamid, [[Adriamisin|doksorubitsin]], vinkristin, prednizolon
| CHOP, R-CVP
|-
! scope="row" | Jinsiy hujayrali shish
| Bleomitsin, etoposid, sisplatin
| BEP
|-
! rowspan="2" scope="row" | [[Oshqozon saratoni]] <ref name="CochraneGastric2017">{{Cite journal|title=Chemotherapy for advanced gastric cancer|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2017|pages=CD004064|date=August 2017|issue=8|pmid=28850174|pmc=6483552|doi=10.1002/14651858.cd004064.pub4}}</ref>
| Epirubitsin, sisplatin, 5-ftorurasil
| ECF
|-
| Epirubitsin, sisplatin, kapesitabin
| ECX
|-
! scope="row" | [[Siydik pufagi saratoni|Quviq saratoni]]
| Metotreksat, vinkristin, [[Adriamisin|doksorubitsin]], sisplatin
| MVAC
|-
! scope="row" | [[Oʻpka saratoni|O'pka saratoni]]
| Siklofosfamid, [[Adriamisin|doksorubitsin]], vinkristin, vinorelbin
| CAV
|-
! scope="row" | Kolorektal saraton
| 5-ftorouratsil, foliy kislotasi, oksaliplatin
| FOLFOX
|-
! scope="row" | [[Oshqozon osti bezi saratoni]]
| Gemsitabin, 5-ftorurasil
| FOLFOX
|-
! Suyak saratoni
| [[Adriamisin|Doksorubitsin]], sisplatin, metotreksat, ifosfamid, etoposid
| MAP/MAPIE
|-
|}
Bugungi kunda qo'llaniladigan kimyoterapevtik preparatlarni qo'llashda bir qator strategiyalar mavjud. Kemoterapiya shifobaxsh maqsadda berilishi mumkin yoki hayotni uzaytirish yoki semptomlarni engillashtirishga qaratilgan bo'lishi mumkin.


* Induksion kimyoterapiya saraton kasalligini kimyoterapevtik dori bilan davolashning birinchi bosqichidir. Ushbu turdagi kimyoterapiya davolash maqsadida qo'llaniladi. <ref name="Resistance to cancer chemotherapy">{{Cite journal|display-authors=6|title=Resistance to cancer chemotherapy: failure in drug response from ADME to P-gp|journal=Cancer Cell International|volume=15|issue=1|pages=71|date=15 July 2015|pmid=26180516|pmc=4502609|doi=10.1186/s12935-015-0221-1}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFAlfaroukStockTaylorWalsh2015">Alfarouk KO, Stock CM, Taylor S, Walsh M, Muddathir AK, Verduzco D, et&nbsp;al. (15 July 2015). [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4502609 "Resistance to cancer chemotherapy: failure in drug response from ADME to P-gp"]. ''Cancer Cell International''. '''15''' (1): 71. [[Raqamli obyekt identifikatori(DOI)|doi]]:[[doi:10.1186/s12935-015-0221-1|10.1186/s12935-015-0221-1]]. [[PMC (identifikator)|PMC]]&nbsp;<span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible">[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4502609 4502609]</span>. [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26180516 26180516].</cite></ref> <ref name="Airley2009">{{Kitob manbasi|last=Rachel Airley|title=Cancer chemotherapy|publisher=Wiley-Blackwell|year=2009|isbn=978-0-470-09254-5}}</ref> {{Rp|55–59}}
Baʼzan Kimyoterapiyadan soʻng ayrim noxush asoratlar kuzatiladi, lekin keyinchalik bu holat oʻz-oʻzidan yoʻqolib ketishi mumkin.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
* Kombinatsiyalangan usul kimyoterapiya - [[jarrohlik]], [[Radioterapiya|radiatsiya terapiyasi]] yoki gipertermiya davolash kabi boshqa [[Saraton (kasallik)|saraton davolash usullari]] bilan dori foydalanish.
* Konsolidatsion kimyoterapiya kasallikdan xoli bo'lgan umumiy vaqtni uzaytirish va umumiy omon qolishni yaxshilash uchun remissiyadan keyin o'tkaziladi. Qo'llaniladigan dori remissiyaga erishgan dori bilan bir xil. <ref name="Airley2009" /> {{Rp|55–59}}
* Intensiv kimyoterapiya konsolidatsion kimyoterapiya bilan bir xil, ammo induksion kimyoterapiyadan farqli dori ishlatiladi. <ref name="Airley2009" /> {{Rp|55–59}}
* Kombinatsiyalangan kimyoterapiya odamni bir vaqtning o'zida bir nechta turli dorilar bilan davolashni o'z ichiga oladi. Giyohvand moddalar o'zlarining mexanizmlari va yon ta'sirida farqlanadi. Eng katta afzallik - har qanday agentga qarshilik ko'rsatish ehtimolini minimallashtirish. Bundan tashqari, dorilar ko'pincha toksiklikni kamaytiradigan past dozalarda qo'llanilishi mumkin. <ref name="Airley2009" /> {{Rp|55–59}}<ref name="Wood2005">{{Kitob manbasi|last=Wood|first=Miriam|title=The Royal Marsden Hospital handbook of cancer chemotherapy: a guide for the multidisciplinary team|publisher=Elsevier Churchill Livingstone|location=St. Louis, Mo|year=2005|isbn=978-0-443-07101-0}}</ref> {{Rp|17–18}}<ref name="CochraneGastric2017">{{Cite journal|title=Chemotherapy for advanced gastric cancer|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2017|pages=CD004064|date=August 2017|issue=8|pmid=28850174|pmc=6483552|doi=10.1002/14651858.cd004064.pub4}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFWagnerSynMoehlerGrothe2017">Wagner AD, Syn NL, Moehler M, Grothe W, Yong WP, Tai BC, Ho J, Unverzagt S (August 2017). [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6483552 "Chemotherapy for advanced gastric cancer"]. ''The Cochrane Database of Systematic Reviews''. '''2017''' (8): CD004064. [[Raqamli obyekt identifikatori(DOI)|doi]]:[[doi:10.1002/14651858.cd004064.pub4|10.1002/14651858.cd004064.pub4]]. [[PMC (identifikator)|PMC]]&nbsp;<span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible">[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6483552 6483552]</span>. [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28850174 28850174].</cite></ref>
* Neoadjuvant kimyoterapiya jarrohlik kabi mahalliy davolashdan oldin beriladi va asosiy o'simtani qisqartirish uchun mo'ljallangan. <ref name="Airley2009" /> {{Rp|55–59}}Bundan tashqari, mikrometastatik kasallik xavfi yuqori bo'lgan saraton kasalliklari uchun ham beriladi. <ref name="Perry2008">{{Kitob manbasi|last=Perry, Michael J.|title=The Chemotherapy source book|publisher=Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia|year=2008|isbn=978-0-7817-7328-7}}</ref> {{Rp|42}}
* Yordamchi kimyoterapiya mahalliy davolashdan so'ng (radioterapiya yoki jarrohlik) qo'llaniladi. U saraton kasalligi haqida ozgina dalillar mavjud bo'lganda foydalanish mumkin, ammo takrorlanish xavfi mavjud. <ref name="Airley2009" /> {{Rp|55–59}}Shuningdek, u tananing boshqa qismlariga tarqalgan har qanday saraton hujayralarini o'ldirishda foydalidir. Ushbu mikrometastazlarni adjuvan kimyoterapiya bilan davolash mumkin va bu tarqalgan hujayralar keltirib chiqaradigan relapslarni kamaytirishi mumkin. <ref name="pmid16061845">{{Cite journal|title=Maintenance therapy to suppress micrometastasis: the new challenge for adjuvant cancer treatment|journal=Clinical Cancer Research|volume=11|issue=15|pages=5337–41|date=August 2005|pmid=16061845|doi=10.1158/1078-0432.CCR-05-0437}}</ref>
* Ta'minlovchi kimyoterapiya remissiyani uzaytirish uchun takroriy past dozali davolashdir. <ref name="CochraneGastric2017" /> <ref name="Airley2009" /> {{Rp|55–59}}
* Qutqaruvchi kimyoterapiya yoki palliativ kimyoterapiya davolovchi maqsadsiz, faqat o'sma yukini kamaytirish va umr ko'rish davomiyligini oshirish uchun beriladi. Ushbu rejimlar uchun, umuman olganda, yaxshiroq toksiklik profili kutilmoqda. <ref name="Airley2009" /> {{Rp|55–59}}


Barcha kimyoterapiya rejimlari qabul qiluvchining davolanishga qodir bo'lishini talab qiladi. Ishlash holati ko'pincha odam kimyoterapiya olishi mumkinligini yoki dozani kamaytirish zarurligini aniqlash uchun o'lchov sifatida ishlatiladi. Har bir davolashda o'simta hujayralarining faqat bir qismi nobud bo'lganligi sababli ( kasrlarni o'ldirish ), o'simta hajmini kamaytirishni davom ettirish uchun takroriy dozalarni kiritish kerak. <ref name="skeel">{{Kitob manbasi|last=Skeel|first=R. T.|year=2003|title=Handbook of Cancer Chemotherapy (paperback)|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|edition=6th|isbn=978-0-7817-3629-9|url=https://archive.org/details/handbookofcancer00rola}}</ref> Mavjud kimyoterapiya rejimlari toksiklik bilan cheklangan davolanish chastotasi va davomiyligi bilan, dori-darmonlarni tsikllarda qo'llaydi. <ref name="chabner">{{Kitob manbasi|year=2005|edition=4th|title=Cancer Chemotherapy and Biotherapy: Principles and Practice|url=https://archive.org/details/cancerchemothera0000unse_v1m4|location=Philadelphia|publisher=Lippincott Willians & Wilkins|isbn=978-0-7817-5628-0}}</ref>
== Manbalar ==
{{manbalar}}


=== Samaradorlik ===
{{no iwiki}}
Kimyoterapiyaning samaradorligi saraton turiga va bosqichiga bog'liq. Umumiy samaradorlik ba'zi [[Leykoz|leykemiyalar]] kabi ba'zi saraton turlarini davolovchi bo'lishdan <ref>{{Cite journal|title=Diffuse large B-cell lymphoma: current treatment approaches|journal=Oncology|volume=26|issue=5|pages=488–95|date=May 2012|pmid=22730604}}</ref> <ref>{{Cite journal|title=Follicular lymphoma: 2012 update on diagnosis and management|journal=American Journal of Hematology|volume=87|issue=10|pages=988–95|date=October 2012|pmid=23001911|doi=10.1002/ajh.23313}}</ref> samarasiz bo'lishgacha, masalan, ba'zi [[Miya shishi|miya o'smalarida]] <ref>{{Cite journal|title=The present and future management of malignant brain tumours: surgery, radiotherapy, chemotherapy|journal=Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry|volume=75 Suppl 2|issue=Suppl 2|pages=ii24-30|date=June 2004|pmid=15146036|pmc=1765659|doi=10.1136/jnnp.2004.040535}}</ref> boshqalarda, masalan, [[Teri saratoni|melanoma bo'lmagan teri saratoni]] kabi, keraksiz bo'lishgacha. <ref>{{Cite journal|title=Non-melanoma skin cancer|journal=Lancet|volume=375|issue=9715|pages=673–85|date=February 2010|pmid=20171403|doi=10.1016/S0140-6736(09)61196-X|pmc=3339125}}</ref>


=== Dozalash ===
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
[[Fayl:Chemotherapy_dose_response_graph.png|left|thumb| Oddiy va saraton hujayralarida kimyoviy terapevtik dorilar tomonidan hujayralarni o'ldirishning dozaga munosabati. Yuqori dozalarda o'ldirilgan oddiy va saraton hujayralarining foizi juda o'xshash. Shu sababli, o'simtaga qarshi faollik normal hujayra o'limidan oshadigan dozalar tanlanadi. <ref name="Corrie">{{Cite journal|last=Corrie PG|title=Cytotoxic chemotherapy: clinical aspects|journal=Medicine|year=2008|volume=36|issue=1|pages=24–28|doi=10.1016/j.mpmed.2007.10.012|first1=Pippa G.}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCorrie_PG2008">Corrie PG, Pippa G. (2008). "Cytotoxic chemotherapy: clinical aspects". ''Medicine''. '''36''' (1): 24–28. [[Raqamli obyekt identifikatori(DOI)|doi]]:[[doi:10.1016/j.mpmed.2007.10.012|10.1016/j.mpmed.2007.10.012]].</cite></ref>]]
Kimyoterapiyaning dozasi qiyin bo'lishi mumkin: agar doza juda past bo'lsa, u o'simtaga qarshi samarasiz bo'ladi, haddan tashqari dozalarda esa toksiklik ( nojo'ya ta'sirlar ) uni qabul qilgan odam uchun chiday olmaydi <ref name="Corrie">{{Cite journal|last=Corrie PG|title=Cytotoxic chemotherapy: clinical aspects|journal=Medicine|year=2008|volume=36|issue=1|pages=24–28|doi=10.1016/j.mpmed.2007.10.012|first1=Pippa G.}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCorrie_PG2008">Corrie PG, Pippa G. (2008). "Cytotoxic chemotherapy: clinical aspects". ''Medicine''. '''36''' (1): 24–28. [[Raqamli obyekt identifikatori(DOI)|doi]]:[[doi:10.1016/j.mpmed.2007.10.012|10.1016/j.mpmed.2007.10.012]].</cite></ref> Kimyoterapiya dozasini aniqlashning standart usuli hisoblangan tana sirt maydoniga (BSA) asoslanadi. BSA odatda tana maydonini to'g'ridan-to'g'ri o'lchash orqali emas, balki qabul qiluvchining vazni va bo'yidan foydalangan holda matematik formula yoki [[nomogramma]] bilan hisoblanadi. Ushbu formula dastlab 1916 yilda o'tkazilgan tadqiqotda olingan va laboratoriya hayvonlari bilan o'rnatilgan dorivor dozalarni odamlar uchun ekvivalent dozalarga o'tkazishga harakat qilgan. <ref>{{Cite journal|title=A formula to estimate the approximate surface area if height and weight be known. 1916|journal=Nutrition|volume=5|issue=5|pages=303–11; discussion 312–3|year=1989|pmid=2520314}}</ref> Tadqiqot faqat to'qqizta odamni o'z ichiga oldi. <ref name="dosing strategies">{{Cite journal|title=Dosing strategies for anticancer drugs: the good, the bad and body-surface area|journal=European Journal of Cancer|volume=38|issue=13|pages=1677–84|date=September 2002|pmid=12175683|doi=10.1016/s0959-8049(02)00151-x}}</ref> 1950-yillarda kimyoterapiya joriy etilganda, BSA formulasi yaxshiroq variant yo'qligi sababli kimyoterapiya dozalari uchun rasmiy standart sifatida qabul qilindi. <ref name="pmid17305252">{{Cite journal|title=Chemotherapy dosing part I: scientific basis for current practice and use of body surface area|journal=Clinical Oncology|volume=19|issue=1|pages=23–37|date=February 2007|pmid=17305252|doi=10.1016/j.clon.2006.10.010}}</ref> <ref>{{Cite journal|title=The use of body surface area as a criterion of drug dosage in cancer chemotherapy|journal=Cancer Research|volume=18|issue=7|pages=853–6|date=August 1958|pmid=13573353}}</ref>
[[Fayl:Improvement_in_Response_Rate.jpg|right|thumb|180x180px| 5-FU dozasini boshqarish BSA dozasiga nisbatan sezilarli darajada yaxshi javob va omon qolish tezligiga olib keladi. <ref name="individual fluorouracil">{{Cite journal|title=Individual fluorouracil dose adjustment based on pharmacokinetic follow-up compared with conventional dosage: results of a multicenter randomized trial of patients with metastatic colorectal cancer|journal=Journal of Clinical Oncology|volume=26|issue=13|pages=2099–105|date=May 2008|pmid=18445839|doi=10.1200/jco.2007.13.3934}}</ref>]]
Odamlar orasida farmakokinetik o'zgaruvchanlikning natijasi shundaki, ko'p odamlar minimallashtirilgan toksik yon ta'sirlar bilan optimal davolash samaradorligiga erishish uchun to'g'ri dozani olmaydilar. Ba'zi odamlar dozani oshirib yuborishadi, boshqalari esa kam dozada. <ref name="pmid17305252">{{Cite journal|title=Chemotherapy dosing part I: scientific basis for current practice and use of body surface area|journal=Clinical Oncology|volume=19|issue=1|pages=23–37|date=February 2007|pmid=17305252|doi=10.1016/j.clon.2006.10.010}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKaestnerSewell2007">Kaestner SA, Sewell GJ (February 2007). "Chemotherapy dosing part I: scientific basis for current practice and use of body surface area". ''Clinical Oncology''. '''19''' (1): 23–37. [[Raqamli obyekt identifikatori(DOI)|doi]]:[[doi:10.1016/j.clon.2006.10.010|10.1016/j.clon.2006.10.010]]. [[Hdl (identifikator)|hdl]]:<span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible">[https://hdl.handle.net/10026.1%2F3714 10026.1/3714]</span>. [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17305252 17305252].</cite></ref> <ref name="pmid11953888">{{Cite journal|title=How to calculate the dose of chemotherapy|journal=British Journal of Cancer|volume=86|issue=8|pages=1297–302|date=April 2002|pmid=11953888|pmc=2375356|doi=10.1038/sj.bjc.6600139}}</ref> <ref name="pmid22965963">{{Cite journal|title=Body-surface area-based chemotherapy dosing: appropriate in the 21st century?|journal=Journal of Clinical Oncology|volume=30|issue=31|pages=3896–7|date=November 2012|pmid=22965963|doi=10.1200/JCO.2012.44.2863}}</ref> <ref name="individual fluorouracil">{{Cite journal|title=Individual fluorouracil dose adjustment based on pharmacokinetic follow-up compared with conventional dosage: results of a multicenter randomized trial of patients with metastatic colorectal cancer|journal=Journal of Clinical Oncology|volume=26|issue=13|pages=2099–105|date=May 2008|pmid=18445839|doi=10.1200/jco.2007.13.3934}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFGamelinDelvaJacobMerrouche2008">Gamelin E, Delva R, Jacob J, Merrouche Y, Raoul JL, Pezet D, Dorval E, Piot G, Morel A, Boisdron-Celle M (May 2008). "Individual fluorouracil dose adjustment based on pharmacokinetic follow-up compared with conventional dosage: results of a multicenter randomized trial of patients with metastatic colorectal cancer". ''Journal of Clinical Oncology''. '''26''' (13): 2099–105. [[Raqamli obyekt identifikatori(DOI)|doi]]:[[doi:10.1200/jco.2007.13.3934|10.1200/jco.2007.13.3934]]. [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18445839 18445839]. [[S2CID (identifikator)|S2CID]]&nbsp;[https://api.semanticscholar.org/CorpusID:9557055 9557055].</cite></ref> <ref>{{Cite journal|title=Body surface area-based dosing of 5-fluoruracil results in extensive interindividual variability in 5-fluorouracil exposure in colorectal cancer patients on FOLFOX regimens|journal=Clinical Colorectal Cancer|volume=10|issue=3|pages=203–6|date=September 2011|pmid=21855044|doi=10.1016/j.clcc.2011.03.015}}</ref> <ref name="dose adjustment">{{Cite journal|title=Individual fluorouracil dose adjustment in FOLFOX based on pharmacokinetic follow-up compared with conventional body-area-surface dosing: a phase II, proof-of-concept study|journal=Clinical Colorectal Cancer|volume=11|issue=4|pages=263–7|date=December 2012|pmid=22683364|doi=10.1016/j.clcc.2012.05.004}}</ref> <ref>{{Cite journal|title=Modeling the 5-fluorouracil area under the curve versus dose relationship to develop a pharmacokinetic dosing algorithm for colorectal cancer patients receiving FOLFOX6|journal=The Oncologist|volume=17|issue=3|pages=296–302|year=2012|pmid=22382460|pmc=3316912|doi=10.1634/theoncologist.2011-0357}}</ref> Masalan, randomizatsiyalangan klinik tadkikotda tadqiqotchilar 5-ftorouratsil (5-FU) bilan davolangan metastatik yo'g'on ichak saratoni bilan og'rigan bemorlarning 85% BSA standarti bo'yicha dozalanganda optimal terapevtik dozani olmaganini aniqladilar - 68% kam dozada va 17% haddan tashqari dozalangan. <ref name="individual fluorouracil" />


[[Yogʻ bosish|Obez]] bo'lgan odamlar uchun kimyoterapiya dozalarini hisoblash uchun BSA'dan foydalanish bo'yicha bahs-munozaralar mavjud. <ref name="dosing chemotherapy">{{Cite journal|title=Dosing chemotherapy in obese patients: actual versus assigned body surface area (BSA)|journal=Cancer Treatment Reviews|volume=35|issue=1|pages=69–78|date=February 2009|pmid=18922643|doi=10.1016/j.ctrv.2008.07.005}}</ref> Yuqori BSA tufayli, klinisyenler dozani oshirib yuborishdan qo'rqib, BSA formulasi tomonidan belgilangan dozani o'zboshimchalik bilan kamaytiradi. <ref name="dosing chemotherapy" /> Ko'pgina hollarda, bu sub-optimal davolanishga olib kelishi mumkin. <ref name="dosing chemotherapy" />


Bir qator klinik tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, kimyoterapiya dozalari optimal tizimli dori ta'siriga erishish uchun individuallashtirilsa, davolash natijalari yaxshilanadi va toksik nojo'ya ta'sirlar kamayadi. <ref name="individual fluorouracil">{{Cite journal|title=Individual fluorouracil dose adjustment based on pharmacokinetic follow-up compared with conventional dosage: results of a multicenter randomized trial of patients with metastatic colorectal cancer|journal=Journal of Clinical Oncology|volume=26|issue=13|pages=2099–105|date=May 2008|pmid=18445839|doi=10.1200/jco.2007.13.3934}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFGamelinDelvaJacobMerrouche2008">Gamelin E, Delva R, Jacob J, Merrouche Y, Raoul JL, Pezet D, Dorval E, Piot G, Morel A, Boisdron-Celle M (May 2008). "Individual fluorouracil dose adjustment based on pharmacokinetic follow-up compared with conventional dosage: results of a multicenter randomized trial of patients with metastatic colorectal cancer". ''Journal of Clinical Oncology''. '''26''' (13): 2099–105. [[Raqamli obyekt identifikatori(DOI)|doi]]:[[doi:10.1200/jco.2007.13.3934|10.1200/jco.2007.13.3934]]. [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18445839 18445839]. [[S2CID (identifikator)|S2CID]]&nbsp;[https://api.semanticscholar.org/CorpusID:9557055 9557055].</cite></ref> <ref name="dose adjustment">{{Cite journal|title=Individual fluorouracil dose adjustment in FOLFOX based on pharmacokinetic follow-up compared with conventional body-area-surface dosing: a phase II, proof-of-concept study|journal=Clinical Colorectal Cancer|volume=11|issue=4|pages=263–7|date=December 2012|pmid=22683364|doi=10.1016/j.clcc.2012.05.004}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCapitainAsevoaiaBoisdron-CellePoirier2012">Capitain O, Asevoaia A, Boisdron-Celle M, Poirier AL, Morel A, Gamelin E (December 2012). "Individual fluorouracil dose adjustment in FOLFOX based on pharmacokinetic follow-up compared with conventional body-area-surface dosing: a phase II, proof-of-concept study". ''Clinical Colorectal Cancer''. '''11''' (4): 263–7. [[Raqamli obyekt identifikatori(DOI)|doi]]:[[doi:10.1016/j.clcc.2012.05.004|10.1016/j.clcc.2012.05.004]]. [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22683364 22683364].</cite></ref> Yuqorida keltirilgan 5-FU klinik tadkikotida, dozasi oldindan belgilangan maqsadli ta'sirga erishish uchun sozlangan odamlar, BSA dozasi bilan solishtirganda, davolanishga javob tezligida 84% yaxshilanishni va umumiy omon qolishda (OS) olti oylik yaxshilanishni amalga oshirdi. . <ref name="individual fluorouracil" />
{{chala}}

== Tarix ==
[[Fayl:Sidney_Farber_nci-vol-1926-300.jpg|thumb|225x225px| Sidney Farber zamonaviy kimyoterapiya asoschisi]]
Xatarli o'smalar uchun kimyoterapiya, shuningdek, boshqa kimyoterapiya turlaridan, xususan, infektsiyalarning kimyoterapiyasidan (antibakterial, antifungal, antiprotozoal, virusga qarshi, silga qarshi va boshqalar) va parazitar invaziyalarning kimyoterapiyasidan (masalan, kimyoterapiya) tubdan farq qiladi.

Infektsiyalar va parazitar invaziyalarni kimyoterapiya qilishda yo'q qilinadigan ob'ekt o'zining biologik xususiyatlari, anatomik tuzilishi, fiziologiyasi va biokimyoviy xususiyatlari va evolyutsiya zinapoyasida odamlar va yuqori hayvonlardan ancha past bo'lgan DNK bilan tubdan farq qiladi. organizm - bu bakteriya, qo'ziqorin, protozoa, virus yoki gelmint bo'lsin.

Bu mezbon organizmda mavjud bo'lmagan parazit yoki yuqumli agentning metabolik xususiyatlaridan foydalanish tufayli mezbon organizmning hujayralari va to'qimalariga minimal yoki juda engil zarar etkazgan holda uni xavfsiz tarzda yo'q qilish imkoniyatini oldindan belgilab beradi. Masalan, parazitlarning silliq mushaklarini ba'zi antigelmintik preparatlar bilan blokirovka qilish, bu ularning ichakning ichki yuzasiga qo'shila olmasligiga olib keladi va to'liq yo'q bo'lganda falajlangan gelmintni najas bilan mexanik ravishda chiqarib yuborish imkoniyatini beradi. bir xil anthelmintic dorilarning mezbon organizmning mushak tonusiga har qanday ta'siri. Yoki inson va hayvon to'qimalarida dihidrofolat reduktaza faolligiga minimal ta'sir ko'rsatadigan sulfanilamidlar bilan bakterial dihidrofolat reduktaza blokadasi.

Shu bilan birga, o'smaga qarshi kimyoterapiyada yo'q qilinishi kerak bo'lgan ob'ekt mutatsiyaga uchragan va to'xtovsiz va nazoratsiz bo'linish qobiliyatiga ega bo'lgan (ya'ni malign bo'lib) va shu bilan birga tabiiy immunitetdan qutulishga muvaffaq bo'lgan o'z hujayralarimizdir. tanani nazorat qilish va "jazolash".

Bu bugungi kunda o'smaga qarshi kimyoterapiyani bir vaqtda o'tkazishning tubdan imkonsizligini oldindan belgilab beradi, garchi miqdoriy jihatdan xavfli o'sma klonini "jazolash" va yo'q qilish, sog'lom hujayralarni, ayniqsa tez bo'linadigan hujayralarni (gematopoetik hujayralar, immunokompetent hujayralar) "jazolash" va yo'q qilishdan kamroq. , teri hujayralari va teri qo'shimchalari (sochlar, tirnoqlar), oshqozon-ichak trakti shilliq qavatining epitelial hujayralari, nafas olish va siydik yo'llari). Yuqumli kasalliklar va parazitar infektsiyalar uchun kimyoterapiya bilan solishtirganda tubdan muqarrar ravishda yuqori toksiklik (ayniqsa, gematologik va immunologik toksiklik), og'ir asoratlar va yon ta'sirlarning yuqori xavfi va o'smaga qarshi kimyoterapiya bilan davolash bilan bog'liq o'lim darajasi yuqori.

Xuddi shu sabablar (kanserga qarshi kimyoterapiyaning yuqori potentsiali va haqiqiy toksikligi, turli darajadagi sog'lom hujayralar va to'qimalarning, ayniqsa tez bo'linadigan hujayralar va to'qimalarning deyarli muqarrar shikastlanishi, masalan, gematopoetik to'qimalar, teri va shilliq pardalar) ikkalasini ham cheklaydi. vaqt va kurs, va umr bo'yi kimyoterapiya dori-darmonlarining umumiy dozasi va yuqoridan kimyoterapiya kurslarining umumiy soni ("dozani cheklovchi toksiklik" deb ataladi) va yuqoridan ularning samaradorligini tubdan cheklash uchun sabab bo'lib xizmat qiladi. . Ko'pincha bemorga uning kasalligi uchun kimyoviy terapiya vositalarining nazariy jihatdan samarali dozasini berish yoki uning kasalligi uchun zarur bo'lgan kimyoterapiya kurslari sonini qabul qilib bo'lmaydigan, qabul qilib bo'lmaydigan toksiklik, qabul qilib bo'lmaydigan va qabul qilib bo'lmaydigan yon ta'sirlar va asoratlarni keltirib chiqarmasdan yoki qabul bo'lmaydigan darajada berish mumkin emas.



== Foydalanilgan adabiyotlar ==
<references group="" responsive="1"></references>

[[Turkum:Onkologiya]]

26-May 2023, 08:22 dagi koʻrinishi

Ko'krak saratoni uchun dosetaksel kimyoterapiyasi bilan davolanayotgan ayol. Tirnoqlariga zarar yetkazmaslik uchun qo‘l va oyoqlariga sovuq qo‘lqoplar va etiklar qo‘yiladi.

  Kimyoterapiya (ko'pincha kimyoterapiya va ba'zan CTX yoki CTx deb qisqartiriladi) standartlashtirilgan kimyoterapiya rejimining bir qismi sifatida bir yoki bir nechta saratonga qarshi dorilarni ishlatadigan saraton kasalligini davolashning bir turi. Kimyoterapiya shifobaxsh maqsadda berilishi mumkin (bu deyarli har doim dorilar kombinatsiyasini o'z ichiga oladi) yoki hayotni uzaytirish yoki simptomlarni kamaytirishga qaratilgan bo'lishi mumkin ( palliativ kimyoterapiya). Kimyoterapiya - tibbiy onkologiya deb ataladigan saraton uchun farmakoterapiyaga bag'ishlangan tibbiyot fanining asosiy toifalaridan biri. [1] [2]

Kimyoterapiya atamasi mitozni hujayra bo'linishini yoki DNKning shikastlanishini qo'zg'atish uchun hujayra ichidagi zaharlarning o'ziga xos bo'lmagan qo'llanilishini anglatadi, shuning uchun DNKni tiklanishi kimyoterapiyani kuchaytirishi mumkin. [3] Kemoterapiya so'zining ma'nosi hujayradan tashqari signallarni bloklaydigan ko'proq selektiv vositalarni istisno qiladi ( signal uzatish ). Klassik endokrin gormonlar (birinchi navbatda, ko'krak bezi saratoni uchun estrogenlar va prostata saratoni uchun androgenlar ) o'sishini rag'batlantiruvchi signallarni maxsus molekulyar yoki genetik maqsadlarga ega bo'lgan terapiyani ishlab chiqish gormonal terapiya deb ataladi. Aksincha, tirozin kinaz retseptorlari bilan bog'liq bo'lgan o'sish signallarining boshqa taqiqlar maqsadli terapiya deb ataladi.

Muhimi shundaki, dori vositalaridan foydalanish (kimyoterapiya, gormonal terapiya yoki maqsadli terapiya) saraton kasalligini tizimli davolashni tashkil etadi, chunki ular qon oqimiga kiritiladi va shuning uchun printsipial jihatdan tananing har qanday anatomik joyida saraton kasalligini davolashga qodir. Tizimli terapiya ko'pincha saraton kasalligi uchun radiatsiya terapiyasi, jarrohlik yoki gipertermiya terapiyasi kabi mahalliy terapiyani tashkil etuvchi boshqa usullar (ya'ni, samaradorligi ular qo'llaniladigan anatomik sohada bo'lgan davolar) bilan birgalikda qo'llaniladi.

An'anaviy kimyoterapevtik vositalar hujayra bo'linishiga (mitoz) xalaqit berish orqali sitotoksikdir, ammo saraton hujayralari bu agentlarga nisbatan sezgirligi jihatidan juda farq qiladi. Ko'p jihatdan, kimyoterapiyani hujayralarga zarar yetkazish yoki stress qilish usuli sifatida ko'rish mumkin, bu esa apoptoz boshlangan taqdirda hujayra o'limiga olib kelishi mumkin. Kimyoterapiyaning ko'plab nojo'ya ta'sirlari tez bo'linadigan va shuning uchun antimitotik dorilarga sezgir bo'lgan oddiy hujayralarga zarar yetkazishi mumkin: suyak iligi, ovqat hazm qilish tizimi va soch follikulalari hujayralari. Bu kimyoterapiyaning eng ko'p uchraydigan yon ta'siriga olib keladi: miyelosupressiya (qon hujayralari ishlab chiqarilishining pasayishi, shuning uchun immunosupressiya ), shilliq qavatning yallig'lanishi (ovqat hazm qilish traktining shilliq qavatining yallig'lanishi) va alopesiya (soch to'kilishi). Immunitet hujayralariga (ayniqsa limfotsitlarga) ta'siri tufayli kimyoterapiya preparatlari ko'pincha immunitet tizimining o'z-o'ziga qarshi zararli haddan tashqari faolligi ( otoimmunitet deb ataladigan) natijasida yuzaga keladigan ko'plab kasalliklarda qo'llaniladi. Bularga revmatoid artrit, tizimli qizil yuguruk, ko'p skleroz, vaskulit va boshqalar kiradi.

Davolash strategiyalari

Umumiy kombinatsiyalangan kimyoterapiya rejimlari [4]
Saraton turi Giyohvand moddalar Qisqartma
Ko'krak saratoni siklofosfamid, metotreksat, 5-ftorurasil, vinorelbin CMF
Doksorubitsin, siklofosfamid AC
Xodgkin limfomasi Dosetaksel, doksorubitsin, siklofosfamid TAC
Doksorubitsin, bleomitsin, vinblastin, dakarbazin ABVD
Mustin, vinkristin, prokarbazin, prednizolon MOPP
Xodgkin bo'lmagan limfoma Siklofosfamid, doksorubitsin, vinkristin, prednizolon CHOP, R-CVP
Jinsiy hujayrali shish Bleomitsin, etoposid, sisplatin BEP
Oshqozon saratoni [5] Epirubitsin, sisplatin, 5-ftorurasil ECF
Epirubitsin, sisplatin, kapesitabin ECX
Quviq saratoni Metotreksat, vinkristin, doksorubitsin, sisplatin MVAC
O'pka saratoni Siklofosfamid, doksorubitsin, vinkristin, vinorelbin CAV
Kolorektal saraton 5-ftorouratsil, foliy kislotasi, oksaliplatin FOLFOX
Oshqozon osti bezi saratoni Gemsitabin, 5-ftorurasil FOLFOX
Suyak saratoni Doksorubitsin, sisplatin, metotreksat, ifosfamid, etoposid MAP/MAPIE

Bugungi kunda qo'llaniladigan kimyoterapevtik preparatlarni qo'llashda bir qator strategiyalar mavjud. Kemoterapiya shifobaxsh maqsadda berilishi mumkin yoki hayotni uzaytirish yoki semptomlarni engillashtirishga qaratilgan bo'lishi mumkin.

  • Induksion kimyoterapiya saraton kasalligini kimyoterapevtik dori bilan davolashning birinchi bosqichidir. Ushbu turdagi kimyoterapiya davolash maqsadida qo'llaniladi. [1] [6] :55–59
  • Kombinatsiyalangan usul kimyoterapiya - jarrohlik, radiatsiya terapiyasi yoki gipertermiya davolash kabi boshqa saraton davolash usullari bilan dori foydalanish.
  • Konsolidatsion kimyoterapiya kasallikdan xoli bo'lgan umumiy vaqtni uzaytirish va umumiy omon qolishni yaxshilash uchun remissiyadan keyin o'tkaziladi. Qo'llaniladigan dori remissiyaga erishgan dori bilan bir xil. [6] :55–59
  • Intensiv kimyoterapiya konsolidatsion kimyoterapiya bilan bir xil, ammo induksion kimyoterapiyadan farqli dori ishlatiladi. [6] :55–59
  • Kombinatsiyalangan kimyoterapiya odamni bir vaqtning o'zida bir nechta turli dorilar bilan davolashni o'z ichiga oladi. Giyohvand moddalar o'zlarining mexanizmlari va yon ta'sirida farqlanadi. Eng katta afzallik - har qanday agentga qarshilik ko'rsatish ehtimolini minimallashtirish. Bundan tashqari, dorilar ko'pincha toksiklikni kamaytiradigan past dozalarda qo'llanilishi mumkin. [6] :55–59[7] :17–18[5]
  • Neoadjuvant kimyoterapiya jarrohlik kabi mahalliy davolashdan oldin beriladi va asosiy o'simtani qisqartirish uchun mo'ljallangan. [6] :55–59Bundan tashqari, mikrometastatik kasallik xavfi yuqori bo'lgan saraton kasalliklari uchun ham beriladi. [8] :42
  • Yordamchi kimyoterapiya mahalliy davolashdan so'ng (radioterapiya yoki jarrohlik) qo'llaniladi. U saraton kasalligi haqida ozgina dalillar mavjud bo'lganda foydalanish mumkin, ammo takrorlanish xavfi mavjud. [6] :55–59Shuningdek, u tananing boshqa qismlariga tarqalgan har qanday saraton hujayralarini o'ldirishda foydalidir. Ushbu mikrometastazlarni adjuvan kimyoterapiya bilan davolash mumkin va bu tarqalgan hujayralar keltirib chiqaradigan relapslarni kamaytirishi mumkin. [9]
  • Ta'minlovchi kimyoterapiya remissiyani uzaytirish uchun takroriy past dozali davolashdir. [5] [6] :55–59
  • Qutqaruvchi kimyoterapiya yoki palliativ kimyoterapiya davolovchi maqsadsiz, faqat o'sma yukini kamaytirish va umr ko'rish davomiyligini oshirish uchun beriladi. Ushbu rejimlar uchun, umuman olganda, yaxshiroq toksiklik profili kutilmoqda. [6] :55–59

Barcha kimyoterapiya rejimlari qabul qiluvchining davolanishga qodir bo'lishini talab qiladi. Ishlash holati ko'pincha odam kimyoterapiya olishi mumkinligini yoki dozani kamaytirish zarurligini aniqlash uchun o'lchov sifatida ishlatiladi. Har bir davolashda o'simta hujayralarining faqat bir qismi nobud bo'lganligi sababli ( kasrlarni o'ldirish ), o'simta hajmini kamaytirishni davom ettirish uchun takroriy dozalarni kiritish kerak. [10] Mavjud kimyoterapiya rejimlari toksiklik bilan cheklangan davolanish chastotasi va davomiyligi bilan, dori-darmonlarni tsikllarda qo'llaydi. [11]

Samaradorlik

Kimyoterapiyaning samaradorligi saraton turiga va bosqichiga bog'liq. Umumiy samaradorlik ba'zi leykemiyalar kabi ba'zi saraton turlarini davolovchi bo'lishdan [12] [13] samarasiz bo'lishgacha, masalan, ba'zi miya o'smalarida [14] boshqalarda, masalan, melanoma bo'lmagan teri saratoni kabi, keraksiz bo'lishgacha. [15]

Dozalash

Oddiy va saraton hujayralarida kimyoviy terapevtik dorilar tomonidan hujayralarni o'ldirishning dozaga munosabati. Yuqori dozalarda o'ldirilgan oddiy va saraton hujayralarining foizi juda o'xshash. Shu sababli, o'simtaga qarshi faollik normal hujayra o'limidan oshadigan dozalar tanlanadi. [4]

Kimyoterapiyaning dozasi qiyin bo'lishi mumkin: agar doza juda past bo'lsa, u o'simtaga qarshi samarasiz bo'ladi, haddan tashqari dozalarda esa toksiklik ( nojo'ya ta'sirlar ) uni qabul qilgan odam uchun chiday olmaydi [4] Kimyoterapiya dozasini aniqlashning standart usuli hisoblangan tana sirt maydoniga (BSA) asoslanadi. BSA odatda tana maydonini to'g'ridan-to'g'ri o'lchash orqali emas, balki qabul qiluvchining vazni va bo'yidan foydalangan holda matematik formula yoki nomogramma bilan hisoblanadi. Ushbu formula dastlab 1916 yilda o'tkazilgan tadqiqotda olingan va laboratoriya hayvonlari bilan o'rnatilgan dorivor dozalarni odamlar uchun ekvivalent dozalarga o'tkazishga harakat qilgan. [16] Tadqiqot faqat to'qqizta odamni o'z ichiga oldi. [17] 1950-yillarda kimyoterapiya joriy etilganda, BSA formulasi yaxshiroq variant yo'qligi sababli kimyoterapiya dozalari uchun rasmiy standart sifatida qabul qilindi. [18] [19]

5-FU dozasini boshqarish BSA dozasiga nisbatan sezilarli darajada yaxshi javob va omon qolish tezligiga olib keladi. [20]

Odamlar orasida farmakokinetik o'zgaruvchanlikning natijasi shundaki, ko'p odamlar minimallashtirilgan toksik yon ta'sirlar bilan optimal davolash samaradorligiga erishish uchun to'g'ri dozani olmaydilar. Ba'zi odamlar dozani oshirib yuborishadi, boshqalari esa kam dozada. [18] [21] [22] [20] [23] [24] [25] Masalan, randomizatsiyalangan klinik tadkikotda tadqiqotchilar 5-ftorouratsil (5-FU) bilan davolangan metastatik yo'g'on ichak saratoni bilan og'rigan bemorlarning 85% BSA standarti bo'yicha dozalanganda optimal terapevtik dozani olmaganini aniqladilar - 68% kam dozada va 17% haddan tashqari dozalangan. [20]

Obez bo'lgan odamlar uchun kimyoterapiya dozalarini hisoblash uchun BSA'dan foydalanish bo'yicha bahs-munozaralar mavjud. [26] Yuqori BSA tufayli, klinisyenler dozani oshirib yuborishdan qo'rqib, BSA formulasi tomonidan belgilangan dozani o'zboshimchalik bilan kamaytiradi. [26] Ko'pgina hollarda, bu sub-optimal davolanishga olib kelishi mumkin. [26]

Bir qator klinik tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, kimyoterapiya dozalari optimal tizimli dori ta'siriga erishish uchun individuallashtirilsa, davolash natijalari yaxshilanadi va toksik nojo'ya ta'sirlar kamayadi. [20] [24] Yuqorida keltirilgan 5-FU klinik tadkikotida, dozasi oldindan belgilangan maqsadli ta'sirga erishish uchun sozlangan odamlar, BSA dozasi bilan solishtirganda, davolanishga javob tezligida 84% yaxshilanishni va umumiy omon qolishda (OS) olti oylik yaxshilanishni amalga oshirdi. . [20]

Tarix

Sidney Farber zamonaviy kimyoterapiya asoschisi

Xatarli o'smalar uchun kimyoterapiya, shuningdek, boshqa kimyoterapiya turlaridan, xususan, infektsiyalarning kimyoterapiyasidan (antibakterial, antifungal, antiprotozoal, virusga qarshi, silga qarshi va boshqalar) va parazitar invaziyalarning kimyoterapiyasidan (masalan, kimyoterapiya) tubdan farq qiladi.

Infektsiyalar va parazitar invaziyalarni kimyoterapiya qilishda yo'q qilinadigan ob'ekt o'zining biologik xususiyatlari, anatomik tuzilishi, fiziologiyasi va biokimyoviy xususiyatlari va evolyutsiya zinapoyasida odamlar va yuqori hayvonlardan ancha past bo'lgan DNK bilan tubdan farq qiladi. organizm - bu bakteriya, qo'ziqorin, protozoa, virus yoki gelmint bo'lsin.

Bu mezbon organizmda mavjud bo'lmagan parazit yoki yuqumli agentning metabolik xususiyatlaridan foydalanish tufayli mezbon organizmning hujayralari va to'qimalariga minimal yoki juda engil zarar etkazgan holda uni xavfsiz tarzda yo'q qilish imkoniyatini oldindan belgilab beradi. Masalan, parazitlarning silliq mushaklarini ba'zi antigelmintik preparatlar bilan blokirovka qilish, bu ularning ichakning ichki yuzasiga qo'shila olmasligiga olib keladi va to'liq yo'q bo'lganda falajlangan gelmintni najas bilan mexanik ravishda chiqarib yuborish imkoniyatini beradi. bir xil anthelmintic dorilarning mezbon organizmning mushak tonusiga har qanday ta'siri. Yoki inson va hayvon to'qimalarida dihidrofolat reduktaza faolligiga minimal ta'sir ko'rsatadigan sulfanilamidlar bilan bakterial dihidrofolat reduktaza blokadasi.

Shu bilan birga, o'smaga qarshi kimyoterapiyada yo'q qilinishi kerak bo'lgan ob'ekt mutatsiyaga uchragan va to'xtovsiz va nazoratsiz bo'linish qobiliyatiga ega bo'lgan (ya'ni malign bo'lib) va shu bilan birga tabiiy immunitetdan qutulishga muvaffaq bo'lgan o'z hujayralarimizdir. tanani nazorat qilish va "jazolash".

Bu bugungi kunda o'smaga qarshi kimyoterapiyani bir vaqtda o'tkazishning tubdan imkonsizligini oldindan belgilab beradi, garchi miqdoriy jihatdan xavfli o'sma klonini "jazolash" va yo'q qilish, sog'lom hujayralarni, ayniqsa tez bo'linadigan hujayralarni (gematopoetik hujayralar, immunokompetent hujayralar) "jazolash" va yo'q qilishdan kamroq. , teri hujayralari va teri qo'shimchalari (sochlar, tirnoqlar), oshqozon-ichak trakti shilliq qavatining epitelial hujayralari, nafas olish va siydik yo'llari). Yuqumli kasalliklar va parazitar infektsiyalar uchun kimyoterapiya bilan solishtirganda tubdan muqarrar ravishda yuqori toksiklik (ayniqsa, gematologik va immunologik toksiklik), og'ir asoratlar va yon ta'sirlarning yuqori xavfi va o'smaga qarshi kimyoterapiya bilan davolash bilan bog'liq o'lim darajasi yuqori.

Xuddi shu sabablar (kanserga qarshi kimyoterapiyaning yuqori potentsiali va haqiqiy toksikligi, turli darajadagi sog'lom hujayralar va to'qimalarning, ayniqsa tez bo'linadigan hujayralar va to'qimalarning deyarli muqarrar shikastlanishi, masalan, gematopoetik to'qimalar, teri va shilliq pardalar) ikkalasini ham cheklaydi. vaqt va kurs, va umr bo'yi kimyoterapiya dori-darmonlarining umumiy dozasi va yuqoridan kimyoterapiya kurslarining umumiy soni ("dozani cheklovchi toksiklik" deb ataladi) va yuqoridan ularning samaradorligini tubdan cheklash uchun sabab bo'lib xizmat qiladi. . Ko'pincha bemorga uning kasalligi uchun kimyoviy terapiya vositalarining nazariy jihatdan samarali dozasini berish yoki uning kasalligi uchun zarur bo'lgan kimyoterapiya kurslari sonini qabul qilib bo'lmaydigan, qabul qilib bo'lmaydigan toksiklik, qabul qilib bo'lmaydigan va qabul qilib bo'lmaydigan yon ta'sirlar va asoratlarni keltirib chiqarmasdan yoki qabul bo'lmaydigan darajada berish mumkin emas.


Foydalanilgan adabiyotlar

  1. ↑ 1,0 1,1 "Resistance to cancer chemotherapy: failure in drug response from ADME to P-gp". Cancer Cell International 15 (1): 71. 15 July 2015. doi:10.1186/s12935-015-0221-1. PMID 26180516. PMC 4502609. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4502609.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Resistance to cancer chemotherapy" defined multiple times with different content
  2. ↑ "Apoptosis: a link between cancer genetics and chemotherapy". Cell 108 (2): 153–64. January 2002. doi:10.1016/S0092-8674(02)00625-6. PMID 11832206. 
  3. ↑ "Therapeutic Potential of NAD-Boosting Molecules: The In Vivo Evidence". Cell Metabolism 27 (3): 529–547. 2018. doi:10.1016/j.cmet.2018.02.011. PMID 29514064. PMC 6342515. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6342515. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Corrie PG, Pippa G. (2008). "Cytotoxic chemotherapy: clinical aspects". Medicine 36 (1): 24–28. doi:10.1016/j.mpmed.2007.10.012.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Corrie" defined multiple times with different content
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 "Chemotherapy for advanced gastric cancer". The Cochrane Database of Systematic Reviews 2017 (8): CD004064. August 2017. doi:10.1002/14651858.cd004064.pub4. PMID 28850174. PMC 6483552. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6483552.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "CochraneGastric2017" defined multiple times with different content
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 Rachel Airley. Cancer chemotherapy. Wiley-Blackwell, 2009. ISBN 978-0-470-09254-5. 
  7. ↑ Wood, Miriam. The Royal Marsden Hospital handbook of cancer chemotherapy: a guide for the multidisciplinary team. St. Louis, Mo: Elsevier Churchill Livingstone, 2005. ISBN 978-0-443-07101-0. 
  8. ↑ Perry, Michael J.. The Chemotherapy source book. Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins, 2008. ISBN 978-0-7817-7328-7. 
  9. ↑ "Maintenance therapy to suppress micrometastasis: the new challenge for adjuvant cancer treatment". Clinical Cancer Research 11 (15): 5337–41. August 2005. doi:10.1158/1078-0432.CCR-05-0437. PMID 16061845. 
  10. ↑ Skeel, R. T.. Handbook of Cancer Chemotherapy (paperback), 6th, Lippincott Williams & Wilkins, 2003. ISBN 978-0-7817-3629-9. 
  11. ↑ Cancer Chemotherapy and Biotherapy: Principles and Practice, 4th, Philadelphia: Lippincott Willians & Wilkins, 2005. ISBN 978-0-7817-5628-0. 
  12. ↑ "Diffuse large B-cell lymphoma: current treatment approaches". Oncology 26 (5): 488–95. May 2012. PMID 22730604. 
  13. ↑ "Follicular lymphoma: 2012 update on diagnosis and management". American Journal of Hematology 87 (10): 988–95. October 2012. doi:10.1002/ajh.23313. PMID 23001911. 
  14. ↑ "The present and future management of malignant brain tumours: surgery, radiotherapy, chemotherapy". Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry 75 Suppl 2 (Suppl 2): ii24-30. June 2004. doi:10.1136/jnnp.2004.040535. PMID 15146036. PMC 1765659. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1765659. 
  15. ↑ "Non-melanoma skin cancer". Lancet 375 (9715): 673–85. February 2010. doi:10.1016/S0140-6736(09)61196-X. PMID 20171403. PMC 3339125. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3339125. 
  16. ↑ "A formula to estimate the approximate surface area if height and weight be known. 1916". Nutrition 5 (5): 303–11; discussion 312–3. 1989. PMID 2520314. 
  17. ↑ "Dosing strategies for anticancer drugs: the good, the bad and body-surface area". European Journal of Cancer 38 (13): 1677–84. September 2002. doi:10.1016/s0959-8049(02)00151-x. PMID 12175683. 
  18. ↑ 18,0 18,1 "Chemotherapy dosing part I: scientific basis for current practice and use of body surface area". Clinical Oncology 19 (1): 23–37. February 2007. doi:10.1016/j.clon.2006.10.010. PMID 17305252.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "pmid17305252" defined multiple times with different content
  19. ↑ "The use of body surface area as a criterion of drug dosage in cancer chemotherapy". Cancer Research 18 (7): 853–6. August 1958. PMID 13573353. 
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 "Individual fluorouracil dose adjustment based on pharmacokinetic follow-up compared with conventional dosage: results of a multicenter randomized trial of patients with metastatic colorectal cancer". Journal of Clinical Oncology 26 (13): 2099–105. May 2008. doi:10.1200/jco.2007.13.3934. PMID 18445839.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "individual fluorouracil" defined multiple times with different content
  21. ↑ "How to calculate the dose of chemotherapy". British Journal of Cancer 86 (8): 1297–302. April 2002. doi:10.1038/sj.bjc.6600139. PMID 11953888. PMC 2375356. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2375356. 
  22. ↑ "Body-surface area-based chemotherapy dosing: appropriate in the 21st century?". Journal of Clinical Oncology 30 (31): 3896–7. November 2012. doi:10.1200/JCO.2012.44.2863. PMID 22965963. 
  23. ↑ "Body surface area-based dosing of 5-fluoruracil results in extensive interindividual variability in 5-fluorouracil exposure in colorectal cancer patients on FOLFOX regimens". Clinical Colorectal Cancer 10 (3): 203–6. September 2011. doi:10.1016/j.clcc.2011.03.015. PMID 21855044. 
  24. ↑ 24,0 24,1 "Individual fluorouracil dose adjustment in FOLFOX based on pharmacokinetic follow-up compared with conventional body-area-surface dosing: a phase II, proof-of-concept study". Clinical Colorectal Cancer 11 (4): 263–7. December 2012. doi:10.1016/j.clcc.2012.05.004. PMID 22683364.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "dose adjustment" defined multiple times with different content
  25. ↑ "Modeling the 5-fluorouracil area under the curve versus dose relationship to develop a pharmacokinetic dosing algorithm for colorectal cancer patients receiving FOLFOX6". The Oncologist 17 (3): 296–302. 2012. doi:10.1634/theoncologist.2011-0357. PMID 22382460. PMC 3316912. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3316912. 
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 "Dosing chemotherapy in obese patients: actual versus assigned body surface area (BSA)". Cancer Treatment Reviews 35 (1): 69–78. February 2009. doi:10.1016/j.ctrv.2008.07.005. PMID 18922643.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kimyoterapiya&oldid=3727281" dan olindi