Interfaol mashina tarjimasi: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1: Qator 1:
'''Interfaol mashina tarjimasi''' ('''IMT''') kompyuter tarjimasisohasining maxsus qismidir. [[Tarjima]] paradigmasi shundan iboratki, [[Dasturiy taʼminot|kompyuter dasturiy ta'minoti]] mavjud bo'lgan barcha ma'lumotlarni hisobga olgan holda foydalanuvchi kiritishi kerak bo'lgan matnni bashorat qilishga urinadi va shu orqali tarjimonga yordam beradi. Bunday taxmin noto'g'ri bo'lganida, tizim foydalanuvchiga fikr bildiradi va yangi ma'lumotni hisobga olgan holda yangi bashorat qilinadi. Bu jarayon foydalanuvchi xohlagan tarjima hosil bo'lishiga qadar takrorlanadi.
'''Interfaol mashina tarjimasi''' ('''IMT''') kompyuter tarjimasi sohasining maxsus qismidir. [[Tarjima]] paradigmasi shundan iboratki, [[Dasturiy taʼminot|kompyuter dasturiy taʼminoti]] mavjud boʻlgan barcha maʼlumotlarni hisobga olgan holda foydalanuvchi kiritishi kerak boʻlgan matnni bashorat qilishga urinadi va shu orqali tarjimonga yordam beradi. Bunday taxmin notoʻgʻri boʻlganida, tizim foydalanuvchiga fikr bildiradi va yangi maʼlumotni hisobga olgan holda yangi bashorat qilinadi. Bu jarayon foydalanuvchi xohlagan tarjima hosil boʻlishiga qadar takrorlanadi.


Interfaol mashina tarjimasi, ayniqsa, tarjimada xatolarga yo'l qo'yilishi mumkin bo'lmagan sohalardagi matnlar [[tarjima]]<nowiki/>si uchun qiziqarli bo'lib, bunday tarjimada tizim tomonidan taqdim etilgan tarjimaga o'zgartirish kiritadigan inson-foydalanuvchi kerak bo'ladi. Bunday hollarda, potentsial foydalanuvchilarga imtiyozlar berish uchun interfaol mashina tarjimasi yaxshilanadi<ref name="Casacuberta 20092">{{статья|заглавие=Human interaction for high quality machine translation|ссылка=http://rali.iro.umontreal.ca/Transtype2/TT2-CACM-Oct09.pdf|издание=[[Communications of the ACM]]|номер=10|doi=10.1145/1562764.1562798|том=52|страницы=135—138|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110706211108/http://rali.iro.umontreal.ca/Transtype2/TT2-CACM-Oct09.pdf|archivedate=2011-07-06|accessdate=2016-08-03|язык=en|тип=journal|автор=Casacuberta, Francisco; Civera, Jorge; Cubel, Elsa; Lagarda, Antonio L.; Lapalme, Guy; Macklovitch, Elliott; Vidal, Enrique|год=2009}} {{Cite web|url=http://rali.iro.umontreal.ca/Transtype2/TT2-CACM-Oct09.pdf|title=Архивированная копия|access-date=2016-08-03|archive-date=2011-07-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20110706211108/http://rali.iro.umontreal.ca/Transtype2/TT2-CACM-Oct09.pdf|deadlink=unfit}}</ref><ref name="Barrachina 20092">{{статья|заглавие=Statistical approaches to computer-assisted translation|ссылка=http://www.aclweb.org/anthology/J/J09/J09-1002.pdf|издание=Computational Linguistics|номер=1|doi=10.1162/coli.2008.07-055-r2-06-29|том=25|страницы=3—28|язык=en|тип=journal|автор=Barrachina, Sergio; Bender, Oliver; Casacuberta, Francisco; Civera, Jorge; Cubel, Elsa; Khadivi, Shahram; Lagarda, Antonio L.; Ney, Hermann; Tomás, Jesús; Vidal, Enrique|год=2009}}</ref>. Biroq, interfaol mashina tarjimasini amalga oshiradigan tijorat dasturlari mavjud emas va hozirgacha ish [[ilmiy tadqiqot]] sohasida amalga oshiriladi.
Interfaol mashina tarjimasi, ayniqsa, tarjimada xatolarga yoʻl qoʻyilishi mumkin boʻlmagan sohalardagi matnlar [[tarjima]]si uchun qiziqarli boʻlib, bunday tarjimada tizim tomonidan taqdim etilgan tarjimaga oʻzgartirish kiritadigan inson-foydalanuvchi kerak boʻladi. Bunday hollarda, potensial foydalanuvchilarga imtiyozlar berish uchun interfaol mashina tarjimasi yaxshilanadi<ref name="Casacuberta 20092">{{статья|заглавие=Human interaction for high quality machine translation|ссылка=http://rali.iro.umontreal.ca/Transtype2/TT2-CACM-Oct09.pdf|издание=[[Communications of the ACM]]|номер=10|doi=10.1145/1562764.1562798|том=52|страницы=135—138|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110706211108/http://rali.iro.umontreal.ca/Transtype2/TT2-CACM-Oct09.pdf|archivedate=2011-07-06|accessdate=2016-08-03|язык=en|тип=journal|автор=Casacuberta, Francisco; Civera, Jorge; Cubel, Elsa; Lagarda, Antonio L.; Lapalme, Guy; Macklovitch, Elliott; Vidal, Enrique|год=2009}} {{Cite web|url=http://rali.iro.umontreal.ca/Transtype2/TT2-CACM-Oct09.pdf|title=Архивированная копия|access-date=2016-08-03|archive-date=2011-07-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20110706211108/http://rali.iro.umontreal.ca/Transtype2/TT2-CACM-Oct09.pdf|deadlink=unfit}}</ref><ref name="Barrachina 20092">{{статья|заглавие=Statistical approaches to computer-assisted translation|ссылка=http://www.aclweb.org/anthology/J/J09/J09-1002.pdf|издание=Computational Linguistics|номер=1|doi=10.1162/coli.2008.07-055-r2-06-29|том=25|страницы=3—28|язык=en|тип=journal|автор=Barrachina, Sergio; Bender, Oliver; Casacuberta, Francisco; Civera, Jorge; Cubel, Elsa; Khadivi, Shahram; Lagarda, Antonio L.; Ney, Hermann; Tomás, Jesús; Vidal, Enrique|год=2009}}</ref>. Biroq, interfaol mashina tarjimasini amalga oshiradigan tijorat dasturlari mavjud emas va hozirgacha ish [[ilmiy tadqiqot]] sohasida amalga oshiriladi.


== Tarix ==
== Tarixi ==
Tarixiy jihatdan, interfaol mashina tarjimasi kompyuter yordamida tarjima paradigmasining rivojlanishi sifatida hosil bo'lgan, bu yerda tarjimon va mashina tarjimasi tizimlari tandemda ishlashga mo'ljallangan. Bu birinchi ish Kanada hukumati tomonidan moliyalashtirilgan TransType tadqiqot loyihasi tomonidan kengaytirildi. Ushbu loyihada inson va kompyuterning o'zaro ta'siri ikkala texnikaning eng yaxshi fazilatlariga erishish uchun atrof-muhitga o'tkaziladigan interfaol tarjimaga asoslangan [[mashina tarjimasi]] usullarini joriy etish orqali yakuniy matnni olishga qaratilgan edi: avtomatik tizimning samaradorligi va ishonchliligi inson tarjimoni.
Tarixiy jihatdan, interfaol mashina tarjimasi kompyuter yordamida tarjima paradigmasining rivojlanishi sifatida hosil boʻlgan, bu yerda tarjimon va mashina tarjimasi tizimlari tandemda ishlashga moʻljallangan<ref>{{статья |заглавие=Target-text mediated interactive machine translation |ссылка=http://www.springerlink.com/content/xu9r6752215w9275/fulltext.pdf |издание=Machine Translation |номер=1 |doi=10.1023/a:1007999327580 |том=12 |страницы=175—194 |язык=en |тип=journal |автор=Foster, George; Isabelle, Pierre; Plamondon, Pierre |год=1997 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200127134537/http://www.springerlink.com/content/xu9r6752215w9275/fulltext.pdf |archivedate=2020-01-27 }}</ref>. Bu birinchi ish Kanada hukumati tomonidan moliyalashtirilgan TransType tadqiqot loyihasi tomonidan kengaytirildi. Ushbu loyihada inson va kompyuterning oʻzaro taʼsiri ikkala texnikaning eng yaxshi fazilatlariga erishish uchun muhitga oʻtkazilgan interfaol tarjimaga asoslangan [[mashina tarjimasi]] usullarini joriy etish orqali yakuniy matnni olishga qaratilgan edi: avtomatik tizimning samaradorligi va inson-tarjimonning ishonchliligi.


Keyinchalik, Yevropa Komissiyasi tomonidan moliyalashtirilgan TransType2 yirik tadqiqot loyihasi inson-foydalanuvchisi o'zgartira oladigan yoki qabul qila oladigan to'liq tarjima gipotezalarini olish maqsadida to'liq [[Mashina tarjimasi|mashina tarjimasi tizimi]] jarayoniga kirishni tahili etgan holda ushbu ishni davom ettirdi. Agar foydalanuvchi gipotezani o'zgartirishga qaror qilsa, tizim foydalanuvchi tomonidan kiritilgan o'zgarishlarni hisobga olgan holda gipotezaning yangi tarjimasini ishlab chiqarish uchun ushbu fikr -mulohazadan maksimal darajada foydalanishga harakat qiladi.
Keyinchalik, [[Yevropa Komissiyasi]] tomonidan moliyalashtirilgan TransType2<ref name="Casacuberta 2009" />
<ref name="Barrachina 2009" /> yirik tadqiqot loyihasi inson-foydalanuvchisi oʻzgartira oladigan yoki qabul qila oladigan toʻliq tarjima gipotezalarini olish maqsadida toʻliq [[Mashina tarjimasi|mashina tarjimasi tizimi]] jarayoniga kirishni tahlil etgan holda ushbu ishni davom ettirdi. Agar foydalanuvchi gipotezani oʻzgartirishga qaror qilsa, tizim foydalanuvchi tomonidan kiritilgan oʻzgarishlarni hisobga olgan holda gipotezaning yangi tarjimasini ishlab chiqarish uchun ushbu fikr-mulohazadan maksimal darajada foydalanishga harakat qiladi.


Yaqin orada Yevropa Komissiyasi tomonidan moliyalashtiriluvchi CASMACAT<ref>{{Cite conference|url=http://aclweb.org/anthology/E/E14/E14-2007.pdf|title=CASMACAT: A Computer-assisted Translation Workbench|last1=Alabau|first1=Vicent|last2=Buck|first2=Christian|last3=Carl|first3=Michael|last4=Casacuberta|first4=Francisco|last5=Garcia-Martinez|first5=Mercedes|last6=Germann|first6=Ulrich|last7=Gonzalez-Rubio|first7=Jesus|last8=Hill|first8=Robin|last9=Koehn|first9=Philipp|last10=Leiva|first10=Luis|last11=Mesa-Lao|first11=Barto|last12=Ortiz|first12=Daniel|last13=Saint-Amand|first13=Herve|last14=Sanchis|first14=German|last15=Tsoukala|first15=Chara|date=April 2014|pages=25–28|publisher=Association for Computational Linguistics|location=Los Angeles, California|booktitle=Proceedings of the 14th Conference of the European Chapter of the Association for Computational Linguistics|access-date=2016-08-03|archive-date=2015-04-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20150413142713/http://www.aclweb.org/anthology/E/E14/E14-2007.pdf|deadlink=no}}</ref> tarjimonlar uchun yordamning yangi turlarini ishlab chiqish va ularni muharrir, server, tahlil va vizualizatsiya vositalaridan iborat yangi rivojlanish muhitiga integratsiyalashga qaratildi. Rivojlanish muhiti modul tamoyili boʻyicha ishlab chiqilgan va mavjud avtomatlashtirilgan tarjima vositalari bilan birlashtirilishi mumkin. Bundan tashqari, CASMACAT muhiti tarjimon bilan oʻzaro aloqadan oʻrganishi, foydalanuvchining tarjima qilish tanloviga qarab darhol oʻz modellarini yangilashi va tuzatishi mumkin<ref>{{Cite conference|url=http://aclweb.org/anthology/N/N10/N10-1079.pdf|title=Online Learning for Interactive Statistical Machine Translation|last1=Ortiz-Martinez|first1=Daniel|last2=Garcia-Varea|first2=Ismael|last3=Casacuberta|first3=Francisco|date=June 2010|pages=546–554|publisher=Association for Computational Linguistics|booktitle=Human Language Technologies: The 2010 Annual Conference of the North American Chapter of the ACL|access-date=2016-08-03|archive-date=2010-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20100705192242/http://www.aclweb.org/anthology/N/N10/N10-1079.pdf|deadlink=no}}</ref><ref>{{статья |заглавие=Online adaptation strategies for statistical machine translation in post-editing scenarios |ссылка=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0031320312000325 |издание=Pattern Recognition |издательство=Elsevier |doi=10.1016/j.patcog.2012.01.011 |том=45 |страницы=3193—3203 |язык=en |тип=journal |автор=Martinez-Gomez, Pascual; Sanchis-Trilles, German; Casacuberta, Francisco |месяц=9 |год=2012}}</ref>.
Yaqinda CASMACAT, shuningdek, Yevropa Komissiyasi tomonidan moliyalashtiriladi, tarjimonlar uchun yordamning yangi turlarini ishlab chiqish va ularni muharrir, server, tahlil va vizualizatsiya vositalaridan iborat yangi rivojlanish muhitiga integratsiyalashga e'tibor qaratdi. Rivojlanish muhiti modulli tarzda ishlab chiqilgan va mavjud avtomatlashtirilgan tarjima vositalari bilan birlashtirilishi mumkin. Bundan tashqari, CASMACAT muhiti tarjimon bilan o'zaro aloqadan o'rganishi, foydalanuvchining tarjima qilish tanlovi qarab darhol uning modellarini yangilash va tuzatish mumkin.


Foydalanuvchilarning keng doirasini qamrab olgan so‘nggi ish shuni ko‘rsatdiki, interfaol mashina tarjimasidan hatto asl tilni bilmaydigan foydalanuvchilar ham deyarli professional tarjima sifatiga erishish uchun foydalanishlari mumkin. Bundan tashqari, u interfaol ssenariy nashrdan keyingi klassik ssenariydan ko'ra foydaliroq ekanligini ko'rsatadi.
Foydalanuvchilarning keng doirasini qamrab olgan so‘nggi ish<ref>{{Cite conference|url=http://www.aclweb.org/anthology/N/N10/N10-1078.pdf|title=Enabling Monolingual Translators: Post-Editing vs. Options|last1=Koehn|first1=Philipp|date=June 2010|pages=537–545|publisher=Association for Computational Linguistics|location=Los Angeles, California|booktitle=Human Language Technologies: The 2010 Annual Conference of the North American Chapter of the Association for Computational Linguistics (HLT/NAACL)|access-date=2016-08-03|archive-date=2017-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170810085544/http://www.aclweb.org/anthology/N/N10/N10-1078.pdf|deadlink=no}}</ref> shuni ko‘rsatdiki, interfaol mashina tarjimasidan hatto asliyat tilni bilmaydigan foydalanuvchilar ham deyarli professional tarjima sifatiga erishish uchun foydalanishlari mumkin. Bundan tashqari, u interfaol ssenariy nashrdan keyingi klassik ssenariydan koʻra foydaliroq ekanligini koʻrsatadi.


== Jarayon ==
== Jarayon ==
Interfaol mashina tarjimasi jarayoni foydalanuvchiga tarjima gipotezasini taklif qiladigan tizimdan boshlanadi. Keyin foydalanuvchi ba'zi xatolar mavjud deb hisoblasa, to'liq taklifni qabul qilishi yoki uni o'zgartirishi mumkin. Odatda, berilgan so'zni o'zgartirishdan oldin, prefiks(jumla) o'sha so'zgacha bo'lganlarni to'g'ri deb hisoblaydi, ya'ni o'zaro ta'sir sxemasi - chapdan o'ngga. Foydalanuvchi noto'g'ri deb hisoblagan so'zni o'zgartirgandan so'ng, tizim yangi qo'shimchani taklif qiladi, ya'ni taklifning qolgan qismi. Bu jarayon qachonki tarjima foydalanuvchini qoniqtirmagunicha davom etadi.
Interfaol mashina tarjimasi jarayoni tizim foydalanuvchiga tarjima gipotezasini taklif qilishidan boshlanadi. Keyin foydalanuvchi toʻliq taklifni qabul qilishi yoki baʼzi xatolar mavjud deb hisoblasa uni oʻzgartirishi mumkin. Odatda, berilgan soʻzni oʻzgartirishdan oldin, (jumla) prefiksi oʻsha soʻzgacha boʻlganlarni toʻgʻri deb hisoblaydi, yaʼni oʻzaro taʼsir sxemasi — chapdan oʻngga. Foydalanuvchi notoʻgʻri deb hisoblagan soʻzni oʻzgartirgandan soʻng, tizim yangi suffiksni taklif qiladi, yaʼni taklifning qolgan qismi. Bu jarayon tarjima foydalanuvchini qoniqtirmagunicha davom etadi.


Garchi bu tushuntirish so'z darajasida bo'lsa-da, oldingi jarayon belgilar darajasida ham amalga oshirilishi mumkin va shuning uchun tizim tarjimon bitta belgini kiritganda qo'shimchani beradi. Bundan tashqari, inson va mashinaning o'zaro ta'sirini osonlashtirish uchun odatdagi chapdan o'ngga o'zaro ta'sir modelini o'zgartirish bo'yicha harakatlar davom etmoqda.
Garchi bu tushuntirish soʻz darajasida boʻlsa-da, oldingi jarayon belgilar darajasida ham amalga oshirilishi mumkin, shuning uchun tizim tarjimon har yagona belgini kiritganda suffiksni taqdim etadi. Bundan tashqari, inson va mashinaning oʻzaro taʼsirini soddalashtirish uchun odatdagi chapdan oʻngga boʻlgan oʻzaro taʼsir modelini oʻzgartirish boʻyicha harakatlar davom etmoqda.


Xuddi shunday yondashuv [[:en:Caitra|Caitra]] tarjima vositasida qo'llaniladi.
Xuddi shunday yondashuv [[:en:Caitra|Caitra]] tarjima vositasida qoʻllaniladi.


== Baho ==
== Baho ==
Interfaol mashina tarjimasida baholash murakkab masala. Ideal holda, baholash foydalanuvchilar bilan tajribalarda amalga oshirilishi kerak. Biroq, yuqori pul qiymatini hisobga olgan holda, bu kamdan-kam hollarda bo'lishini anglatadi. Bundan tashqari, tarjimonlar tomonidan interfaol mashina tarjimasi texnologiyalarini haqiqiy baholashni ko'rib chiqayotganda ham, bunday tajribalarda nimani o'lchash kerakligi aniq emas, chunki hisobga olinishi kerak bo'lgan va nazorat qilinishi mumkin bo'lmagan juda ko'p turli xil o'zgaruvchilar mavjud masalan, talab qilinadigan vaqt jarayonga ko'nikish uchun foydalanuvchi tomonidan CASMACAT loyihasida ushbu o'zgaruvchilarning ayrimlarini tekshirish uchun ba'zi dala tadqiqotlari o'tkazildi.
Interfaol mashina tarjimasida baholash murakkab masala hisoblanadi. Ideal holda, baholash foydalanuvchilar ishtirok etgan tajribalarda amalga oshirilishi kerak. Biroq, yuqori pul qiymatini bu kamdan-kam hollarda boʻlishini anglatadi. Bundan tashqari, tarjimonlar tomonidan interfaol mashina tarjimasi texnologiyalarini haqiqiy baholashni koʻrib chiqayotganda ham, bunday tajribalarda nimani oʻlchash kerakligi aniq emas, chunki hisobga olinishi kerak boʻlgan va nazorat qilinishi mumkin boʻlmagan koʻp turli xil oʻzgaruvchilar mavjud, masalan, foydalanuvchi jarayonga koʻnikishi uchun talab qilinadigan vaqt. CASMACAT loyihasida ushbu oʻzgaruvchilarning ayrimlarini tekshirish uchun baʼzi dala tadqiqotlari oʻtkazildi.


Laboratoriya sharoitida tezkor baholash uchun interfaol mashina tarjimasi ''tugmalar bosish'' ''soni yoki kiritilgan so'zlar soni'' yordamida baholanadi. Bunday mezonlar hujjatning yakuniy tarjimasini olishdan oldin qancha tugmachalarni bosish yoki foydalanuvchi tomonidan kiritilgan so'zlarni kiritish kerakligini o'lchashga harakat qiladi.
Laboratoriya sharoitida tezkor baholash uchun interfaol mashina tarjimasi ''tugmalar bosish soni'' yoki ''kiritilgan soʻzlar soni'' yordamida baholanadi. Bunday mezonlar hujjatning yakuniy tarjimasini olishdan oldin qancha tugmachalarni bosish yoki qancha foydalanuvchi tomonidan kiritilgan soʻzlarni kiritish kerakligini oʻlchashga harakat qiladi.


== Klassik avtomatlashtirilgan tarjima bilan farqlar ==
== Klassik avtomatlashtirilgan tarjima bilan farqlar ==
Interfaol mashina tarjimasi kompyuter yordamida tarjimaning kichik sohasi bo'lsa-da, ikkinchisiga nisbatan muhokama qilinadigan asosiy jozibador xususiyat interaktivlikdir. Klassik avtomatlashtirilgan tarjimada tarjima tizimi eng yaxshi holatda bitta tarjima gipotezasini taklif qilishi mumkin, keyin esa foydalanuvchi bunday gipotezalarni tahrir qilishi kerak. Bundan farqli o'laroq, interfaol mashina tarjimasida tizim foydalanuvchi har safar tizim bilan o'zaro aloqada bo'lganida yangi gipotezaning tarjimasini ishlab chiqaradi, ya'ni har bir kiritilgan so'zdan (yoki harfdan) keyin.
Interfaol mashina tarjimasi [[avtomatlashtirilgan tarjima]]ning kichik sohasi boʻlsa-da, ikkinchisiga nisbatan interfaol mashina tarjimasining asosiy jozibasi uning interfaolligidir. Klassik avtomatlashtirilgan tarjimada tarjima tizimi eng yaxshi holatda bitta tarjima gipotezasini taklif qilishi mumkin, keyin esa foydalanuvchi bunday gipotezani tahrir qilishi kerak. Bundan farqli oʻlaroq, interfaol mashina tarjimasida tizim foydalanuvchi har safar tizim bilan oʻzaro aloqada boʻlganida, yaʼni har bir kiritilgan soʻzdan (yoki harfdan) keyinyangi gipotezaning tarjimasini ishlab chiqaradi.


== Yana qarang ==
== Yana qarang ==
Qator 31: Qator 32:
* [[Mashina tarjimasi]]
* [[Mashina tarjimasi]]
* Statistik mashina tarjimasi
* Statistik mashina tarjimasi
* Avtomatik tarjima
* Avtomatlashtirilgan tarjima
* Hisoblash tilshunosligi
* Kompyuter tilshunosligi
* Keyingi ishlov berish
* Keyingi ishlov berish
* [[Tarjima]]
* [[Tarjima]]


== Eslatmalar ==
== Manbalar ==
{{manbalar}}
<references group="" responsive="1"></references>


== Tashqi havolalar ==
== Tashqi havolalar ==
Qator 43: Qator 44:
* [https://web.archive.org/web/20100925113043/http://cat.iti.upv.es/imt/ Interaktiv mashina tarjimasi demo]
* [https://web.archive.org/web/20100925113043/http://cat.iti.upv.es/imt/ Interaktiv mashina tarjimasi demo]
* [http://rali.iro.umontreal.ca/rali/?q=en/TransType TransType loyihasi veb-sahifasi]
* [http://rali.iro.umontreal.ca/rali/?q=en/TransType TransType loyihasi veb-sahifasi]
* [http://cordis.europa.eu/wire/index.cfm?fuseaction=article.Detail&rcn=2685 TransType2 loyihasi veb-sahifasi]
* [http://cordis.europa.eu/wire/index.cfm?fuseaction=article. Detail&rcn=2685 TransType2 loyihasi veb-sahifasi]
* [https://web.archive.org/web/20131215134436/http://miprcv.iti.upv.es/ MIPRCV loyihasi veb-sahifasi]
* [https://web.archive.org/web/20131215134436/http://miprcv.iti.upv.es/ MIPRCV loyihasi veb-sahifasi]
[[Turkum:Tarjima]]
[[Turkum: Tarjima | Avtomatlashtirilgan tarjima]]

2-Dekabr 2022, 05:39 dagi koʻrinishi

Interfaol mashina tarjimasi (IMT) kompyuter tarjimasi sohasining maxsus qismidir. Tarjima paradigmasi shundan iboratki, kompyuter dasturiy taʼminoti mavjud boʻlgan barcha maʼlumotlarni hisobga olgan holda foydalanuvchi kiritishi kerak boʻlgan matnni bashorat qilishga urinadi va shu orqali tarjimonga yordam beradi. Bunday taxmin notoʻgʻri boʻlganida, tizim foydalanuvchiga fikr bildiradi va yangi maʼlumotni hisobga olgan holda yangi bashorat qilinadi. Bu jarayon foydalanuvchi xohlagan tarjima hosil boʻlishiga qadar takrorlanadi.

Interfaol mashina tarjimasi, ayniqsa, tarjimada xatolarga yoʻl qoʻyilishi mumkin boʻlmagan sohalardagi matnlar tarjimasi uchun qiziqarli boʻlib, bunday tarjimada tizim tomonidan taqdim etilgan tarjimaga oʻzgartirish kiritadigan inson-foydalanuvchi kerak boʻladi. Bunday hollarda, potensial foydalanuvchilarga imtiyozlar berish uchun interfaol mashina tarjimasi yaxshilanadi[1][2]. Biroq, interfaol mashina tarjimasini amalga oshiradigan tijorat dasturlari mavjud emas va hozirgacha ish ilmiy tadqiqot sohasida amalga oshiriladi.

Tarixi

Tarixiy jihatdan, interfaol mashina tarjimasi kompyuter yordamida tarjima paradigmasining rivojlanishi sifatida hosil boʻlgan, bu yerda tarjimon va mashina tarjimasi tizimlari tandemda ishlashga moʻljallangan[3]. Bu birinchi ish Kanada hukumati tomonidan moliyalashtirilgan TransType tadqiqot loyihasi tomonidan kengaytirildi. Ushbu loyihada inson va kompyuterning oʻzaro taʼsiri ikkala texnikaning eng yaxshi fazilatlariga erishish uchun muhitga oʻtkazilgan interfaol tarjimaga asoslangan mashina tarjimasi usullarini joriy etish orqali yakuniy matnni olishga qaratilgan edi: avtomatik tizimning samaradorligi va inson-tarjimonning ishonchliligi.

Keyinchalik, Yevropa Komissiyasi tomonidan moliyalashtirilgan TransType2[4] [5] yirik tadqiqot loyihasi inson-foydalanuvchisi oʻzgartira oladigan yoki qabul qila oladigan toʻliq tarjima gipotezalarini olish maqsadida toʻliq mashina tarjimasi tizimi jarayoniga kirishni tahlil etgan holda ushbu ishni davom ettirdi. Agar foydalanuvchi gipotezani oʻzgartirishga qaror qilsa, tizim foydalanuvchi tomonidan kiritilgan oʻzgarishlarni hisobga olgan holda gipotezaning yangi tarjimasini ishlab chiqarish uchun ushbu fikr-mulohazadan maksimal darajada foydalanishga harakat qiladi.

Yaqin orada Yevropa Komissiyasi tomonidan moliyalashtiriluvchi CASMACAT[6] tarjimonlar uchun yordamning yangi turlarini ishlab chiqish va ularni muharrir, server, tahlil va vizualizatsiya vositalaridan iborat yangi rivojlanish muhitiga integratsiyalashga qaratildi. Rivojlanish muhiti modul tamoyili boʻyicha ishlab chiqilgan va mavjud avtomatlashtirilgan tarjima vositalari bilan birlashtirilishi mumkin. Bundan tashqari, CASMACAT muhiti tarjimon bilan oʻzaro aloqadan oʻrganishi, foydalanuvchining tarjima qilish tanloviga qarab darhol oʻz modellarini yangilashi va tuzatishi mumkin[7][8].

Foydalanuvchilarning keng doirasini qamrab olgan so‘nggi ish[9] shuni ko‘rsatdiki, interfaol mashina tarjimasidan hatto asliyat tilni bilmaydigan foydalanuvchilar ham deyarli professional tarjima sifatiga erishish uchun foydalanishlari mumkin. Bundan tashqari, u interfaol ssenariy nashrdan keyingi klassik ssenariydan koʻra foydaliroq ekanligini koʻrsatadi.

Jarayon

Interfaol mashina tarjimasi jarayoni tizim foydalanuvchiga tarjima gipotezasini taklif qilishidan boshlanadi. Keyin foydalanuvchi toʻliq taklifni qabul qilishi yoki baʼzi xatolar mavjud deb hisoblasa uni oʻzgartirishi mumkin. Odatda, berilgan soʻzni oʻzgartirishdan oldin, (jumla) prefiksi oʻsha soʻzgacha boʻlganlarni toʻgʻri deb hisoblaydi, yaʼni oʻzaro taʼsir sxemasi — chapdan oʻngga. Foydalanuvchi notoʻgʻri deb hisoblagan soʻzni oʻzgartirgandan soʻng, tizim yangi suffiksni taklif qiladi, yaʼni taklifning qolgan qismi. Bu jarayon tarjima foydalanuvchini qoniqtirmagunicha davom etadi.

Garchi bu tushuntirish soʻz darajasida boʻlsa-da, oldingi jarayon belgilar darajasida ham amalga oshirilishi mumkin, shuning uchun tizim tarjimon har yagona belgini kiritganda suffiksni taqdim etadi. Bundan tashqari, inson va mashinaning oʻzaro taʼsirini soddalashtirish uchun odatdagi chapdan oʻngga boʻlgan oʻzaro taʼsir modelini oʻzgartirish boʻyicha harakatlar davom etmoqda.

Xuddi shunday yondashuv Caitra tarjima vositasida qoʻllaniladi.

Baho

Interfaol mashina tarjimasida baholash murakkab masala hisoblanadi. Ideal holda, baholash foydalanuvchilar ishtirok etgan tajribalarda amalga oshirilishi kerak. Biroq, yuqori pul qiymatini bu kamdan-kam hollarda boʻlishini anglatadi. Bundan tashqari, tarjimonlar tomonidan interfaol mashina tarjimasi texnologiyalarini haqiqiy baholashni koʻrib chiqayotganda ham, bunday tajribalarda nimani oʻlchash kerakligi aniq emas, chunki hisobga olinishi kerak boʻlgan va nazorat qilinishi mumkin boʻlmagan koʻp turli xil oʻzgaruvchilar mavjud, masalan, foydalanuvchi jarayonga koʻnikishi uchun talab qilinadigan vaqt. CASMACAT loyihasida ushbu oʻzgaruvchilarning ayrimlarini tekshirish uchun baʼzi dala tadqiqotlari oʻtkazildi.

Laboratoriya sharoitida tezkor baholash uchun interfaol mashina tarjimasi tugmalar bosish soni yoki kiritilgan soʻzlar soni yordamida baholanadi. Bunday mezonlar hujjatning yakuniy tarjimasini olishdan oldin qancha tugmachalarni bosish yoki qancha foydalanuvchi tomonidan kiritilgan soʻzlarni kiritish kerakligini oʻlchashga harakat qiladi.

Klassik avtomatlashtirilgan tarjima bilan farqlar

Interfaol mashina tarjimasi avtomatlashtirilgan tarjimaning kichik sohasi boʻlsa-da, ikkinchisiga nisbatan interfaol mashina tarjimasining asosiy jozibasi uning interfaolligidir. Klassik avtomatlashtirilgan tarjimada tarjima tizimi eng yaxshi holatda bitta tarjima gipotezasini taklif qilishi mumkin, keyin esa foydalanuvchi bunday gipotezani tahrir qilishi kerak. Bundan farqli oʻlaroq, interfaol mashina tarjimasida tizim foydalanuvchi har safar tizim bilan oʻzaro aloqada boʻlganida, yaʼni har bir kiritilgan soʻzdan (yoki harfdan) keyinyangi gipotezaning tarjimasini ishlab chiqaradi.

Yana qarang

  • Mashina tarjimasi
  • Statistik mashina tarjimasi
  • Avtomatlashtirilgan tarjima
  • Kompyuter tilshunosligi
  • Keyingi ishlov berish
  • Tarjima

Manbalar

  1. ↑ Casacuberta, Francisco; Civera, Jorge; Cubel, Elsa; Lagarda, Antonio L.; Lapalme, Guy; Macklovitch, Elliott; Vidal, Enrique. Human interaction for high quality machine translation(ingl.) // Communications of the ACM : journal. — 2009. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1145/1562764.1562798. Архивировано 6 iyul 2011 года. „Архивированная копия“ (deadlink). 2011-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 3-avgust.
  2. ↑ Barrachina, Sergio; Bender, Oliver; Casacuberta, Francisco; Civera, Jorge; Cubel, Elsa; Khadivi, Shahram; Lagarda, Antonio L.; Ney, Hermann; Tomás, Jesús; Vidal, Enrique. Statistical approaches to computer-assisted translation(ingl.) // Computational Linguistics : journal. — 2009. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1162/coli.2008.07-055-r2-06-29.
  3. ↑ Foster, George; Isabelle, Pierre; Plamondon, Pierre. Target-text mediated interactive machine translation(ingl.) // Machine Translation : journal. — 1997. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1023/a:1007999327580. Архивировано 27 yanvar 2020 года.
  4. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Casacuberta 2009
  5. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Barrachina 2009
  6. ↑ Alabau, Vicent; Buck, Christian; Carl, Michael; Casacuberta, Francisco; Garcia-Martinez, Mercedes; Germann, Ulrich; Gonzalez-Rubio, Jesus; Hill, Robin et al. (April 2014). "CASMACAT: A Computer-assisted Translation Workbench". Proceedings of the 14th Conference of the European Chapter of the Association for Computational Linguistics. Los Angeles, California: Association for Computational Linguistics. pp. 25–28. http://aclweb.org/anthology/E/E14/E14-2007.pdf. 
  7. ↑ Ortiz-Martinez, Daniel; Garcia-Varea, Ismael; Casacuberta, Francisco (June 2010). "Online Learning for Interactive Statistical Machine Translation". Human Language Technologies: The 2010 Annual Conference of the North American Chapter of the ACL. Association for Computational Linguistics. pp. 546–554. http://aclweb.org/anthology/N/N10/N10-1079.pdf. 
  8. ↑ Martinez-Gomez, Pascual; Sanchis-Trilles, German; Casacuberta, Francisco. Online adaptation strategies for statistical machine translation in post-editing scenarios(ingl.) // Pattern Recognition : journal. — Elsevier, 2012. — September (Andoza:Бсокр). — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1016/j.patcog.2012.01.011.
  9. ↑ Koehn, Philipp (June 2010). "Enabling Monolingual Translators: Post-Editing vs. Options". Human Language Technologies: The 2010 Annual Conference of the North American Chapter of the Association for Computational Linguistics (HLT/NAACL). Los Angeles, California: Association for Computational Linguistics. pp. 537–545. http://www.aclweb.org/anthology/N/N10/N10-1078.pdf. 

Tashqi havolalar

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Interfaol_mashina_tarjimasi&oldid=3380418" dan olindi