Oenothera biennis: Versiyalar orasidagi farq
„Oenothera biennis“ sahifasi tarjima qilib yaratildi |
(Farq yoʻq)
|
7-Noyabr 2022, 15:27 dagi koʻrinishi
| Oenothera biennis | |
|---|---|
| |
| Ilmiy tasniflash | |
| O‘simliklar | |
| Yuksak oʻsimliklar | |
| Gulli oʻsimliklar | |
| Ikki urugʻpallalilar | |
| Rosids | |
| Myrtales | |
| Onagraceae | |
| Oenothera | |
O. biennis
| |
| Binar nomi | |
| Oenothera biennis | |
| Sinonimlar | |
| |
Oenothera biennis, oddiy oqshom gulqogʻozi — Onagraceae oilasiga mansub gulli oʻsimlik turi boʻlib, vatani Shimoliy Amerikaning sharqi, markaziy qismi, gʻarbiy Nyufaundlenddan Albertagacha, janubi-sharqdan Floridagacha va janubi-gʻarbdan Texasgacha boʻlgan hudud va bosh mo''tadil va subtropik mintaqalarda. Kechki primrose yog'i o'simlikdan ishlab chiqariladi[1].
Boshqa keng tarqalgan nomlari: oqshom yulduzi, sundrop, begona o'tlar oqshom primrozi, nemis rampioni, cho'chqa o'ti, Kingning barcha davosi va isitma o'simliklari[1][2].
Tavsif
Oenothera biennisning umr ko'rish muddati ikki yil bo‘yi 1.6 m (5 ft 3 in) gacha yetadi[3]. Barglari nayzasimon, uzunligi 8–18 cm (3–7 in), kengligi 2–6 cm (3⁄4–2 1⁄4 in)[3].
Gullash bahorning oxiridan yoz oxirigacha davom etadi. Gullar germafrodit bo'lib, boshoq to‘pgulda joylashadi. Gullari har oqshomda ochiladi, shuning uchun "kechki primrose" deb nomlanadi.
Gullar sariq, diametri 2.5–5 cm (1–2 in), to'rtta ikki qavatli gulbargdan tuzilgan. Gulda ko'zga ko'rinmas nektar naqshlari bor. Bu naqsh ultrabinafsha nurlar ostida ko‘rinadi va uning changlatuvchilari, kuya, kapalaklar va asalarilarni o‘ziga tortadi.
Mevasi ko‘sak uzunligi 2–4 cm (3⁄4–1 1⁄2 in), kengligi 4–6 mm (0.16–0.24 in), tarkibida koʻp sonli uzunligi 1–2 mm (0.04–0.08 in) bo‘lgan urug'lar joylashgan.
Oʻsimlik urugʻlari qushlar uchun muhim ozuqa. U primrose kuya va oq chiziqli sfenks kuya uchun lichinka xoʻjayini hisoblanadi[4].
Foydalanish
Asrlar davomida Shimoliy Amerikadagi mahalliy aholi o'simlikdan oziq-ovqat va an'anaviy tibbiyot sifatida ishlatilgan[1][5].
Kechki primrose Yevropaga XVII asrning boshlarida botanika bog'larida manzarali o'simlik sifatida kiritilgan[1][5].
Oziq-ovqatlardan foydalanish
O'simlik qismlarining aksariyatini yeyish mumkin, ta'mi yumshoq[5]. Ildizlarni xom yoki kartoshka kabi pishirilgan holda iste'mol qilish mumkin[5].Barglarini salatlarda xom holda iste'mol qilish yoki ismaloq sho'rva kabi pishirish mumkin[5]. Anishinaabe qabilalari an'anaviy ravishda parhezga yordam berish va charchoqni kamaytirish uchun kechki primrose barglaridan choy tayyorlaydilar[5].
Iyun oyida hali yosh bo'lgani, gullash poyalari ko‘proq iste'mol qilinadi. Ularni tozalash kerak, keyin xom yoki qovurilgan holda iste'mol qilish mumkin. Gul iyundan oktyabrgacha yig'ib olinishi mumkin[5].
Urug'larda oqsil miqdori taxminan 15%, yog‘ miqdori 24% va sellyuloza taxminan 43% ni tashkil qiladi[6]. Proteinlar, ayniqsa, oltingugurt o'z ichiga olgan aminokislotalar, metionin va sistein va triptofanga boy[6][7]. Tarkibida gamma-linolenik kislota (GLA) va linoleik kislota mavjud[5][8][9].
Tadqiqot
Kechki primrose yog'ini har qanday tibbiy holatda qo'llash uchun yetarli klinik dalillar yo'q[1]. Cochrane tekshiruvi primrose yog'ining ekzemaga ta'siri yo'q degan xulosaga keldi[10]. Mayo klinikasi uning ekzema, diabetik neyropatiya yoki premenstrüel sindromga ta'sir haqida ishonarli dalillar yo'qligini aytdi[11].
Amerika Saraton Jamiyatining ta'kidlashicha, uning saratonga qarshi vosita sifatida samaradorligi to'g'risida juda kam dalillar mavjud[12].
Salbiy ta'sirlar
Kechki primrose yog'i kam dozalarda xavfsiz deb hisoblanadi[1][11]. Mayo Klinikasi maniya bilan og'rigan odamlarda, homilador yoki emizikli ayollarga dorini iste'mol qilishda ehtiyot bo'lishni tavsiya qiladi[11]. Kechki primrose yog'ini og'iz orqali iste'mol qilish bosh og'rig'iga yoki ko'ngil aynishiga olib kelishi mumkin[11].
Butun o'simlik va ayniqsa barglari an'anaviy ravishda Anishinaabe qabilalari tomonidan energiya stimulyatori va vazn yo'qotishni osonlashtirish uchun choy holatida iste'mol qilinadi[1]. Bundan tashqari, kuchni oshirish uchun ularni chaynash va mushaklarga surtish mumkin[5].
Qishloq xo'jaligi amaliyoti
Kechki primrose yetishtirish bo'yicha qishloq xo'jaligi amaliyotlari haqidagi bilimlar nisbatan yangi.
Kechki primrose quyoshli va qurg'oqchil tuproqli joylarni afzal ko'radi va dengiz sathidan 700 metr (2,300 ft) yuqorida o‘sadi[5]. Muhim shartlardan biri azotga bo'lgan ehtiyojni qondirishdir. Azot miqdorining haddan tashqari ko'pligi urug'lardagi yog' tarkibining sifat va miqdoriy pasayishiga olib kelishi mumkin, o'rtacha azot miqdori urug'ning sifati va miqdori oshishiga olib keladi[8]. Kechki primrose yorug'likka bog'liq bo'lganligi sababli, urug'lar tuproqqa taxminan 0.5–1.0 centimetr (0.2–0.4 in) chuqurlikda ekilishi kerak. Urug'lari mayda, taxminan 0.3–0.7 gram (0.011–0.025 oz) . Ularning unib chiqishi uchun taxminan ikki-uch hafta kerak bo'ladi va shuning uchun begona o'tlarning o'sishiga juda sezgir.
Kechki primrose urug'lari aprel oyining birinchi yarmida (bahor urug'lari) yoki iyul o'rtalaridan avgust oyining o'rtalariga (kuzgi urug'lar) ekiladi[5][8]. O'rim-yig'im vaqti gullashdan keyin taxminan 75 kundan 80 kungacha (bahorgi urug'lar) yoki 100 kun (kuzgi urug'lar) davom etadi[8][9]. Kechki primrosening populyatsiyasining rivojlanishi va urug'ining pishishi juda xilma-xil[5].
Vegetatsiya davrida ko'p suv kerak emas[5]. Tadqiqot shuni ko'rsatdiki, sho'r suv bilan sug'orish kechki primrose urug'larida moy hosildorligi va sifatini oshirishi mumkin. Bu, ayniqsa, suv resurslari cheklangan hududlarda o‘simlikni o‘stirish uchun ajoyib imkoniyat[5].
Va nihoyat, kechki primrose yetishtirishda dalani to'g'ri boshqarishni talab qiladi, aks holda o'simlik invaziv bo'lib qolishi mumkin[5][5].
-
Rozeta -
Gullar va mevali ko‘saklar -
Primrose kuya (Schinia florida) gulda -
Yashash joyi, quruq va quyoshli
Ma'lumotnomalar
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 „Evening primrose oil“. National Center for Complementary and Integrative Health, US National Institutes of Health (2020-yil 1-avgust). Qaraldi: 2022-yil 3-avgust.
Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "nccih" defined multiple times with different content - ↑ Blanchan, N.. Wild Flowers Worth Knowing. Project Gutenberg Literary Archive Foundation, 1922.
- ↑ 3,0 3,1 Elias, Thomas S.. Edible Wild Plants: A North American Field Guide to Over 200 Natural Foods. New York: Sterling [1982], 2009 — 103 bet. ISBN 978-1-4027-6715-9. OCLC 244766414. 2021-yil 8-yanvarda qaraldi.
- ↑ The Xerces Society (2016), Gardening for Butterflies: How You Can Attract and Protect Beautiful, Beneficial Insects, Timber Press.
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 Immel, D.L. (21 June 2001). "Common evening primrose". United States Department of Agriculture, National Plant Data Center. https://plants.usda.gov/DocumentLibrary/plantguide/pdf/pg_oebi.pdf. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "ref1" defined multiple times with different content - ↑ 6,0 6,1 Hudson, B. (1984). "Evening primrose (Oenothera spp.) oil and seed". Journal of the American Oil Chemists' Society 61 (3): 540–543. doi:10.1007/bf02677026.
- ↑ Brosnan, J.T.; Brosnan, M.E. (2006). "The sulfur-containing amino acids: an overview". The Journal of Nutrition 136 (6): 1636S–1640S. doi:10.1093/jn/136.6.1636s. PMID 16702333.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Ghasemnezhad, A.; Honermeier, B. (2008). "Yield, oil constituents, and protein content of evening primrose (Oenothera biennis L.) seeds depending on harvest time, harvest method and nitrogen application". Industrial Crops and Products 28 (1): 17–23. doi:10.1016/j.indcrop.2007.12.006. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "ref8" defined multiple times with different content - ↑ 9,0 9,1 Ghasemnezhad, A.; Honermeier, B. (2007). "Seed yield, oil content and fatty acid composition of Oenothera biennis L. affected by harvest date and harvest method". Industrial Crops and Products 25 (3): 274–281. doi:10.1016/j.indcrop.2006.12.005. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "ref9" defined multiple times with different content - ↑ Bamford, Joel (30 April 2013). "Oral evening primrose oil and borage oil for eczema". Cochrane Database of Systematic Reviews 2013 (4): CD004416. doi:10.1002/14651858.CD004416.pub2. PMID 23633319. PMC 8105655. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=8105655.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 „Evening primrose (Oenothera spp.)“. Mayo Clinic (2020-yil 13-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 3-avgust.
Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "mayo" defined multiple times with different content - ↑ „Gamma linolenic acid“. American Cancer Society (2010-yil 13-may). 2013-yil 6-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 1-avgust.