Ta-Ching Hukumat Bankining banknotalari: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„Banknotes of the Ta-Ching Government Bank“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

25-Sentyabr 2022, 14:31 dagi koʻrinishi

Ta-Ching hukumat banki tomonidan chiqarilgan 10 dollarlik banknot, 1910-yilda chiqarilgan Zaifeng, shahzoda Chun tasvirlangan.

Ta-Ching Hukumat Bankining banknotalari 1905-yildan 1908- yilgacha Daromad vazirligining Ta-Ching bankining banknotlari sifatida tanilgan.Ular Qing valyuta tizimidagi qog'oz pullarning asosiy shakli bo'lish uchun mo'ljallangan edi. Ushbu banknotalar Qing sulolasining markaziy banki bo'lib xizmat qilish uchun tashkil etilgan milliy bank Ta-Ching hukumat banki tomonidan chiqarilgan. Ta-Ching Hukumat Bankining butun Xitoy bo'ylab filiallari bor edi va Pekindagi shtab-kvartirasidan tashqarida joylashgan ko'plab filiallari ham banknotlarni chiqargan.

Ushbu banknotalar 1910-yilda Xitoyda yagona qonuniy to'lov shaklidagi qog'oz pul bo'lishi kerak edi, ammo 1911- yilda Qing sulolasining qulashi tufayli Xitoy valyuta tizimi respublika va Ta-Ching hukumat banki davrida dastlabki xaotik holatiga qaytdi. 1912-yilda Xitoy Banki deb qayta nomlanadi, u 1942-yilgacha Xitoyda banknotlarni ishlab chiqarishni davom ettiradi va uning Gonkongdagi filiali bugungi kunda ham Gonkong dollari banknotalarini rasmiylashtiruvchi banklardan biri hisoblanadi.

Tarixi

Ta-Ching Hukumat Banki Xitoy tarixida markaziy bank funksiyalarini bajargan birinchi rasmiy moliyaviy muassasa bo'ldi.

Daromad vazirligining Ta-Ching bankining foni va banknotalari

Mingdan Qingga o'tish davrida Manchu hukumati qimmat harbiy yurishlarini moliyalashtirish uchun banknotalarni chiqardi, ammo Xitoyni bosib olgandan so'ng ular bu banknotlarni bekor qildilar[1][2][3][4]. Syanfen imperatori hukmronligi davrida Tayping qoʻzgʻoloniga javoban Da-Qing Baochao mis qotishma pul tangalari va Hubu Guanpiao[5] kumush tael asosidagi banknotalar muomalaga kiritildi[5][1][6][7]. Lekin bu banknotalar notoʻgʻri boshqaruv tufayli jiddiy inflyatsiyaga uchradi va oxir-oqibat bekor qilindi, bu esa Xitoy aholisining hukumat tomonidan chiqarilgan qogʻoz pullarga yana bir bor ishonchsizlikka tushishiga sabab boʻldi.

1840-yillarda Birinchi afyun urushi paytida mag'lubiyatga uchragan Xitoyning ko'plab shartnomaviy port shaharlari ochilgandan so'ng, ko'plab yirik xorijiy banklar Xitoyga kirishdi va u yerda mahalliy muomalaga o'zlarining banknotlarini chiqarishni boshladilar[8]. Xuddi shu davrda viloyat hukumatlari moliyaviy resurslarini oshirish uchun o'zlarining rasmiy banklarini tashkil qila boshladilar. Bu davrda moliya institutlarining gullab-yashnashi turli shakldagi qog'oz pullar, xususiy banknotalar, xorijiy banknotalar va ko'plab turli xil mahalliy tangalar bir vaqtning o'zida muomalada bo'lib, juda xaotik Xitoy valyuta tizimini yaratdi[9]. Qing sulolasi davrining keyingi davrida Xitoy hukumati 1905-yilda milliy bankni tashkil etishi kerakmi yoki yo'qmi degan munozaralar bo'lib o'tdi.Islohotchi Liang Qichao Qing sulolasi hukumatini oltin standartni qabul qilish orqali G'arb dunyosi va Yaponiyaga taqlid qilish, Xitoyning o'tga chidamli valyutalarini birlashtirish va hukumat tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan ⅓ metall zaxiraga ega banknotlarni chiqarish uchun kampaniya olib bordi[10]. Milliy valyuta tizimini birlashtirish maqsadida 1905-yilda Qing sulolasi hukumati Pekinda "Daromad vazirligining Ta-Ching banki"ni tashkil etdi. Bu Xitoyda eng birinchi rasmiy ochilgan milliy bank boʻldi[11]. Yangi tashkil etilgan milliy bank ham markaziy bank, ham tijorat banki bo'lish xususiyatiga ega edi[12]. Banknotlarni ishlab chiqarish Shimoliy Xitoyda joylashgan Beiyang gazetasi nashriga ishonib topshirilgan. 1906-yilda Qing sulolasi hukumati Shanxay tijorat matbuotida vazirlik bankining cheklarini chop etish maqsadida Yaponiyaga talabalarni zamonaviy matbaa texnikasini o'rganishlari uchun yubordi[1].

Daromad vazirligining Ta-Ching banki hali ham ikki xil turdagi banknotlarni chiqarishda davom etar edi, bir seriya " tael" nominalida bo'lgan, ular Yinliang Piao (yàngín) nomi bilan tanilgan va 1 tael nominaliga ega edi. 5 tael, 10 tael, 50 tael va 100 tael kabi banknotlar mavjud. Boshqa seriyalar "yuan" da nominallangan bo'lib, Yinyuan Piao (yángján) nomi bilan tanilgan va 1 yuan, 5 yuan, 10 yuan, 50 yuan va 100 yuan nominallarida chiqarilgan[13].

Ta-Ching hukumat bankining banknotalari

1906-yilda Qing sulolasi hukumati isloh qilindi va 1908-yilda Daromad vazirligining Ta-Ching banki o'z nomini Ta-Ching Hukumat Bankiga o'zgartirdi va muomalaga chiqarilgan banknotlarning yozuvlari yangi nomini aks ettirish uchun uni o'zgartirish kerak edi. Nomi o'zgarishidan oldin chiqarilgan banknotlarning barchasi Beiyang gazetasi tomonidan chop etilgan[14]. O'sha paytda Xitoyda banknotlar uchun ilg'or o'ymakorlik texnologiyasi mavjud emasligi va Beiyang gazetasining tijoriy matbuotida chop etilgan banknotalar qimmatga tushishi va ularga taqlid qilish oson bo'lganligi sababli, Qing sulolasi hukumati keyinchalik Amerika Banknot kompaniyasiga buyurtma bergan edi[15].

Ta-Ching Hukumat Banki tomonidan ishlab chiqarilgan, Amerika banknot kompaniyasi tomonidan chop etilgan banknotlarning old tomonida Li Hongzhang tasviri mavjud bo'lib, keyinchalik Xitoy jamoatchiligiga "Li Hongzhang banknotlari" nomi bilan tanilgan. Biroq, Guangxu imperatorining o'limidan so'ng yuzaga kelgan notinch vaziyat va noto'g'ri aloqalar tufayli "Li Hongzhan banknotlari" turli shakllarda chop etilgan va tiraj tartibsiz edi[12].

1910-yilda Qing sulolasi hukumati Xitoyning o'sha paytdagi xaotik valyuta holatini hal qilish uchun yangi qonun chiqardi, bu qonun Ta-Ching hukumat banki tomonidan chiqarilgan banknotlarni Xitoydagi yagona qonuniy to'lov qog'oz puliga aylantirdi. Bundan tashqari, qonun faqat Ta-Ching hukumat banki qog'oz pullarni chiqarishi mumkinligi va uning banknotlaridan butun mamlakat bo'ylab barcha to'lovlar va moliyaviy operatsiyalar uchun ishlatilishi mumkinligi belgilandi. Qing sulolasi hukumati amerikalik haykaltarosh LJ Xetch va bir nechta amerikalik texniklarni banknotlarni chop etish bo'yicha xodimlarni o'qitish uchun yolladi va ular Ta-Ching hukumat banknotlarining yangi versiyasini loyihalashtirishga kirishdilar[16]. Ushbu yangi ishlab chiqilgan banknotlarning old tomonida Zayfeng shahzoda Chunning yuzi tasvirlangan va ular dizaynlarida Xitoy ajdahosini o'z ichiga olganligi sababli xalq orasida "Ta-Ching Dragon banknotlari" nomi bilan tanilgan. Ta-Ching hukumat banki ushbu dizaynlar asosida sakkizinchi sinov banknotlarini foydalanishga topshirdi, ular 1 yuan, 5 yuan, 10 yuan va 100 yuan nominallarida edi[17]. Oxir oqibat, sinov yozuvlarida qora old tomoni va ularning teskari tomonlari turli xil ranglarda bo'lgan, 1 yuan yashil, 5 yuan binafsha, 10 yuan ko'k va 100 yuan sariq rangda bo'lgan, ularning barchasi bitta nashrda chop etilgan."Ta-Ching Dragon" banknotlarini chop etish 1911-yil 1-martda boshlangan. Xitoy ham po'lat o'yma texnikasini qo'llagan dunyodagi kam sonli davlatlardan biriga aylandi[18]. Ushbu banknotalar muomalada bo'lmadi, chunki 1911-yilda Sinxay inqilobi bo'lib, Qing sulolasini ag'darib tashladi va faqat bir nechta sinov banknotlari bosilgan[12][16][19].

Sinxay inqilobi arafasida Xitoyda 5 400 000 tael qiymatidagi Yinliang banknotalari muomalada bo'lgan, 12 400 000 yuan esa Yinyuan banknotlari bo'lgan[1].

Xitoy bankining banknotlari

1912-yilda “Xitoy banki banknotasi” sifatida qayta chiqarilgan 5 yuanlik 1909-yildagi “Li Hongzhang banknotasi”

1912-yilda Xitoy Respublikasi tashkil topdi va Ta-Ching hukumat banki o'z nomini " Xitoy banki " ga o'zgartirdi. Moliyaviy inqirozni yumshatish maqsadida ko‘p sonli “Li Hongzhang qog‘ozlari”ning tamg‘asi oshirilib, muomalaga chiqarilishi uchun “Xitoy banki banknotlari”ga almashtirildi[16].

Xitoy banki 1942-yilgacha Xitoy banknotlarini ishlab chiqarishni davom ettiradi[20][21]. 1949-yilda Xitoy fuqarolar urushi tugaganidan so'ng, Xitoy banki amalda ikkita operatsiyaga bo'lingan. Bankning bir qismi Kuomintang hukumati bilan Tayvanga ko'chirildi va 1971-yilda Xitoy Xalqaro Tijorat Banki bo'lish uchun xususiylashtirildi.Ikkinchi qismi Chiao Tung banki bo'ldi. 2002- yilda u Chiao Tung banki Mega xalqaro tijorat banki bo'ldi.Bu bankning materik operatsiyasi Xitoy Banki deb nomlanuvchi joriy tashkilotdir. Xitoy bankining Gonkong filiali bugungi kunda ham Gonkongda o'z banknotlarini chiqaradi[22][23].

Banknotalar ro'yxati

1906 yil

Daromad vazirligining Ta-Ching bankining banknotalari (1906 yil)
Rasm Qiymat Asosiy rang Tavsif Berilgan sana
Old yuzi Teskari Old yuzi Teskari
</img> </img> 1 dollar 1906 yil
</img> </img> 5 dollar 1906 yil
</img> </img> 10 dollar 1906 yil
</img> 50 dollar 1906 yil

1907 yil

Daromad vazirligining Ta-Ching bankining banknotalari (1907 yil)
Rasm Qiymat Asosiy rang Tavsif Berilgan sana
Old yuzi Teskari Old yuzi Teskari
</img> </img> 1 dollar 1907 yil
</img> </img> 5 dollar 1907 yil
</img> </img> 10 dollar 1907 yil

1908 yil

Ta-Ching hukumat bankining banknotalari (1908 yil)
Rasm Qiymat Asosiy rang Tavsif Berilgan sana
Old yuzi Teskari Old yuzi Teskari
</img> </img> 10 dollar 1908 yil

1909 yil

Ta-Ching hukumat bankining banknotalari (1909 yil)
Rasm Qiymat Asosiy rang Tavsif Berilgan sana
Old yuzi Teskari Old yuzi Teskari
</img> </img> 1 dollar 1909 yil
</img> </img> 5 dollar 1909 yil
</img> </img> 10 dollar 1909 yil
</img> </img> 100 dollar 1909 yil

1910 yil

Ta-Ching hukumat bankining banknotalari (1910 yil)
Rasm Qiymat Asosiy rang Tavsif Berilgan sana
Old yuzi Teskari Old yuzi Teskari
</img> </img> 1 dollar 1910 yil
</img> </img> 5 dollar 1910 yil
</img> </img> 10 dollar 1910 yil
</img> </img> 100 dollar 1910 yil

1911 yil

Ta-Ching hukumat bankining banknotalari (1911 yil)
Rasm Qiymat Asosiy rang Tavsif Berilgan sana
Old yuzi Teskari Old yuzi Teskari
</img> 1 tael 1911 yil
</img> 2 dona 1911 yil

Manbalar

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Ulrich Theobald. „Qing Period Paper Money.“ (en). Chinaknowledge.de (2016-yil 13-aprel). Qaraldi: 2019-yil 27-mart. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "QingPaperMoney" defined multiple times with different content
  2. ↑ Yang Lien-sheng (1954) Money and credit in China: a short history. Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, p. 68.
  3. ↑ Shi Yufu (石毓符) (1984) Zhongguo huobi jinrong shilüe (中國貨幣金融史略). Tianjin renmin chubanshe, Tianjin, pp. 109–11. (in Mandarin Chinese).
  4. ↑ Rajeev Prasad. „Did you know Series (14): Shanghai Museum :A treasure trove of ancient Chinese, Indian and Islamic coinage.“ (en). Exclusivecoins.Blogspot.com (2012-yil 23-noyabr). Qaraldi: 2019-yil 14-may.
  5. ↑ 5,0 5,1 Jerome Ch'ên. „The Hsien-Fêng Inflation (Published online by Cambridge University Press: 24 December 2009).“ (en). SOAS University of London (1958-yil oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 4-yanvar. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "CambridgeInflation" defined multiple times with different content
  6. ↑ John E. Sandrock. „IMPERIAL CHINESE CURRENCY OF THE TAI'PING REBELLION - Part II - CH'ING DYNASTY COPPER CASH NOTES by John E. Sandrock.“ (en). The Currency Collector. (1997). Qaraldi: 2019-yil 20-aprel.
  7. ↑ John E. Sandrock. „THE FOREIGN BANKS IN CHINA, PART I - EARLY IMPERIAL ISSUES (1850-1900) by John E. Sandrock - The Opening of China to the Outside World.“ (en). The Currency Collector. (1997). Qaraldi: 2019-yil 1-aprel.
  8. ↑ Niv Horesh. The Monetary System of China under the Qing Dynasty. (en). Springer Link, 2019 — 1–22 bet. DOI:10.1007/978-981-10-0622-7_54-1. ISBN 978-981-10-0622-7. 
  9. ↑ 鹤龄. 大清银行第一套钞票 [J]. 会计之友, 2004(2):72-72. (in Mandarin Chinese).
  10. ↑ Hou Houji (侯厚吉), Wu Qijing (吴其敬) (1982) Zhongguo jindai jingji sixiang shigao (中國近代經濟思想史稿). Heilongjiang renminchubanshe, Harbin, vol. 3, pp. 322–339. (in Mandarin Chinese).
  11. ↑ Unlisted. „A Brief History of the Bank of China.“ (en). China-Briefing (2008-yil 17-aprel). Qaraldi: 2020-yil 6-yanvar.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 „清末民初的大清银行兑换券“ (zh-cn). 新浪 (2016-yil 5-dekabr). Qaraldi: 2017-yil 15-mart. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "SinaHubuBank" defined multiple times with different content
  13. ↑ Bruce, Colin - Standard Catalog of World Paper Money, Volume 1, Iola, Wisconsin 2005, Krause Publications.
  14. ↑ 王金华, 张芳. 户部银行时期的大清银行兑换券[J]. 中国钱币, 2005(4):32-33. (in Mandarin Chinese).
  15. ↑ 孙浩. 美钞公司档案中李鸿章像大清银行兑换券承印始末[J]. 中国钱币, 2013(6):9-12. (in Mandarin Chinese).
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 顾慧. 一套没有完成社会使命的大清纸币——大清银行兑换券的诞生始末[J]. 艺术市场, 2009(4):82-83. (in Mandarin Chinese).
  17. ↑ 毕凤鹏, 李茂, 杨若龄,等. 大清银行兑换券试色样票始末[J]. 中国钱币, 1992(4):19-22. (in Mandarin Chinese).
  18. ↑ 添寿. 我国首批机印钞票诞生始末[J]. 安徽钱币, 2006(1):34-35. (in Mandarin Chinese).
  19. ↑ 王志东. „溥仪"阿玛"现身钞票上 溥仪因稚气未脱未登票面“ (zh-cn). 中新网 (2013-yil 14-iyul).
  20. ↑ Noah Elbot. „China's 1935 Currency Reform: A Nascent Success Cut Short By Noah Elbot.“ (en). Duke East Asia Nexus (Duke University). (2019). Qaraldi: 2019-yil 15-sentyabr.
  21. ↑ Chang, H.: The Silver Dollars and Taels of China. Hong Kong, 1981 (158 pp. illus.). Including Subsidiary Notes on “The Silver Dollars and Taels of China” Hong Kong, 1982 (40 pp. illus.). OCLC 863439444.
  22. ↑ „Commemorative Banknote in Celebration of the Centenary of Bank of China“. 2012-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 10-fevral.
  23. ↑ Enoch Yiuenoch.yiu@scmp.com. „Cantonese opera features on new HK$100 banknotes launched by HSBC, Standard Chartered and Bank of China (Hong Kong) on Tuesday.“ (en). Yahoo! Finance (Verizon) (2019-yil 2-sentyabr). Qaraldi: 2020-yil 5-yanvar. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ta-Ching_Hukumat_Bankining_banknotalari&oldid=2901766" dan olindi