Psixiatrik genetika: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
SunFlowers04 (munozara | hissa)
1 317 edits
„Psychiatric genetics“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

11-Sentyabr 2022, 15:18 dagi koʻrinishi

Psixiatrik genetika - bu ruhiy kasalliklar (masalan, alkogolizm, shizofreniya, ruhiy buzuqlik va autizm ) rivojlanishidagi genetikaning rolini o'rganadigan xatti- harakat nevrogenetikasi va xulq-atvor genetikasining kichik sohasi. Psixiatrik genetikaning asosiy tamoyili shundan iboratki, irsiy polimorfizmlar (masalan, bitta nukleotid polimorfizmi bilan bog'liqligi ko'rsatilgan) psixiatrik kasalliklarning sabablarining bir qismidir. [1]

Psixiatrik genetikaning maqsadi psixiatrik kasalliklarning sabablarini yaxshiroq tushunish, davolash usullarini takomillashtirish va genetik profillarga asoslangan shaxsiylashtirilgan davolash usullarini ishlab chiqishdir. Boshqacha qilib aytganda, maqsad psixiatriya qismlarini nevrologiyaga asoslangan intizomga aylantirishdir. [2]

Molekulyar biologiyaning so'nggi yutuqlari psixiatrik kasalliklarga hissa qo'shadigan yuzlab keng tarqalgan va noyob genetik o'zgarishlarni aniqlashga imkon berdi. [3]

Tarixi

Psixiatrik genetika bo'yicha tadqiqotlar o'n to'qqizinchi asrning oxirida Charlz Darvinning ishi va uning desegregatsiya konsepsiyasiga turtki bo'lgan Frensis Galton (psixiatrik genetika asoschisi) bilan boshlangan. Keyinchalik ilg'or klinik, epidemiologik va biometrik tadqiqot vositalarining rivojlanishi tufayli ushbu tadqiqot usullari takomillashtirildi. Yaxshiroq tadqiqot vositalari haqiqiy oila, egizak va farzand asrab olish bo'yicha tadqiqotlar o'tkazish qobiliyatiga asos bo'ldi. Tadqiqotchilar genlar bu kasalliklarning qanday namoyon bo'lishiga ta'sir qilishini va ular oilalarda to'planishga moyilligini bilib oldilar. [4] [5]

Irsiyat va genetika

Ko'pgina psixiatrik kasalliklar irsiydir ; ruhiy buzuqlik, shizofreniya va autizm (80% yoki undan yuqori) uchun taxminiy merosxo'rlik ko'krak saratoni va Parkinson kasalligi kabi kasalliklarga qaraganda ancha yuqori. [1] Yaqin oila a'zolarining ruhiy kasallikdan aziyat chekishi hozirgi kunga qadar ma'lum bo'lgan eng katta xavf omilidir. [6] Biroq, bog'lanish tahlili va genom bo'ylab assotsiatsiya tadqiqotlari bir nechta takrorlanadigan xavf omillarini aniqladi. [1]

Geterogenlik genetika bilan shug'ullanishda e'tiborga olish kerak bo'lgan muhim omildir. Psixiatrik genetika bilan bog'liq holda geterogenlikning ikki turi aniqlangan: sabab va klinik. Sabablarning geterogenligi ikki yoki undan ortiq sabablar mustaqil ravishda bir xil klinik sindromni keltirib chiqarishi mumkin bo'lgan vaziyatni anglatadi. Klinik geterogenlik deganda bitta sabab bir nechta klinik sindromga olib kelishi mumkinligini anglatadi. [7]

Psixiatrik kasalliklarning endofenotiplari bilan emas, balki tashxisning o'zi bilan bir qator genetik xavf omillari aniqlangan. Ya'ni, xavf omillari umumiy tashxis bilan emas, balki alohida belgilar bilan bog'liq. [1] Psixiatriyada endofenotiplar ko'pincha ular bilan bog'liq bo'lgan kasalliklarga ega bo'lmagan ishonchli tarzda muayyan ichki jarayonlarni obyektiv o'lchash usuli hisoblanadi. [8] Ular genlar va kasallik jarayoni o'rtasidagi bo'shliqda yotadi va psixiatrik kasalliklarning biologiyasini tushunishga imkon beradi. [8]

Umumiy va noyob genetik omillarning tizimli qiyosiy tahlili oltita asosiy neyropsixiatrik kasalliklarning asosini tashkil etuvchi asosiy genlar to'plami va molekulyar jarayonlarni ta'kidladi: diqqat yetishmasligi giperaktivligi buzilishi, xavotir buzilishi, autistik spektrning buzilishi, ruhiy buzuqlik, asosiy depressiv buzuqlik va shizofreniya . [9] Bu oxir-oqibatda ushbu zaiflashtiruvchi kasalliklarni tashxislash va davolashni yaxshilashga olib kelishi mumkin.

Metodologiya

Bog'lanish, assotsiatsiya va mikroarray tadqiqotlari psixiatrik genetika bo'yicha topilmalar uchun xom ashyo hosil qiladi. [10] Nusxa sonining variantlari psixiatrik holatlar bilan ham bog'liq. [11]

Genetika bog'liqligi tadqiqotlari ikki yoki undan ortiq kasal qarindoshlari bo'lgan oilalarda ma'lum allellarning tashxisi va merosi o'rtasidagi bog'liqlikni topishga harakat qiladi. Bog'lanishni o'rganishni tahlil qilish keng xromosoma hududini ishlatadi, genetik assotsiatsiyani o'rganish esa ketma-ketlikni yo'q qilish, inversiya yoki to'ldirish bo'lishi mumkin bo'lgan o'ziga xos DNK polimorfizmini aniqlashga harakat qiladi. [12] Vaziyatni nazorat qilish assotsiatsiyasi tadqiqotlari bog'lanish tadqiqoti orqali genni dastlabki xaritalashdan keyin qiziqish doirasini toraytirish uchun tadqiqot vositasi sifatida ishlatilishi mumkin. [13]

Bashoratli genetik test

Kelajakda genetik testlar uchun umidlardan biri presimptomatik yoki prenatal kasalliklarni tekshirish qobiliyatidir. Ushbu ma'lumot ma'lum kasalliklarga, xususan, shizofreniya kabi kasalliklarga chalinganlarning hayotini yaxshilash potentsialiga ega. Agar iloji bo'lsa, shizofreniya alomatlari paydo bo'lishidan oldin sinovdan o'tkazish mumkin bo'lsa, proaktiv aralashuvlar yoki hatto profilaktik davolash usullari ishlab chiqilishi mumkin. [7] Bir tadqiqotda, ruhiy buzuqlik bilan og'rigan bemorlarning 100 foizi, agar bunday test mavjud bo'lsa, ular kasallik bilan bog'liq gen borligini aniqlash uchun genetik testdan o'tishlari mumkinligini ko'rsatdi. [6]

Axloqiy masalalar

Frensis Galton genetika olamini yaxshiroq o'rganish uchun kerakli va nomaqbul xatti-harakatlar va aqliy xususiyatlarni o'rgandi. Uning tadqiqotlari tug'ilishni nazorat qilishning yevgenik dasturini taklif qilishiga olib keldi. [14] Uning maqsadi butun populyatsiyada yuzaga keladigan kamroq istalmagan belgilarning chastotasini kamaytirish edi. Uning g'oyalari AQSh, Germaniya va Skandinaviya kabi ko'plab mamlakatlardagi psixiatrlar tomonidan ta'qib qilingan. [4] [15]

Genotiplash va uning oqibatlari hali ham ko'p odamlar tomonidan axloqiy jihatdan bahsli deb hisoblanadi.  ] Inson genomi loyihasining bir qismi boʻlgan ELSI (Axloqiy, huquqiy va ijtimoiy tashabbus) “genetik va genomik tadqiqotlarning axloqiy, huquqiy va ijtimoiy oqibatlari boʻyicha fundamental va amaliy tadqiqotlarni rivojlantirish maqsadida yaratilgan. [16]

Manbalar

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "Psychiatric genetics: progress amid controversy". Nat Rev Genet 9 (7): 527–40. 2008. doi:10.1038/nrg2381. PMID 18560438.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Burmeister" defined multiple times with different content
  2. ↑ "Update on psychiatric genetics". Genet Med 9 (6): 332–40. 2007. doi:10.1097/GIM.0b013e318065a9fa. PMID 17575499. 
  3. ↑ Jordan Smoller (2018). "Psychiatric genetics and the structure of psychopathology" (En). Molecular Psychiatry 24 (3): 409–420. doi:10.1038/s41380-017-0010-4. PMID 29317742. PMC 6684352. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6684352. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Maier, Wolfgang „Psychiatric Genetics: Overview on Achievements, Problems, Perspectives“,. Psychiatric Genetics, Methods in Molecular Medicine (en). Humana Press, 2003 — 3–20 bet. DOI:10.1385/1-59259-348-8:03. ISBN 9781588290373.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
  5. ↑ Owen, MJ; Cardno, AG.; O'Donovan, MC. (2000). "Psychiatric genetics: back to the future". Molecular Psychiatry 5 (1): 22–31. doi:10.1038/sj.mp.4000702. PMID 10673765. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Blacker D., Racette S. R., Sklar P., Smoller J. W. (2005). "Psychiatric genetics: a survey of psychiatrists' knowledge, opinions, and practice patterns". J Clin Psychiatry 66 (7): 821–830. doi:10.4088/JCP.v66n0703. PMID 16013896.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Blacker" defined multiple times with different content
  7. ↑ 7,0 7,1 Tsuang, M., Taylor, L., Faraone, S. (2003). "Psychiatric genetics: future and prospects". In Leboyer, M, Bellivier, F. Psychiatric genetics: methods and reviews. Humana Press. pp. 251–265.
  8. ↑ 8,0 8,1 Flint J., Munafo M (2001). "The endophenotype concept in psychiatric genetics". Psychological Medicine 37 (2): 163–180. doi:10.1017/s0033291706008750. PMID 16978446. PMC 2829981. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2829981. 
  9. ↑ Lotan, Amit; Fenckova, Michaela; Bralten, Janita; Alttoa, Aet; Dixson, Luanna; Williams, Robert W.; van der Voet, Monique (2014-01-01). "Neuroinformatic analyses of common and distinct genetic components associated with major neuropsychiatric disorders". Frontiers in Neuroscience 8: 331. doi:10.3389/fnins.2014.00331. PMID 25414627. PMC 4222236. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4222236. 
  10. ↑ "A searchable database of genetic evidence for psychiatric disorders". Am J Med Genet B 147B (6): 671–75. 2008. doi:10.1002/ajmg.b.30802. PMID 18548508. PMC 2574546. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2574546. 
  11. ↑ Bourgeron, T., Giros, B.,(2003). " Genetic Markers in Psychiatric Genetics". In Leboyer, M, Bellivier, F. Psychiatric genetics: methods and reviews. Humana Press. pp. 63–98.
  12. ↑ Levinson D. F. (2005). "Meta-analysis in psychiatric genetics". Current Psychiatry Reports 7 (2): 143–152. doi:10.1007/s11920-005-0012-9. PMID 15802092. 
  13. ↑ Bellivier, F. (2003). "Genetic association studies: definition of cases and controls". In Leboyer, M, Bellivier, F. Psychiatric genetics: methods and reviews. Humana Press. pp. 127–141.
  14. ↑ "The Possible Improvement of the Human Breed Under the Existing Conditions of Law and Sentiment". Nature 64 (1670): 659–665. 1901. doi:10.1038/064659b0. https://zenodo.org/record/2087661. 
  15. ↑ Eugenics and the Welfare State: Norway, Sweden, Denmark, and Finland. Michigan State University Press, 2005. ISBN 978-0870137587. 
  16. ↑ „ELSI Research Program Overview“. Qaraldi: 2016-yil 31-may.

Havolalar

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Psixiatrik_genetika&oldid=2875355" dan olindi