Sport psixiatriyasi: Versiyalar orasidagi farq
„Sports psychiatry“ sahifasi tarjima qilib yaratildi |
(Farq yoʻq)
|
10-Sentyabr 2022, 14:10 dagi koʻrinishi
Sport psixiatriyasi - bu sportchilardagi ruhiy kasalliklarni davolash va oldini olishga qaratilgan tibbiy mutaxassislik bo'lib, ularning samaradorligini oshirish uchun turli usullardan foydalanishga yordam beradi. [1] Birinchi marta adabiyotlarda 1967-yilda tilga olingan, bu sport psixologiyasi kabi boshqa sohalarga tayanadigan rivojlanayotgan soha hisoblanadi. [2][3]
Tarixi
Sport psixiatriyasiga oid birinchi nashr 1967-yilda shifokor va tennischi Arnold R Beysser tomonidan yozilgan. [4] Yigirma yil o'tgach, u yana adabiyotda JH Rik Massimino tomonidan ko'tarildi va 1992-yilda ixtisoslikni rasman ishga tushirganligi bilan mashhur bo'lgan Kaliforniyalik psixiatr Daniel Begel tomonidan yana eslatib o'tildi. Soha rivojlanib borgan sari, Butunjahon psixiatriya assotsiatsiyasi oxir-oqibat jismoniy mashqlar va sport psixiatriyasi bo'limini yaratdi va boshqa mamlakatlarda, jumladan, Britaniya va Germaniyada qiziqish uyg'otdi. [3]
Xalqaro Sport Psixiatriya Jamiyati
1994-yilda Begel Xalqaro Sport Psixiatriya Jamiyatiga (ISSP) asos solgan. Tashkilot ushbu sohaning afzalliklarini butun sport jamoatchiligiga yoyish va sportda ruhiy salomatlikni rivojlantirishga qaratilgan. 2020-yilda ISSP aʼzoligi vaqti-vaqti bilan tibbiyot talabalari, rezidentlar, psixiatrlar va boshqa tibbiyot xodimlari uchun ochiq. [5]
Talablar
2018-yildan boshlab sport psixiatri bo'lish talablari har qanday psixiatr uchun bir xil. Biroq, bunga qo'shimcha ravishda, ular individual va jamoaviy madaniyatdan xabardor bo'lishlari, shuningdek, dori-darmonlarni buyurishga sportdagi doping nuqtai nazaridan yondashishlari kerak. [4]
Professional farqlar
Antonia Baumning so'zlariga ko'ra, sport psixologlari va psixiatrlar o'rtasidagi farqlar shundaki, ikkala soha ham sportchilarning ish faoliyatini yaxshilashga qaratilgan bo'lsa-da, psixiatriya ham psixopatologiyaga e'tibor qaratadi va ishlash muammolaridan ko'ra chuqurroq muammolarni ochishga harakat qiladi. Bundan tashqari, psixiatrlar psixotrop dorilarni buyurishlari mumkin. [6]
Umumiy o'rganish yo'nalishlari
Sport psixiatrlari bilan aloqada bo'lishi mumkin bo'lgan sportchilarda eng ko'p uchraydigan ruhiy kasalliklardan ba'zilari ruhiy kasalliklar (masalan, katta depressiv buzuqlik, bipolyar buzuqlik ), xavotir kasalliklari (jumladan, ijtimoiy tashvish buzilishi, obsesif-kompulsiv buzuqlik, ovqatlanish buzilishi, diqqat yetishmasligi ) giperaktivlik buzilishi (DEHB) va giyohvand moddalarni iste'mol qilish ) va miya chayqalishi, tana dismorfik buzilishi, travmatik miya shikastlanishlari (TBI) va surunkali travmatik ensefalopatiya (CTE) kabi sportga xos bo'lganlar. [1] [3]
Ovqatlanish va tanadagi dismorfik kasalliklar ayollarda gimnastika yoki figurali uchish kabi tashqi ko'rinishga urg'u beradigan sport turlarida ko'proq uchraydi. Giyohvand moddalarni iste'mol qilish odatda sport jamoasida uchraydi. Ma'lumotlarga ko'ra, kollej sportchilari spirtli ichimliklarni iste'mol qilish qobiliyatiga salbiy ta'sir ko'rsatishiga qaramay, umumiy aholiga qaraganda yuqori darajada iste'mol qiladilar. Anabolik steroidlar ham sportchilar orasida keng qo'llaniladigan moddadir. Bu sportchilarga tezroq mashq qilish va tiklanish vaqtida yordam beradi, lekin asabiylashish va kayfiyatning o'zgarishi kabi psixiatrik yon ta'sirga ham ega bo'lishi mumkin. [1] Giyohvand moddalarni suiiste'mol qilish elita sportchilarni tashvishga solmoqda. [7]
Ko'p ishlatiladigan texnikalar
Sportchilar boshidan kechirgan ko'plab ruhiy kasalliklarni davolash usullari orasida psixotrop dorilar, shuningdek, sportchining o'ziga xos holati va hayotiga qarab, psixoterapiya, psixota'lim, maslahat va oilaviy terapiya kiradi . [3]
Psixotrop dorilar
Odatda, sport psixiatrlari sedativ bo'lmagan dori-darmonlarni tanlaydilar [8], chunki ular og'irlik va tana yog'ining ko'payishi, harakatsiz xatti-harakatlar, insulin sezgirligining pasayishi, yurak muammolari kabi nojo'ya ta'sirlarni keltirib chiqarishi ehtimoli kamroq. [3] Sportchilarning natijalariga ta'siri, shuningdek, turli sport ligalarining antidoping qoidalarini ham hisobga olish kerak. Butunjahon antidoping agentligi (WADA) umuman taqiqlangan moddalar ro'yxatini taqdim etadi va har bir liganing ixtiyoriga ko'ra, yanada qattiqroq kod qo'shiladi. [1]
Keng qo'llaniladigan dori-darmonlarga antidepressantlar (masalan, bupropion ), kayfiyat stabilizatorlari, antikonvulsanlar (masalan, litiy ), anksiyolitiklar (masalan, benzodiazepinlar ), psixostimulyatorlar yoki DEHB dorilari (masalan, dekstroamfetamin ) va ba'zida tinchlantiruvchi gipnozlar va antipsikotiklar kiradi . [1]
Ruhiy salomatlik stigmasi
Boshqalarga qaraganda professional sportda ruhiy salomatlikni yaxshilash uchun yordam so'rash ko'pincha qoralanadi. [7] Sportchilar birinchi navbatda psixologlardan yordam so'rashadi yoki umuman yordam so'ramaydilar va ruhiy salomatlik bilan bog'liq jiddiy muammolar tan olinmasligi mumkin. Shunday qilib, sport psixiatrlarining yana bir roli sportchilarning ruhiy salomatligini stigmatizatsiya qilish va mustahkamlashga yordam berishdir. [1] [6]
Manbalar
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Reardon, Claudia L.; Factor, Robert M. (2010-11-01). "Sport Psychiatry" (en). Sports Medicine 40 (11): 961–980. doi:10.2165/11536580-000000000-00000. ISSN 1179-2035. PMID 20942511. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name ":2" defined multiple times with different content - ↑ "Sports psychiatry: mental health and mental disorders in athletes and exercise treatment of mental disorders". Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci 269 (5): 485–498. August 2019. doi:10.1007/s00406-018-0891-5. PMID 29564546.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Ströhle, Andreas (2019-08-01). "Sports psychiatry: mental health and mental disorders in athletes and exercise treatment of mental disorders". European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience 269 (5): 485–498. doi:10.1007/s00406-018-0891-5. ISSN 1433-8491. PMID 29564546. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name ":0" defined multiple times with different content - ↑ 4,0 4,1 McCabe. „The importance of being a sports psychiatrist | BJSM blog - social media's leading SEM voice“ (en-US). BJSM blog - social media's leading SEM voice (2018-yil 13-avgust). Qaraldi: 2020-yil 29-fevral.
Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name ":1" defined multiple times with different content - ↑ „International Society for Sports Psychiatry - Home“. sportspsychiatry.org. Qaraldi: 2020-yil 27-fevral.
- ↑ 6,0 6,1 „Sport Psychiatry: An Emerging Specialty“ (en-US). Psychiatry Advisor (2016-yil 7-dekabr). Qaraldi: 2020-yil 29-fevral.
Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name ":3" defined multiple times with different content - ↑ 7,0 7,1 "The Mental Health of Elite Athletes: A Narrative Systematic Review". Sports Med 46 (9): 1333–53. September 2016. doi:10.1007/s40279-016-0492-2. PMID 26896951. PMC 4996886. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4996886. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "Rice2016" defined multiple times with different content - ↑ "Psychiatric medication preferences of sports psychiatrists". Phys Sportsmed 44 (4): 397–402. November 2016. doi:10.1080/00913847.2016.1216719. PMID 27463033.
Qo'shimcha o'qish
- "Child and adolescent sports psychiatry in the US". Int Rev Psychiatry 28 (6): 556–563. December 2016. doi:10.1080/09540261.2016.1197189. PMID 27352924.
- Currie, Alan. Sports psychiatry. Oxford: Oxford University Press, 2016. ISBN 978-0-19-105382-5. OCLC 958096512.
- Glick, Ira D.. The ISSP Manual of Sports Psychiatry. Routledge, 2018-01-19. ISBN 978-1-351-81335-8.
- Currie, Alan; Johnston, Allan (2016). "Clinical sports psychiatry: an international perspective". International Review of Psychiatry (Abingdon, England) (The International Review of Psychiatry Sports Psychiatry 2016: A Developing Field) 28 (6): 587–594. doi:10.1080/09540261.2016.1197188. PMID 27347772. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09540261.2016.1197188.