Grace Hopper: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi

Inline

17-Iyul 2022, 13:25 dagi koʻrinishi

Ushbu sahifa taklif etilgan nomga allaqachon koʻchirilgan.

Grace Hopper (talaffuzi: Greys Hapr; 1906-yil 9-dekabr — 1992-yil 1-yanvar) informatika sohasidagi amerikalik olim va AQSh dengiz flotining kontr-admirali. Harvard Mark I kompyuteri uchun dasturlarni birinchilardan boʻlib yozgan. U kompyuter dasturlash tili uchun birinchi kompilyatorni ishlab chiqdi^[1]^[2]^[3]^[4]^[5], mashinadan mustaqil dasturlash tillari kontseptsiyasini ishlab chiqdi, bu esa birinchi yuqori darajadagi COBOLning yaratilishiga olib keldi. U kompyuterdagi nosozliklarni bartaraf etish uchun disk raskadrovka atamasini ommalashtirgani bilan mashhur. Koʻp yutuqlari va dengiz flotidagi yuqori martabasi tufayli u baʼzan „Ajoyib Grace“ (Amazing Grace), deb nomlanadi^[6]^[7]. AQSh Harbiy-dengiz kuchlarining USS Hopper (DDG-70) va Energetika Departamentining Hisoblash Markazi (NERSC) qoshidagi Cray XE6 „Hopper“ superkompyuteri uning sharafiga nomlangan.

Hayot va taʼlimning birinchi yillari

New Yorkda tugʻilgan. Tugʻilgan paytidagi ismi — Grace Brewster Murray. U uch farzandning eng kattasi boʻlgan. Bolaligida u qiziquvchan edi va bu xususiyat uning hayoti davomida saqlanib qoldi. Yetti yoshida u budilnik qanday ishlashini bilishga qaror qildi. U onasi nima boʻlayotganini tushunib yetgunga qadar yettita budilnikni ajratib oldi; keyinchalik u oʻzini bitta budilnik bilan cheklashga majbur boʻldi. Kollejga tayyorgarlik koʻrish uchun u New Jersey shtatining Plainfield shahridagi Hartridge maktabida tahsil oldi. 16 yoshida Vassar kollejiga kirishga birinchi urinish lotin tilida past ball tufayli muvaffaqiyatsiz tugadi. U keyingi yil kirishga muvaffaq boʻldi. U 1928-yilda Vassarni matematika va fizika bakalavriatini tamomlagan. Shu bilan birga, uning muvaffaqiyati Phi Beta Kappa akademik jamiyatining faxriy diplomi bilan belgilandi. 1930-yilda Yale universitetida magistrlik darajasini oldi.

1934-yilda u yerda Oistin Ore^[8]^[9] rahbarligida matematika boʻyicha doktorlik darajasini oldi. Oʻsha yili uning „Yangi turdagi qaytarilmaslik mezonlari“ nomli dissertatsiyasi chop etildi^[10]. Hopper 1934-yilda Vassarda matematikadan dars berishni boshladi va 1941-yilda dotsent boʻldi.

U New York universiteti professori Vinsent Foster Hopper (1906-1976^[11]) bilan 1930-yildan 1945-yilgacha ajrashguncha turmush qurgan^[8] U erining familiyasini saqlab qoldi va hech qachon boshqa turmushga chiqmadi.

Karyerasi

Ikkinchi jahon urushi

1943-yilda Hopper Vassardan taʼtil oldi va WAVES („Favqulodda vaziyatlarda koʻngilli ayollar“) uchun koʻngilli boʻlgan ayollarning koʻpchiligi kabi Amerika Qoʻshma Shtatlari dengiz floti zahirasiga qasamyod qildi. U istisno sifatida qabul qilindi; u 120 funt (54 kg) vazn chegarasidan 15 funt (6,8 kg) kam edi. U dekabr oyida harbiy xizmatga kirdi va New Yorkdagi Smit kollejidagi Reserve Cadets maktabida oʻqidi. Nortgempton, kompyuter Massachusets. Hopper oʻz sinfini eng yaxshi tugatdi va Harvard universitetining oʻq-dorilarni hisoblash loyihalari byurosiga ikkinchi leytenant sifatida tayinlandi. U Mark I kompyuterini Govard Aiken boshchiligida dasturlagan. Aiken va Hopper Mark I kompyuteridagi uchta maqolaning hammualliflari boʻlib, avtomatik sekvenser sifatida ham tanilgan. Hopperning oddiy flotga oʻtkazish haqidagi iltimosi uning yoshi (38 yosh) tufayli qondirilmadi. U zaxirada xizmat qilishni davom ettirdi. Hopper 1949-yilgacha Harvard hisoblash laboratoriyasida qolib, Vassardagi toʻliq professorlikdan voz kechib, Harvardda harbiy-dengiz kuchlari shartnomasi boʻyicha tadqiqot ishlarini olib boradi^[12].

UNIVAC

1949-yilda Hopper Eckert-Mauchly kompyuter korporatsiyasining xodimi boʻldi va katta matematik sifatida UNIVAC I dizayn jamoasiga qoʻshildi. 1950-yillarning boshlarida kompaniya Remington Rand korporatsiyasi tomonidan qabul qilindi va keyin ularning jamoasi birinchi kompilyatorni chiqardi. U „Tuzuvchi“ nomi bilan tanilgan va birinchi versiyasi A-0 edi.

1954 yilda u Avtomatlashtirish va dasturlash boʻlimi boshligʻi boʻldi va uning boʻlimi ARITH-MATIC, MATH-MATIC va FLOW-MATIC kabi birinchi kompilyatorlarni ishlab chiqardi.

COBOL

1959-yil bahori Maʼlumotlarni qayta ishlash tillari boʻyicha ikki kunlik konferentsiya (CODASYL) biznesda va davlat xizmatida ishlaydigan kompyuter mutaxassislarini birlashtirdi. Hopper qoʻmitaning texnik maslahatchisi edi va uning koʻplab sobiq qoʻl ostidagilari yangi COBOL tilini standartlashtirgan (aniqlagan) muvaqqat qoʻmitada ishlagan. Ushbu yangi til Hopperning FLOW-MATIC tilining kengaytmasi boʻlib, IBM ning oʻxshash tili boʻlgan COMTRAN ning baʼzi gʻoyalarini oʻz ichiga olgan. Ushbu yangi tilda Hopperning dasturlarni mashina kodiga yaqinroq tilda (masalan, assembler kabi) ingliz tiliga yaqinroq tilda yozish yaxshiroq degan fikr mavjud edi. COBOL biznes ilovalari uchun eng koʻp qoʻllaniladigan tilga aylandi va hozirgi kungacha shunday boʻlib qolmoqda^[13].

1967-1977-yillarda. Hopper Navy dasturlash tillari guruhini (Dengiz kuchlarining axborot tizimlarini rejalashtirish boshqarmasi) boshqargan va 1973-yilda kapitan lavozimiga ko‘tarilgan^[12] U COBOL standartlashtirish dasturining bir qismi sifatida COBOL va uning kompilyatori uchun tekshirish dasturini ishlab chiqdi^[12].

Standartlashtirish

1970-yillarda Hopper Mudofaa vazirligini katta, markazlashtirilgan tizimlarni kichik, tarqoq kompyuterlar tarmogʻi bilan almashtirishga ishontirdi. Har qanday kompyuter tugunining istalgan foydalanuvchisi tarmoqda saqlangan maʼlumotlar bazalariga kirishi mumkin edi^[14]. U standartlashtirishni kompyuter tizimlari va komponentlarini sinovdan oʻtkazishda, eng muhimi, FORTRAN va COBOL kabi dastlabki dasturlash tillarida qoʻllashda yordamchi boʻldi. Ushbu standartlarga muvofiqlik sinovlari yirik kompyuter ishlab chiqaruvchilari orasida ushbu tillarning turli dialektlari oʻrtasida sezilarli darajada yaqinlashuvga olib keldi. 1980-yillarda bu testlar Milliy standartlar va texnologiyalar instituti (NIST) deb nomlanuvchi Milliy standartlar byurosi (NBS) tomonidan tasdiqlangan.

Isteʼfosi

1966-yil oxirida Hopper Qoʻshma Shtatlar dengiz floti zahirasidan qoʻmondon unvoni bilan nafaqaga chiqdi. 1967-yil avgust oyida u yana olti oy muddatga xizmatga chaqirildi, bu tayinlash muddatsiz shartnomaga aylandi. 1971-yilda Hopper yana nafaqaga chiqdi, ammo 1972-yilda undan yana xizmatga qaytishni soʻrashdi.

1973-yilda admiral Elmo R. Zumvalt Jr. Hopperni kapitan darajasiga koʻtardi (taxminan birinchi darajali kapitanga teng).

Vakil Filipp Kreyn 1983-yil mart oyida 60 daqiqa nashrida Graceni koʻrgandan soʻng , Vakillar palatasidan Prezidentga qoʻshma ariza yubordi, bu petitsiya Grace Hopperning komodor darajasiga koʻtarilishi bilan yakunlandi^[15]. 1985-yilda kommodor unvoni kontr- admiral pastki yarmiga oʻzgartirildi (uning Rossiya flotida oʻxshashi yoʻq, 1-darajali kapitandan yuqori, ammo kontr- admiraldan past).

1986-yil 14-avgustda Hopper dengiz flotidan yana isteʼfoga chiqishga majbur boʻldi. Oʻzining vafot etish marosimida Hopper AQSh Mudofaa vazirligining jangovar boʻlmagan xizmatlari uchun eng yuqori mukofoti boʻlgan „Xizmat koʻrsatganlik uchun“ medali bilan taqdirlandi.

Pensiyaga chiqqanida Grace AQSh dengiz flotidagi eng keksa navbatchi ofitser (79 yosh, sakkiz oy va besh kun) edi va uning nafaqaga chiqish marosimi USS Konstitutsiyasida, eng qadimgi USS Harbiy-dengiz kuchlari kemasida (188 yoshda) boʻlib oʻtdi., toʻqqiz oy va 23 kun) kun)^[16].

Nafaqaga chiqqanidan soʻng, Hopper Digital Equipment Corporation kompaniyasida katta maslahatchi sifatida ishga qabul qilindi va u yerda 1992-yilda 85 yoshida vafotigacha ishladi.

Yaxshi niyat elchisi — uning yangi rolini shunday atash mumkin. U kompyuter asrining boshlanishi, karyerasi va kompyuter dizaynerlari foydalanuvchilar hayotini osonlashtirishga qaratilgan saʼy-harakatlari haqida turli maʼruzalar oʻqidi. Hopper Digital Equipment muhandislik inshootlarining aksariyatiga tashrif buyurdi, u yerda tinglovchilar uni koʻpincha olqishlar bilan kutib olishdi. U oʻzining koʻplab maʼruzalarini yorugʻlikning bir nanosekundda bosib oʻtadigan masofani koʻrsatish uchun 30 sm gacha kesilgan toʻgʻridan-toʻgʻri Bell telefon simi bilan tasvirlab berdi. Kabel tomoshabinlarga ko‘rgazmali qurol sifatida uzatildi.

Hopper endi faol xizmatda boʻlmaganiga qaramay, har doim ushbu maʼruzalar uchun kiyim formasini kiyib yurgan.

"Mening eng muhim yutug‘im kompilyator yaratishdan tashqari, yoshlarga saboq berishdir. Bilasizmi, ular mening oldimga kelib: "Biz buni qila olamiz deb oʻylaysizmi? „Men aytaman:“ Sinab koʻring. Va men ularni qoʻllab-quvvatlayman. Ularga kerak. Men ularning rivojlanishini kuzatib boraman va baʼzida ularni tavakkal qilishga va kasbiy qiyinchiliklarga dosh berishga undayman".^[17]

Hopper Arlington milliy qabristoniga toʻliq harbiy sharaf bilan dafn qilindi.

Mukofotlar va eʼtirof

1969: Hopper Axborot texnologiyalari sanoati mutaxassislari assotsiatsiyasi (AITP)^[18] „Yilning eng yaxshi kompyuter fanlari odami“ mukofoti bilan taqdirlandi.
1970: Garri Gud xotirasi mukofoti
1971: Grace Myurrey Hopper yillik mukofoti Hisoblash mashinalari assotsiatsiyasi (ACM) tomonidan taʼsis etilgan.
1973: Hopper birinchi AQSh fuqarosi va Britaniya Kompyuter Jamiyatining „Hurmatli aʼzoligi“ ni olgan birinchi ayol boʻldi.
1979: Uolles Makdauell mukofoti
1983: Премия Ады Лавлейс^[en] Hisoblash sohasidagi ayollar assotsiatsiyasi
1986: Nafaqaga chiqqanida, Hopper Mudofaa vazirligining jangovar boʻlmagan xizmatlari uchun eng yuqori mukofoti boʻlgan „Buyuk xizmat“ medalini oldi.
1987: Hamkorlar mukofotlari^[19]
1988: Hopper Vashingtondagi Toastmasters xalqaro konventsiyasida Emanuel Pior mukofoti va Oltin Hammer mukofotini oldi.
1991: Texnologiya va innovatsiyalar boʻyicha AQSh milliy medali.
1996: „Ajablanarli inoyat“ („Ajablanarli inoyat“) laqabli USS Hopper (DDG-70) esminetining uchirilishi ham kontr-admiral Hopperning laqabi, ham yozilgan " Ajoyib inoyat " nasroniy madhiyasi nomiga ishoradir. J. Nyuton tomonidan birinchi marta 1779 yilda nashr etilgan va ingliz tilida soʻzlashuvchilar, ayniqsa amerikaliklar madaniyati uchun katta ahamiyatga ega). „Ajoyib inoyat“ ayollar nomi bilan atalgan harbiy kemalarning qisqa roʻyxatiga kiritilgan.
2001: Even Boland oʻzining „Sevgiga qarshi sheʼr“ sheʼrlar kitobida Grace Hopperga bagʻishlangan „Kod“ sheʼrini nashr etdi.
2009 yil: AQSh Energetika vazirligining Milliy energetika tadqiqot markazi xodimlari oʻzlarining eng muhim hisoblash tizimiga „Hopper“ deb nom berishdi^[20].

Raqamli meteorologiya va okeanografiya boʻyicha dengiz markazi Kaliforniya, Monterey, Grace Hopper avenyu, 7-uyda joylashgan.

Virjiniya shtatining Arlington shahridagi Janubiy Joys koʻchasida Grace Myurrey Hopper bogʻi mavjud. Bu Grace Hopperning saroyi (River House Apartments) oldidagi kichik memorial park. Hozirda Virjiniya shtatining Arlington okrugiga tegishli.

Dunyodagi eng yirik dasturiy taʼminot kompaniyasi Microsoft korporatsiyasi ishchilari „Hoppers“ deb nomlangan mehnat tashkilotini tuzdilar va Grace sharafiga stipendiya taʼsis etdilar. Hoppersning butun dunyo boʻylab 3000 dan ortiq aʼzolari bor.

Brewster Academy, Vulfboro (Nyu-Gempshir, AQSH) shahrida joylashgan maktab-internat oʻzining kompyuter laboratoriyasini 1985 yilda Gracega bagʻishlab, sinfga Grace Myurrey Hopper kompyuter oʻquv markazi^[15] deb nom berdi. Akademiya, shuningdek, kompyuter tizimlari darslarida aʼlo darajadagi bitiruvchilarni Grace Myurrey Hopper^[21] mukofoti bilan taqdirlaydi. Bolaligida Hopper yoz oylarini Volfborodagi oilaviy qasrda oʻtkazdi.

Merilend shtatining Annapolis shahridagi Annapolisdagi harbiy-dengiz bazasi maʼmuriyati binosi (ilgari Annapolis, Annapolis nomi bilan tanilgan) Admiral Hopper sharafiga „Grace Hopper binosi“ deb nomlangan^[15].

Dengiz kompyuterlari va San-Diego telekommunikatsiya stantsiyasini oʻz ichiga olgan Shimoliy orol dengiz havo stantsiyasi 1482-bino, shuningdek, „Grace Hopper binosi“ deb ataladi.

6007 „C2/CNT West, qoʻmondonlik, nazorat, aloqa, kompyuterlar, razvedka, kuzatuv va razvedka“ yoki „C4ISR“ binosi, Merilend shtatidagi Aberdin sinov maydonchasidagi Mukammallik markazi „Rear-admiral Grace Hopper binosi“ deb nomlangan.

Grace sharafiga Yale universitetida kompyuter fanlari kafedrasida shaxsiy professorlik darajasi ochildi. Joan Feigenbaum bu lavozimga 2008 yilda tayinlangan^[22].

Grace Hopperning merosi „Axborot texnologiyalari sohasida ayollarni hurmat qilish“ konferensiyasini yaratishga ilhomlantirdi^[23]. Har yili oʻtkaziladigan ushbu tadbir ayollarning IT sohasidagi tadqiqotlari va martaba qiziqishlarini birinchi darajaga olib chiqishga bagʻishlangan.

Janubiy Karolina shtati Charleston qoʻshma bazasining Charleston qismiga kiruvchi dengiz bazasining shimoliy va janubiy qismlarini bogʻlovchi Goose Creek koʻprigi Admiral Hopper^[24] sharafiga „Grace Hopper yodgorlik koʻprigi“ deb nomlangan.

Qiziqarli hikoyalar

Oʻzining keyingi faoliyati davomida Hopper kompyuter texnologiyalari bilan bogʻliq turli tadbirlarda maʼruzachi sifatida juda talabga ega edi. U oʻzining jonli va erkin hikoyachi sifatida, shuningdek, urushning dastlabki yillarida hikoyalar ombori sifatida mashhur edi. Bu muhitda Hopper „Granny COBOL“ laqabini oldi.

1947-yilda Harvard universitetida Mark II kompyuterini ishlab chiqishda uning hamkasblari relega yopishib qolgan va signal uzatilishiga to‘sqinlik qilayotgan kuya topib olib tashlashdi; Hopper buni tizimni „disk raskadrovka qilish“ deb atagan — amerikacha ingliz tilida debugging soʻzi tom maʼnoda „hasharotlarni yoʻq qilish“ degan maʼnoni anglatadi^[25]. Garchi „kompyuter xatosi“ atamasini Admiral Hopperga ishonchli tarzda bogʻlash mumkin boʻlmasa-da, u „disk raskadrovka“ atamasiga maʼlum miqdordagi mashhurlik berdi^[26]. Kuya qoldiqlari guruh jurnallari jurnalida saqlanadi (jurnal, oʻz navbatida, Smitson milliy Amerika tarixi muzeyida, Vashingtonda saqlanadi)^[27].

Hopper nanosoniya kontseptsiyasini qanday tasavvur qilishni aniqlashi bilan mashhur. Odamlar (masalan, generallar va admirallar) undan tez-tez sunʼiy yoʻldosh aloqasi nega uzoq davom etishini soʻrashdi. Aniqlik uchun Grace ularga 30 santimetr uzunlikdagi shnur boʻlaklarini bera boshladi, chunki bir nanosekundda shuncha yorugʻlik tarqaladi. Ushbu segmentlarga Grace " nanosekundlar " metonimini berdi. Hopper tomoshabinlar uchun bu yorugʻlik vakuumda shovqinsiz oʻtishi mumkin boʻlgan maksimal masofa ekanligini va signallar uning yordami boʻlgan haqiqiy kabellarda uzoqroq harakat qilishini aniqladi.

Keyinchalik u tez kompyuterlar nima uchun kichik boʻlishi kerakligini koʻrsatish uchun xuddi shu metaforadan foydalangan. Koʻpgina maʼruzalarida va tashriflarida u tinglovchilarga „nanosekundlar“ tarqatdi va taqdimotni mikrosoniyani anglatuvchi 300 metr uzunlikdagi simi bilan toʻldirdi. Keyinchalik, DEC uchun maʼruza oʻqiyotganda, u maydalangan qalampir paketlarini tarqatdi, va ularning donalarini „pikosoniyalar“^[28] deb atadi.

Manbalar

↑ Richard L. Wexelblat, ed.. History of Programming Languages. New York: Academic Press, 1981. ISBN 0-12-745040-8.
↑ Donald D. Spencer. Computers and Information Processing. C.E. Merrill Publishing Co, 1985. ISBN 978-0-675-20290-9.
↑ Phillip A. Laplante. Dictionary of computer science, engineering, and technology. CRC Press, 2001. ISBN 978-0-8493-2691-2.
↑ Bryan H. Bunch, Alexander Hellemans. The Timetables of Technology: A Chronology of the Most Important People and Events in the History of Technology. Simon & Schuster, 1993. ISBN 978-0-671-76918-5.
↑ Mathematics and War. Birkhäuser Verlag, 2003. ISBN 978-3-7643-1634-1.
↑ „Cyber Heroes of the past: "Amazing Grace" Hopper“ (en). 2013-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 12-dekabr.
↑ „Grace Murray Hopper“ (en). 2013-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 12-dekabr.
↑ ^8,0 ^8,1 Green, Judy and Jeanne LaDuke. Pioneering Women in American Mathematics: The Pre-1940 PhD's. Providence, Rhode Island: American Mathematical Society, 2009. ISBN 978-0821843765. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "greenladuke09" defined multiple times with different content
↑ Though some books, including Kurt Beyer’s Grace Hopper and the Invention of the Information Age, reported that Hopper was the first woman to earn a Yale PhD in mathematics, the first of ten women prior to 1934 was Charlotte Cynthia Barnum (1860—1934).Murray, Margaret A. M.. The first lady of math?. Yale Alumni Magazine, s. 5–6.
↑ G. M. Hopper and O. Ore, "New types of irreducibility criteria, " Bull. Amer. Math. Soc. 40 (1934) 216
↑ Prof. Vincent Hopper of N.Y.U., Literature Teacher, Dead at 69. New York Times (1976-yil 21-yanvar).
↑ ^12,0 ^12,1 ^12,2 Williams, Kathleen Broome. Improbable Warriors: Women Scientists and the U.S. Navy in World War II. Annapolis: United States Naval Institute, 2001. ISBN 978-1-55750-961-1.
↑ Beyer, Kurt W.. Grace Hopper and the Invention of the Information Age. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press, 2009. ISBN 978-0-262-01310-9.
↑ McGee, Russell C.. My Adventure with Dwarfs: A Personal History in Mainframe Computers. Charles Babbage Institute, University of Minnesota, 2004.
↑ ^15,0 ^15,1 ^15,2 „Rear Admiral Grace Murray Hopper, USN“ (en). Biographies in Naval History. United States Navy Naval Historical Center. 2013-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 28-may.
↑ UPI. „Computer Whiz Retires from Navy“. Detroit Free Press (1986-yil 15-avgust), s. 4A. 2014-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-aprel.
↑ Particular Passions: Grace Murray Hopper, 1st, Women of Wisdom Series, Andoza:Нп3. ISBN 978-1-61979-403-0.
↑ Thomas J. Misa, ed., Gender Codes: Why Women Are Leaving Computing (Wiley/IEEE Computer Society Press, 2010), pp. 63, 117.
↑ „Computer History Museum Fellow Award Recipient“. 2005-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-aprel.
↑ „Hopper Home Page“ (en). nersc.gov. 2011-yil 25-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-aprel.
↑ „Brewster Connections: Summer 2007“ (en). 2014-yil 11-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-aprel.
↑ Yale News, July 18, 2008
↑ „Grace Hopper Celebration of Women in Computing“. 2014-yil 9-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-aprel.
↑ Brading, Tom „Women's History Month: Beyond the bridge: Story of 'Amazing Grace' Hopper“ (en) (2012-yil 13-mart). 2013-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 12-fevral.
↑ „debug“ (en). Merriam-Webster Dictionary. 2013-yil 25-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 25-may.
↑ Taylor, Alexander L., III. „The Wizard Inside the Machine“. TIME (1984-yil 16-aprel). 2013-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 17-fevral.
↑ „Log Book With Computer Bug“ (en). National Museum of American History. 2013-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-aprel.
↑ McKenzie, Marianne „The amazing Grace Hopper“ (en). 2011-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 3-may.

[Wexelblat81-1] Richard L. Wexelblat, ed.. History of Programming Languages. New York: Academic Press, 1981. ISBN 0-12-745040-8.

[Spencer85-2] Donald D. Spencer. Computers and Information Processing. C.E. Merrill Publishing Co, 1985. ISBN 978-0-675-20290-9.

[Laplante01-3] Phillip A. Laplante. Dictionary of computer science, engineering, and technology. CRC Press, 2001. ISBN 978-0-8493-2691-2.

[Bunch93-4] Bryan H. Bunch, Alexander Hellemans. The Timetables of Technology: A Chronology of the Most Important People and Events in the History of Technology. Simon & Schuster, 1993. ISBN 978-0-671-76918-5.

[Booss03-5] Mathematics and War. Birkhäuser Verlag, 2003. ISBN 978-3-7643-1634-1.

[urlCyber_Heroes_of_the_past:_Amazing_Grace_Hopper-6] „Cyber Heroes of the past: "Amazing Grace" Hopper“ (en). 2013-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 12-dekabr.

[urlGrace_Murray_Hopper-7] „Grace Murray Hopper“ (en). 2013-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 12-dekabr.

[greenladuke09-8] 8,0 ^8,1 Green, Judy and Jeanne LaDuke. Pioneering Women in American Mathematics: The Pre-1940 PhD's. Providence, Rhode Island: American Mathematical Society, 2009. ISBN 978-0821843765. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "greenladuke09" defined multiple times with different content

[9] Though some books, including Kurt Beyer’s Grace Hopper and the Invention of the Information Age, reported that Hopper was the first woman to earn a Yale PhD in mathematics, the first of ten women prior to 1934 was Charlotte Cynthia Barnum (1860—1934).Murray, Margaret A. M.. The first lady of math?. Yale Alumni Magazine, s. 5–6.

[10] G. M. Hopper and O. Ore, "New types of irreducibility criteria, " Bull. Amer. Math. Soc. 40 (1934) 216

[11] Prof. Vincent Hopper of N.Y.U., Literature Teacher, Dead at 69. New York Times (1976-yil 21-yanvar).

[KBW-12] 12,0 ^12,1 ^12,2 Williams, Kathleen Broome. Improbable Warriors: Women Scientists and the U.S. Navy in World War II. Annapolis: United States Naval Institute, 2001. ISBN 978-1-55750-961-1.

[KWB-13] Beyer, Kurt W.. Grace Hopper and the Invention of the Information Age. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press, 2009. ISBN 978-0-262-01310-9.

[mcgee2004-14] McGee, Russell C.. My Adventure with Dwarfs: A Personal History in Mainframe Computers. Charles Babbage Institute, University of Minnesota, 2004.

[navybio-15] 15,0 ^15,1 ^15,2 „Rear Admiral Grace Murray Hopper, USN“ (en). Biographies in Naval History. United States Navy Naval Historical Center. 2013-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 28-may.

[16] UPI. „Computer Whiz Retires from Navy“. Detroit Free Press (1986-yil 15-avgust), s. 4A. 2014-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-aprel.

[17] Particular Passions: Grace Murray Hopper, 1st, Women of Wisdom Series, Andoza:Нп3. ISBN 978-1-61979-403-0.

[18] Thomas J. Misa, ed., Gender Codes: Why Women Are Leaving Computing (Wiley/IEEE Computer Society Press, 2010), pp. 63, 117.

[19] „Computer History Museum Fellow Award Recipient“. 2005-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-aprel.

[20] „Hopper Home Page“ (en). nersc.gov. 2011-yil 25-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-aprel.

[21] „Brewster Connections: Summer 2007“ (en). 2014-yil 11-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-aprel.

[22] Yale News, July 18, 2008

[23] „Grace Hopper Celebration of Women in Computing“. 2014-yil 9-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-aprel.

[24] Brading, Tom „Women's History Month: Beyond the bridge: Story of 'Amazing Grace' Hopper“ (en) (2012-yil 13-mart). 2013-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 12-fevral.

[25] „debug“ (en). Merriam-Webster Dictionary. 2013-yil 25-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 25-may.

[taylor84-26] Taylor, Alexander L., III. „The Wizard Inside the Machine“. TIME (1984-yil 16-aprel). 2013-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 17-fevral.

[27] „Log Book With Computer Bug“ (en). National Museum of American History. 2013-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-aprel.

[28] McKenzie, Marianne „The amazing Grace Hopper“ (en). 2011-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 3-may.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

@@ Qator 1: / Qator 1: @@
+{{qayta nomlashga|Grace Hopper|s=[[VP:Kishilar ismlari]]}}
+'''Grace Hopper''' ({{talaffuz|Greys Hapr}}; [[1906-yil]] [[9-dekabr]] — [[1992-yil]] [[1-yanvar]]) [[informatika]] sohasidagi [[amerikalik]] [[olim]] va [[AQSh dengiz floti]]ning kontr-admirali. [[Harvard Mark I]] kompyuteri uchun dasturlarni birinchilardan boʻlib yozgan. U [[Dasturlash tili|kompyuter dasturlash tili]] uchun birinchi kompilyatorni ishlab chiqdi<ref name="Wexelblat81">{{Книга|заглавие=History of Programming Languages|год=1981|место=New York|издательство=Academic Press|isbn=0-12-745040-8|автор=Richard L. Wexelblat, ed.}}</ref><ref name="Spencer85">{{Книга|заглавие=Computers and Information Processing|ссылка=https://archive.org/details/computerinformat0000unse_n4p5|год=1985|издательство=C.E. Merrill Publishing Co|isbn=978-0-675-20290-9|автор=Donald D. Spencer}}</ref><ref name="Laplante01">{{Книга|заглавие=Dictionary of computer science, engineering, and technology|год=2001|издательство=[[CRC Press]]|isbn=978-0-8493-2691-2|автор=Phillip A. Laplante}}</ref><ref name="Bunch93">{{Книга|заглавие=The Timetables of Technology: A Chronology of the Most Important People and Events in the History of Technology|ссылка=https://archive.org/details/timetablesoftech00brya|год=1993|издательство=Simon & Schuster|isbn=978-0-671-76918-5|автор=Bryan H. Bunch, Alexander Hellemans}}</ref><ref name="Booss03">{{Книга|заглавие=Mathematics and War|год=2003|издательство=Birkhäuser Verlag|isbn=978-3-7643-1634-1|avtor=Bernhelm Booss-Bavnbek, Jens Høyrup}}</ref>, mashinadan mustaqil dasturlash tillari kontseptsiyasini ishlab chiqdi, bu esa birinchi yuqori darajadagi [[Kobol|COBOL]]ning yaratilishiga olib keldi. U kompyuterdagi nosozliklarni bartaraf etish uchun ''disk raskadrovka'' atamasini ommalashtirgani bilan mashhur. Koʻp yutuqlari va dengiz flotidagi yuqori martabasi tufayli u baʼzan „Ajoyib Grace“ (''Amazing Grace''), deb nomlanadi<ref name="urlCyber Heroes of the past: Amazing Grace Hopper">{{Veb manbasi|url=http://wvegter.hivemind.net/abacus/CyberHeroes/Hopper.htm|sarlavha=Cyber Heroes of the past: "Amazing Grace" Hopper|til=en|kirish sanasi=2012-12-12|arxivurl=https://www.webcitation.org/6G0JMLX4R?url=http://wvegter.hivemind.net/abacus/CyberHeroes/Hopper.htm|arxivsana=2013-04-19}}</ref><ref name="urlGrace Murray Hopper">{{Veb manbasi|url=http://www.agnesscott.edu/lriddle/women/hopper.htm|sarlavha=Grace Murray Hopper|til=en|kirish sanasi=2012-12-12|arxivurl=https://www.webcitation.org/6G0JNg0Fa?url=http://www.agnesscott.edu/lriddle/women/hopper.htm|arxivsana=2013-04-19}}</ref>. AQSh Harbiy-dengiz kuchlarining [[USS Hopper (DDG-70)]] va Energetika Departamentining Hisoblash Markazi (NERSC) qoshidagi [[Cray XE6]] „Hopper“ superkompyuteri uning sharafiga nomlangan.
+== Hayot va taʼlimning birinchi yillari ==
-'''Greys Xopper''' ({{Lang-en|Grace Hopper}}; [[1906]] - [[9-dekabr|yil 9-dekabr]] - [[1992]] - [[1-yanvar|yil 1-yanvar]] ) amerikalik olim va Amerika Qoʻshma Shtatlari dengiz flotining kommodori (kichik darajali kontr-admirali) edi. O'z sohasida kashshof sifatida u Garvard Mark I kompyuteri uchun dasturlarni birinchilardan bo'lib yozgan. U [[Dasturlash tili|kompyuter dasturlash tili]] uchun birinchi kompilyatorni ishlab chiqdi <ref name="Wexelblat81">{{Книга|заглавие=History of Programming Languages|год=1981|место=New York|издательство=[[Academic Press]]|isbn=0-12-745040-8|автор=Richard L. Wexelblat, ed.}}</ref> <ref name="Spencer85">{{Книга|заглавие=Computers and Information Processing|ссылка=https://archive.org/details/computerinformat0000unse_n4p5|год=1985|издательство=C.E. Merrill Publishing Co|isbn=978-0-675-20290-9|автор=Donald D. Spencer}}</ref> <ref name="Laplante01">{{Книга|заглавие=Dictionary of computer science, engineering, and technology|год=2001|издательство=[[CRC Press]]|isbn=978-0-8493-2691-2|автор=Phillip A. Laplante}}</ref> <ref name="Bunch93">{{Книга|заглавие=The Timetables of Technology: A Chronology of the Most Important People and Events in the History of Technology|ссылка=https://archive.org/details/timetablesoftech00brya|год=1993|издательство=[[Simon & Schuster]]|isbn=978-0-671-76918-5|автор=Bryan H. Bunch, Alexander Hellemans}}</ref> <ref name="Booss03">{{Книга|заглавие=Mathematics and War|год=2003|издательство={{Нп3|Birkhäuser|Birkhäuser Verlag|en|Birkhäuser}}|isbn=978-3-7643-1634-1|автор=Bernhelm Booss-Bavnbek, Jens Høyrup}}</ref>, mashinadan mustaqil dasturlash tillari kontseptsiyasini ishlab chiqdi, bu esa birinchi yuqori darajadagi [[Kobol|COBOL]] ning yaratilishiga olib keldi.  U kompyuterdagi nosozliklarni bartaraf etish uchun ''disk raskadrovka'' atamasini ommalashtirgani bilan mashhur. Ko'p yutuqlari va dengiz flotidagi yuqori martabasi tufayli u ba'zan "Ajoyib Greys", (ehtimol [[Talmih|,]] ''Amazing Grace'' madhiyasiga ishora) deb nomlanadi <ref name="urlCyber Heroes of the past: Amazing Grace Hopper">{{Veb manbasi|url=http://wvegter.hivemind.net/abacus/CyberHeroes/Hopper.htm|sarlavha=Cyber Heroes of the past: "Amazing Grace" Hopper|til=en|kirish sanasi=2012-12-12|arxivurl=https://www.webcitation.org/6G0JMLX4R?url=http://wvegter.hivemind.net/abacus/CyberHeroes/Hopper.htm|arxivsana=2013-04-19}}</ref> <ref name="urlGrace Murray Hopper">{{Veb manbasi|url=http://www.agnesscott.edu/lriddle/women/hopper.htm|sarlavha=Grace Murray Hopper|til=en|kirish sanasi=2012-12-12|arxivurl=https://www.webcitation.org/6G0JNg0Fa?url=http://www.agnesscott.edu/lriddle/women/hopper.htm|arxivsana=2013-04-19}}</ref> . AQSh Harbiy-dengiz kuchlarining USS Hopper esminetsi (DDG-70) va Energetika Departamentining Hisoblash Markazi (NERSC) qoshidagi Cray XE6 "Hopper" superkompyuteri uning sharafiga nomlangan.
+New Yorkda tugʻilgan. Tugʻilgan paytidagi ismi — Grace Brewster Murray. U uch farzandning eng kattasi boʻlgan. Bolaligida u qiziquvchan edi va bu xususiyat uning hayoti davomida saqlanib qoldi. Yetti yoshida u budilnik qanday ishlashini bilishga qaror qildi. U onasi nima boʻlayotganini tushunib yetgunga qadar yettita budilnikni ajratib oldi; keyinchalik u oʻzini bitta budilnik bilan cheklashga majbur boʻldi. Kollejga tayyorgarlik koʻrish uchun u [[New Jersey]] shtatining [[Plainfield (New Jersey)|Plainfield]] shahridagi Hartridge maktabida tahsil oldi. 16 yoshida Vassar kollejiga kirishga birinchi urinish lotin tilida past ball tufayli muvaffaqiyatsiz tugadi. U keyingi yil kirishga muvaffaq boʻldi. U 1928-yilda Vassarni matematika va fizika bakalavriatini tamomlagan. Shu bilan birga, uning muvaffaqiyati Phi Beta Kappa akademik jamiyatining faxriy diplomi bilan belgilandi. 1930-yilda [[Yale universiteti]]da magistrlik darajasini oldi.
+-yilda u yerda Oistin Ore<ref name="greenladuke09">{{Книга|заглавие=Pioneering Women in American Mathematics: The Pre-1940 PhD's|год=2009|издательство=[[Американское математическое общество|American Mathematical Society]]|место=Providence, Rhode Island|isbn=978-0821843765|ref=Green|автор=Green, Judy and Jeanne LaDuke}}</ref><ref>Though some books, including Kurt Beyer’s ''Grace Hopper and the Invention of the Information Age'', reported that Hopper was the first woman to earn a Yale PhD in mathematics, the first of ten women prior to 1934 was Charlotte Cynthia Barnum (1860—1934).{{Yangiliklar manbasi |last=Murray |first=Margaret A. M. |title=The first lady of math? |volume=73 |pages=5–6 |work=Yale Alumni Magazine |issue=5 |publication-date=May/June 2010 |issn=9750-409x |postscript=<!--None-->}}</ref> rahbarligida matematika boʻyicha doktorlik darajasini oldi. Oʻsha yili uning „Yangi turdagi qaytarilmaslik mezonlari“ nomli dissertatsiyasi chop etildi<ref>G. M. Hopper and O. Ore, "New types of irreducibility criteria, " ''Bull. Amer. Math. Soc.'' 40 (1934) 216</ref>. Hopper 1934-yilda Vassarda matematikadan dars berishni boshladi va 1941-yilda dotsent boʻldi.
-== Hayot va ta'limning birinchi yillari ==
-Nyu-Yorkda tug'ilgan. Tug'ilgan ismi: Greys Brewster Myurrey. U uch farzandning eng kattasi edi. Bolaligida u qiziquvchan edi va bu xususiyat uning hayoti davomida saqlanib qoldi. Yetti yoshida u budilnik qanday ishlashini bilishga qaror qildi. U onasi nima bo'layotganini tushunib yetgunga qadar yettita budilnikni ajratib oldi; keyinchalik u o'zini bitta budilnik bilan cheklashga majbur bo'ldi  . Kollejga tayyorgarlik ko'rish uchun u Nyu-Jersi shtatidagi Plainfilddagi Uordlou-Xartrij maktabida tahsil oldi. 16 yoshida Vassar kollejiga kirishga birinchi urinish lotin tilida past ball tufayli muvaffaqiyatsiz tugadi. U keyingi yil kirishga muvaffaq bo'ldi. U 1928-yilda Vassarni matematika va fizika bakalavriatini tamomlagan. Shu bilan birga, uning muvaffaqiyati Phi Beta Kappa akademik jamiyatining faxriy diplomi bilan belgilandi. 1930-yilda [[Yale universiteti|Yel universitetida]] magistrlik darajasini oldi.
--yilda u yerda Oistin Ore <ref name="greenladuke09">{{Книга|заглавие=Pioneering Women in American Mathematics: The Pre-1940 PhD's|год=2009|издательство=[[Американское математическое общество|American Mathematical Society]]|место=[[Провиденс|Providence, Rhode Island]]|isbn=978-0821843765|ref=Green|автор=Green, Judy and Jeanne LaDuke}}</ref> <ref>Though some books, including Kurt Beyer’s ''Grace Hopper and the Invention of the Information Age'', reported that Hopper was the first woman to earn a Yale PhD in mathematics, the first of ten women prior to 1934 was Charlotte Cynthia Barnum (1860—1934). {{Yangiliklar manbasi |last=Murray |first=Margaret A. M. |title=The first lady of math? |volume=73 |pages=5–6 |work=Yale Alumni Magazine |issue=5 |publication-date=May/June 2010 |issn=9750-409x |postscript=<!--None-->}}</ref> rahbarligida matematika boʻyicha doktorlik darajasini oldi. Oʻsha yili uning “Yangi turdagi qaytarilmaslik mezonlari” nomli dissertatsiyasi chop etildi <ref>G. M. Hopper and O. Ore, "New types of irreducibility criteria, " ''Bull. Amer. Math. Soc.'' 40 (1934) 216</ref> . Xopper 1934-yilda Vassarda matematikadan dars berishni boshladi va 1941-yilda dotsent bo'ldi.
+U New York universiteti professori Vinsent Foster Hopper (1906-1976<ref>{{Yangiliklar manbasi |date=1976-01-21 |title=Prof. Vincent Hopper of N.Y.U., Literature Teacher, Dead at 69 |work=New York Times}}</ref>) bilan 1930-yildan 1945-yilgacha ajrashguncha turmush qurgan<ref name="greenladuke09">{{Книга|заглавие=Pioneering Women in American Mathematics: The Pre-1940 PhD's|год=2009|издательство=[[Американское математическое общество|American Mathematical Society]]|место=[[Провиденс|Providence, Rhode Island]]|isbn=978-0821843765|ref=Green|автор=Green, Judy and Jeanne LaDuke}}</ref> U erining familiyasini saqlab qoldi va hech qachon boshqa turmushga chiqmadi.
+== Karyerasi ==
-U Nyu-York universiteti professori Vinsent Foster Xopper (1906-1976 <ref>{{Yangiliklar manbasi |date=1976-01-21 |title=Prof. Vincent Hopper of N.Y.U., Literature Teacher, Dead at 69 |work=New York Times}}</ref> ) bilan 1930-yildan 1945-yilgacha ajrashguncha turmush qurgan <ref name="greenladuke09">{{Книга|заглавие=Pioneering Women in American Mathematics: The Pre-1940 PhD's|год=2009|издательство=[[Американское математическое общество|American Mathematical Society]]|место=[[Провиденс|Providence, Rhode Island]]|isbn=978-0821843765|ref=Green|автор=Green, Judy and Jeanne LaDuke}}</ref> U erining familiyasini saqlab qoldi va hech qachon boshqa turmushga chiqmadi.
-== Karyera ==
 === Ikkinchi jahon urushi ===
--yilda Xopper Vassardan ta'til oldi va WAVES ("Favqulodda vaziyatlarda ko'ngilli ayollar") uchun ko'ngilli bo'lgan ayollarning ko'pchiligi kabi Amerika Qo'shma Shtatlari dengiz floti zahirasiga qasamyod qildi. U istisno sifatida qabul qilindi; u 120 funt (54 kg) vazn chegarasidan 15 funt (6,8 kg) kam edi. U dekabr oyida harbiy xizmatga kirdi va Nyu-Yorkdagi Smit kollejidagi Reserve Cadets maktabida o'qidi. Nortgempton, kompyuter [[Massachusetts|Massachusets]] . Xopper o'z sinfini eng yaxshi tugatdi va [[Harvard universiteti|Garvard universitetining]] o'q-dorilarni hisoblash loyihalari byurosiga ikkinchi leytenant sifatida tayinlandi. U Mark I kompyuterini Govard Aiken boshchiligida dasturlagan. Aiken va Xopper Mark I kompyuteridagi uchta maqolaning hammualliflari bo'lib, avtomatik sekvenser sifatida ham tanilgan. Xopperning oddiy flotga o'tkazish haqidagi iltimosi uning yoshi (38 yosh) tufayli qondirilmadi. U zaxirada xizmat qilishni davom ettirdi. Xopper 1949-yilgacha ''Garvard hisoblash laboratoriyasida'' qolib, Vassardagi ''to'liq professorlikdan'' voz kechib, Harvardda harbiy-dengiz kuchlari shartnomasi bo'yicha tadqiqot ishlarini olib boradi <ref name="KBW">{{Книга|заглавие=Improbable Warriors: Women Scientists and the U.S. Navy in World War II|ссылка=https://archive.org/details/improbablewarrio0000will|год=2001|издательство=[[Военно-морской институт США|United States Naval Institute]]|место=[[Аннаполис (Мэриленд)|Annapolis]]|isbn=978-1-55750-961-1|ref=Williams|автор=Williams, Kathleen Broome}}</ref> .
+-yilda Hopper Vassardan taʼtil oldi va WAVES („Favqulodda vaziyatlarda koʻngilli ayollar“) uchun koʻngilli boʻlgan ayollarning koʻpchiligi kabi Amerika Qoʻshma Shtatlari dengiz floti zahirasiga qasamyod qildi. U istisno sifatida qabul qilindi; u 120 funt (54 kg) vazn chegarasidan 15 funt (6,8 kg) kam edi. U dekabr oyida harbiy xizmatga kirdi va New Yorkdagi Smit kollejidagi Reserve Cadets maktabida oʻqidi. Nortgempton, kompyuter [[Massachusetts|Massachusets]]. Hopper oʻz sinfini eng yaxshi tugatdi va [[Harvard universiteti|Harvard universitetining]] oʻq-dorilarni hisoblash loyihalari byurosiga ikkinchi leytenant sifatida tayinlandi. U Mark I kompyuterini Govard Aiken boshchiligida dasturlagan. Aiken va Hopper Mark I kompyuteridagi uchta maqolaning hammualliflari boʻlib, avtomatik sekvenser sifatida ham tanilgan. Hopperning oddiy flotga oʻtkazish haqidagi iltimosi uning yoshi (38 yosh) tufayli qondirilmadi. U zaxirada xizmat qilishni davom ettirdi. Hopper 1949-yilgacha ''Harvard hisoblash laboratoriyasida'' qolib, Vassardagi ''toʻliq professorlikdan'' voz kechib, Harvardda harbiy-dengiz kuchlari shartnomasi boʻyicha tadqiqot ishlarini olib boradi<ref name="KBW">{{Книга|заглавие=Improbable Warriors: Women Scientists and the U.S. Navy in World War II|ссылка=https://archive.org/details/improbablewarrio0000will|год=2001|издательство=[[Военно-морской институт США|United States Naval Institute]]|место=[[Аннаполис (Мэриленд)|Annapolis]]|isbn=978-1-55750-961-1|ref=Williams|автор=Williams, Kathleen Broome}}</ref>.
 === UNIVAC ===
--yilda Xopper Eckert-Mauchly kompyuter korporatsiyasining xodimi bo'ldi va katta matematik sifatida UNIVAC I dizayn jamoasiga qo'shildi. 1950-yillarning boshlarida kompaniya Remington Rand korporatsiyasi tomonidan qabul qilindi va keyin ularning jamoasi birinchi kompilyatorni chiqardi. U "Tuzuvchi" nomi bilan tanilgan va birinchi versiyasi A-0 edi.
+-yilda Hopper Eckert-Mauchly kompyuter korporatsiyasining xodimi boʻldi va katta matematik sifatida UNIVAC I dizayn jamoasiga qoʻshildi. 1950-yillarning boshlarida kompaniya Remington Rand korporatsiyasi tomonidan qabul qilindi va keyin ularning jamoasi birinchi kompilyatorni chiqardi. U „Tuzuvchi“ nomi bilan tanilgan va birinchi versiyasi A-0 edi.
-yilda u Avtomatlashtirish va dasturlash bo'limi boshlig'i bo'ldi va uning bo'limi ARITH-MATIC, MATH-MATIC va FLOW-MATIC kabi birinchi kompilyatorlarni ishlab chiqardi.
+yilda u Avtomatlashtirish va dasturlash boʻlimi boshligʻi boʻldi va uning boʻlimi ARITH-MATIC, MATH-MATIC va FLOW-MATIC kabi birinchi kompilyatorlarni ishlab chiqardi.
 === COBOL ===
 [[Fayl:Grace_Hopper_and_UNIVAC.jpg|thumb| Grace UNIVAC klaviaturasida, taxminan 1960 yil]]
--yil bahori Ma'lumotlarni qayta ishlash tillari bo'yicha ikki kunlik konferentsiya ( CODASYL ) biznesda va davlat xizmatida ishlaydigan kompyuter mutaxassislarini birlashtirdi. Xopper qo'mitaning texnik maslahatchisi edi va uning ko'plab sobiq qo'l ostidagilari yangi COBOL tilini standartlashtirgan (aniqlagan) muvaqqat qo'mitada ishlagan. Ushbu yangi til Xopperning FLOW-MATIC tilining kengaytmasi bo'lib, [[IBM]] ning o'xshash tili bo'lgan COMTRAN ning ba'zi g'oyalarini o'z ichiga olgan. Ushbu yangi tilda Xopperning dasturlarni [[Mashina tili|mashina kodiga]] yaqinroq tilda (masalan, assembler kabi) ingliz tiliga yaqinroq tilda yozish yaxshiroq degan fikr mavjud edi. COBOL biznes ilovalari uchun eng ko'p qo'llaniladigan tilga aylandi va hozirgi kungacha shunday bo'lib qolmoqda <ref name="KWB">{{Книга|заглавие=Grace Hopper and the Invention of the Information Age|год=2009|издательство=[[MIT Press|The MIT Press]]|место=[[Кембридж (Массачусетс)|Cambridge, Massachusetts]]|isbn=978-0-262-01310-9|ref=Beyer|автор=Beyer, Kurt W.}}</ref> .
+-yil bahori Maʼlumotlarni qayta ishlash tillari boʻyicha ikki kunlik konferentsiya (CODASYL) biznesda va davlat xizmatida ishlaydigan kompyuter mutaxassislarini birlashtirdi. Hopper qoʻmitaning texnik maslahatchisi edi va uning koʻplab sobiq qoʻl ostidagilari yangi COBOL tilini standartlashtirgan (aniqlagan) muvaqqat qoʻmitada ishlagan. Ushbu yangi til Hopperning FLOW-MATIC tilining kengaytmasi boʻlib, [[IBM]] ning oʻxshash tili boʻlgan COMTRAN ning baʼzi gʻoyalarini oʻz ichiga olgan. Ushbu yangi tilda Hopperning dasturlarni [[Mashina tili|mashina kodiga]] yaqinroq tilda (masalan, assembler kabi) ingliz tiliga yaqinroq tilda yozish yaxshiroq degan fikr mavjud edi. COBOL biznes ilovalari uchun eng koʻp qoʻllaniladigan tilga aylandi va hozirgi kungacha shunday boʻlib qolmoqda<ref name="KWB">{{Книга|заглавие=Grace Hopper and the Invention of the Information Age|год=2009|издательство=[[MIT Press|The MIT Press]]|место=[[Кембридж (Массачусетс)|Cambridge, Massachusetts]]|isbn=978-0-262-01310-9|ref=Beyer|автор=Beyer, Kurt W.}}</ref>.
--1977-yillarda. Xopper Navy dasturlash tillari guruhini (Dengiz kuchlarining axborot tizimlarini rejalashtirish boshqarmasi) boshqargan va 1973-yilda kapitan lavozimiga ko‘tarilgan <ref name="KBW">{{Книга|заглавие=Improbable Warriors: Women Scientists and the U.S. Navy in World War II|ссылка=https://archive.org/details/improbablewarrio0000will|год=2001|издательство=[[Военно-морской институт США|United States Naval Institute]]|место=[[Аннаполис (Мэриленд)|Annapolis]]|isbn=978-1-55750-961-1|ref=Williams|автор=Williams, Kathleen Broome}}</ref> U COBOL standartlashtirish dasturining bir qismi sifatida COBOL va uning kompilyatori uchun tekshirish dasturini ishlab chiqdi <ref name="KBW" /> .
+-1977-yillarda. Hopper Navy dasturlash tillari guruhini (Dengiz kuchlarining axborot tizimlarini rejalashtirish boshqarmasi) boshqargan va 1973-yilda kapitan lavozimiga ko‘tarilgan<ref name="KBW">{{Книга|заглавие=Improbable Warriors: Women Scientists and the U.S. Navy in World War II|ссылка=https://archive.org/details/improbablewarrio0000will|год=2001|издательство=[[Военно-морской институт США|United States Naval Institute]]|место=[[Аннаполис (Мэриленд)|Annapolis]]|isbn=978-1-55750-961-1|ref=Williams|автор=Williams, Kathleen Broome}}</ref> U COBOL standartlashtirish dasturining bir qismi sifatida COBOL va uning kompilyatori uchun tekshirish dasturini ishlab chiqdi<ref name="KBW" />.
 == Standartlashtirish ==
--yillarda Xopper Mudofaa vazirligini katta, markazlashtirilgan tizimlarni kichik, tarqoq kompyuterlar tarmog'i bilan almashtirishga ishontirdi. Har qanday kompyuter tugunining istalgan foydalanuvchisi tarmoqda saqlangan ma'lumotlar bazalariga kirishi mumkin edi <ref name="mcgee2004">{{Книга|заглавие=My Adventure with Dwarfs: A Personal History in Mainframe Computers|ссылка=http://www.cbi.umn.edu/hostedpublications/pdf/McGee_Book-4.2.2.pdf|издательство=Charles Babbage Institute, University of Minnesota|год=2004|автор=McGee, Russell C.}}</ref> . U standartlashtirishni kompyuter tizimlari va komponentlarini sinovdan o'tkazishda, eng muhimi, FORTRAN va COBOL kabi dastlabki dasturlash tillarida qo'llashda yordamchi bo'ldi. Ushbu standartlarga muvofiqlik sinovlari yirik kompyuter ishlab chiqaruvchilari orasida ushbu tillarning turli dialektlari o'rtasida sezilarli darajada yaqinlashuvga olib keldi. 1980-yillarda bu testlar Milliy standartlar va texnologiyalar instituti (NIST) deb nomlanuvchi Milliy standartlar byurosi (NBS) tomonidan tasdiqlangan.
+-yillarda Hopper Mudofaa vazirligini katta, markazlashtirilgan tizimlarni kichik, tarqoq kompyuterlar tarmogʻi bilan almashtirishga ishontirdi. Har qanday kompyuter tugunining istalgan foydalanuvchisi tarmoqda saqlangan maʼlumotlar bazalariga kirishi mumkin edi<ref name="mcgee2004">{{Книга|заглавие=My Adventure with Dwarfs: A Personal History in Mainframe Computers|ссылка=http://www.cbi.umn.edu/hostedpublications/pdf/McGee_Book-4.2.2.pdf|издательство=Charles Babbage Institute, University of Minnesota|год=2004|автор=McGee, Russell C.}}</ref>. U standartlashtirishni kompyuter tizimlari va komponentlarini sinovdan oʻtkazishda, eng muhimi, FORTRAN va COBOL kabi dastlabki dasturlash tillarida qoʻllashda yordamchi boʻldi. Ushbu standartlarga muvofiqlik sinovlari yirik kompyuter ishlab chiqaruvchilari orasida ushbu tillarning turli dialektlari oʻrtasida sezilarli darajada yaqinlashuvga olib keldi. 1980-yillarda bu testlar Milliy standartlar va texnologiyalar instituti (NIST) deb nomlanuvchi Milliy standartlar byurosi (NBS) tomonidan tasdiqlangan.
-== Iste'fo ==
+== Isteʼfosi ==
-[[Fayl:Grace_Murray_Hopper,_in_her_office_in_Washington_DC,_1978,_©Lynn_Gilbert.jpg|left|thumb| Greys Xopper Vashingtondagi kompyuter xonasida, 1978 yil Lin Gilbert surati.]]
+[[Fayl:Grace_Murray_Hopper,_in_her_office_in_Washington_DC,_1978,_©Lynn_Gilbert.jpg|left|thumb| Grace Hopper Vashingtondagi kompyuter xonasida, 1978 yil Lin Gilbert surati.]]
--yil oxirida Xopper Qo'shma Shtatlar dengiz floti zahirasidan qo'mondon unvoni bilan nafaqaga chiqdi. 1967-yil avgust oyida u yana olti oy muddatga xizmatga chaqirildi, bu tayinlash muddatsiz shartnomaga aylandi. 1971-yilda Xopper yana nafaqaga chiqdi, ammo 1972-yilda undan yana xizmatga qaytishni so'rashdi.
+-yil oxirida Hopper Qoʻshma Shtatlar dengiz floti zahirasidan qoʻmondon unvoni bilan nafaqaga chiqdi. 1967-yil avgust oyida u yana olti oy muddatga xizmatga chaqirildi, bu tayinlash muddatsiz shartnomaga aylandi. 1971-yilda Hopper yana nafaqaga chiqdi, ammo 1972-yilda undan yana xizmatga qaytishni soʻrashdi.
--yilda admiral Elmo R. Zumvalt Jr. Xopperni kapitan darajasiga ko'tardi (taxminan birinchi darajali kapitanga teng).
+-yilda admiral Elmo R. Zumvalt Jr. Hopperni kapitan darajasiga koʻtardi (taxminan birinchi darajali kapitanga teng).
-Vakil Filipp Kreyn 1983-yil mart oyida 60 daqiqa nashrida Greysni ko'rgandan so'ng , Vakillar palatasidan Prezidentga qo'shma ariza yubordi, bu petitsiya Greys Xopperning komodor darajasiga ko'tarilishi bilan yakunlandi <ref name="navybio">{{Veb manbasi|url=http://www.history.navy.mil/bios/hopper_grace.htm|sarlavha=Rear Admiral Grace Murray Hopper, USN|til=en|kirish sanasi=2007-05-28|ish=Biographies in Naval History|nashriyot=[[United States Navy]] [[Naval Historical Center]]|arxivurl=https://www.webcitation.org/6G0JOYsC1?url=http://www.history.navy.mil/bios/hopper_grace.htm|arxivsana=2013-04-19}}</ref> . 1985-yilda kommodor unvoni kontr- [[:en:Rear admiral (United States)|admiral pastki yarmiga]] o'zgartirildi (uning Rossiya flotida o'xshashi yo'q, 1-darajali kapitandan yuqori, ammo kontr- admiraldan past).
+Vakil Filipp Kreyn 1983-yil mart oyida 60 daqiqa nashrida Graceni koʻrgandan soʻng , Vakillar palatasidan Prezidentga qoʻshma ariza yubordi, bu petitsiya Grace Hopperning komodor darajasiga koʻtarilishi bilan yakunlandi<ref name="navybio">{{Veb manbasi|url=http://www.history.navy.mil/bios/hopper_grace.htm|sarlavha=Rear Admiral Grace Murray Hopper, USN|til=en|kirish sanasi=2007-05-28|ish=Biographies in Naval History|nashriyot=[[United States Navy]] [[Naval Historical Center]]|arxivurl=https://www.webcitation.org/6G0JOYsC1?url=http://www.history.navy.mil/bios/hopper_grace.htm|arxivsana=2013-04-19}}</ref>. 1985-yilda kommodor unvoni kontr- [[:en:Rear admiral (United States)|admiral pastki yarmiga]] oʻzgartirildi (uning Rossiya flotida oʻxshashi yoʻq, 1-darajali kapitandan yuqori, ammo kontr- admiraldan past).
--yil 14-avgustda Xopper dengiz flotidan yana iste'foga chiqishga majbur bo'ldi. O'zining vafot etish marosimida Xopper AQSh Mudofaa vazirligining jangovar bo'lmagan xizmatlari uchun eng yuqori mukofoti bo'lgan "Xizmat ko'rsatganlik uchun" medali bilan taqdirlandi.
+-yil 14-avgustda Hopper dengiz flotidan yana isteʼfoga chiqishga majbur boʻldi. Oʻzining vafot etish marosimida Hopper AQSh Mudofaa vazirligining jangovar boʻlmagan xizmatlari uchun eng yuqori mukofoti boʻlgan „Xizmat koʻrsatganlik uchun“ medali bilan taqdirlandi.
-Pensiyaga chiqqanida Greys AQSh dengiz flotidagi eng keksa navbatchi ofitser (79 yosh, sakkiz oy va besh kun) edi va uning nafaqaga chiqish marosimi USS Konstitutsiyasida, eng qadimgi USS Harbiy-dengiz kuchlari kemasida (188 yoshda) bo'lib o'tdi., to'qqiz oy va 23 kun) kun) <ref>{{Yangiliklar manbasi |last=[[United Press International|UPI]] |date=1986-08-15 |title=Computer Whiz Retires from Navy |page=4A |work=[[Detroit Free Press]] |url=http://www.waterholes.com/~dennette/1996/hopper/860815.htm |access-date=2013-04-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222204821/http://www.waterholes.com/~dennette/1996/hopper/860815.htm |archive-date=2014-02-22}}</ref> .
+Pensiyaga chiqqanida Grace AQSh dengiz flotidagi eng keksa navbatchi ofitser (79 yosh, sakkiz oy va besh kun) edi va uning nafaqaga chiqish marosimi USS Konstitutsiyasida, eng qadimgi USS Harbiy-dengiz kuchlari kemasida (188 yoshda) boʻlib oʻtdi., toʻqqiz oy va 23 kun) kun)<ref>{{Yangiliklar manbasi |last=[[United Press International|UPI]] |date=1986-08-15 |title=Computer Whiz Retires from Navy |page=4A |work=[[Detroit Free Press]] |url=http://www.waterholes.com/~dennette/1996/hopper/860815.htm |access-date=2013-04-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222204821/http://www.waterholes.com/~dennette/1996/hopper/860815.htm |archive-date=2014-02-22}}</ref>.
-Nafaqaga chiqqanidan so'ng, Xopper Digital Equipment Corporation kompaniyasida katta maslahatchi sifatida ishga qabul qilindi va u yerda 1992-yilda 85 yoshida vafotigacha ishladi.
+Nafaqaga chiqqanidan soʻng, Hopper Digital Equipment Corporation kompaniyasida katta maslahatchi sifatida ishga qabul qilindi va u yerda 1992-yilda 85 yoshida vafotigacha ishladi.
-Yaxshi niyat elchisi - uning yangi rolini shunday atash mumkin. U kompyuter asrining boshlanishi, karyerasi va kompyuter dizaynerlari foydalanuvchilar hayotini osonlashtirishga qaratilgan sa'y-harakatlari haqida turli ma'ruzalar o'qidi. Xopper Digital Equipment muhandislik inshootlarining aksariyatiga tashrif buyurdi, u yerda tinglovchilar uni ko'pincha olqishlar bilan kutib olishdi. U o'zining ko'plab ma'ruzalarini yorug'likning bir nanosekundda bosib o'tadigan masofani ko'rsatish uchun 30 sm gacha kesilgan to'g'ridan-to'g'ri Bell telefon simi bilan tasvirlab berdi. Kabel tomoshabinlarga ko‘rgazmali qurol sifatida uzatildi.
+Yaxshi niyat elchisi — uning yangi rolini shunday atash mumkin. U kompyuter asrining boshlanishi, karyerasi va kompyuter dizaynerlari foydalanuvchilar hayotini osonlashtirishga qaratilgan saʼy-harakatlari haqida turli maʼruzalar oʻqidi. Hopper Digital Equipment muhandislik inshootlarining aksariyatiga tashrif buyurdi, u yerda tinglovchilar uni koʻpincha olqishlar bilan kutib olishdi. U oʻzining koʻplab maʼruzalarini yorugʻlikning bir nanosekundda bosib oʻtadigan masofani koʻrsatish uchun 30 sm gacha kesilgan toʻgʻridan-toʻgʻri Bell telefon simi bilan tasvirlab berdi. Kabel tomoshabinlarga ko‘rgazmali qurol sifatida uzatildi.
-Xopper endi faol xizmatda bo'lmaganiga qaramay, har doim ushbu ma'ruzalar uchun kiyim formasini kiyib yurgan.
+Hopper endi faol xizmatda boʻlmaganiga qaramay, har doim ushbu maʼruzalar uchun kiyim formasini kiyib yurgan.
-“Mening eng muhim yutug‘im kompilyator yaratishdan tashqari, yoshlarga saboq berishdir. Bilasizmi, ular mening oldimga kelib: “Biz buni qila olamiz deb o'ylaysizmi? "Men aytaman:" Sinab ko'ring. Va men ularni qo'llab-quvvatlayman. Ularga kerak. Men ularning rivojlanishini kuzatib boraman va ba'zida ularni tavakkal qilishga va kasbiy qiyinchiliklarga dosh berishga undayman”. <ref>{{Книга|заглавие=Particular Passions: Grace Murray Hopper|серия=Women of Wisdom Series|издание=1st|издательство={{Нп3|Lynn Gilbert Inc.}}|место=[[Нью-Йорк]]|isbn=978-1-61979-403-0|ref=Gilbert|автор=Gilbert, Lynn|год=2012}}</ref>
+"Mening eng muhim yutug‘im kompilyator yaratishdan tashqari, yoshlarga saboq berishdir. Bilasizmi, ular mening oldimga kelib: "Biz buni qila olamiz deb oʻylaysizmi? „Men aytaman:“ Sinab koʻring. Va men ularni qoʻllab-quvvatlayman. Ularga kerak. Men ularning rivojlanishini kuzatib boraman va baʼzida ularni tavakkal qilishga va kasbiy qiyinchiliklarga dosh berishga undayman".<ref>{{Книга|заглавие=Particular Passions: Grace Murray Hopper|серия=Women of Wisdom Series|издание=1st|издательство={{Нп3|Lynn Gilbert Inc.}}|mesto=[[Нью-Йорк]]|isbn=978-1-61979-403-0|ref=Gilbert|avtor=Gilbert, Lynn|god=2012}}</ref>
-Xopper Arlington milliy qabristoniga to'liq harbiy sharaf bilan dafn qilindi.
+Hopper Arlington milliy qabristoniga toʻliq harbiy sharaf bilan dafn qilindi.
-== Mukofotlar va e'tirof ==
+== Mukofotlar va eʼtirof ==
-[[Fayl:Stamps_of_Romania,_2013-35.jpg|right|thumb|250x250px| Greys Xopper. Ruminiya [[pochta markasi]] . 2013 yil]]
+[[Fayl:Stamps_of_Romania,_2013-35.jpg|right|thumb|250x250px| Grace Hopper. Ruminiya [[pochta markasi]]. 2013 yil]]
-* 1969: Xopper Axborot texnologiyalari sanoati mutaxassislari assotsiatsiyasi (AITP) <ref>Thomas J. Misa, ed., Gender Codes: Why Women Are Leaving Computing (Wiley/IEEE Computer Society Press, 2010), pp. 63, 117.</ref> “Yilning eng yaxshi kompyuter fanlari odami” mukofoti bilan taqdirlandi.
+* 1969: Hopper Axborot texnologiyalari sanoati mutaxassislari assotsiatsiyasi (AITP)<ref>Thomas J. Misa, ed., Gender Codes: Why Women Are Leaving Computing (Wiley/IEEE Computer Society Press, 2010), pp. 63, 117.</ref> „Yilning eng yaxshi kompyuter fanlari odami“ mukofoti bilan taqdirlandi.
 * 1970: Garri Gud xotirasi mukofoti
-* 1971: Greys Myurrey Hopper yillik mukofoti Hisoblash mashinalari assotsiatsiyasi (ACM) tomonidan ta'sis etilgan.
+* 1971: Grace Myurrey Hopper yillik mukofoti Hisoblash mashinalari assotsiatsiyasi (ACM) tomonidan taʼsis etilgan.
-* 1973 yil: Xopper birinchi AQSh fuqarosi va Britaniya Kompyuter Jamiyatining "Hurmatli a'zoligi" ni olgan birinchi ayol bo'ldi.
+* 1973: Hopper birinchi AQSh fuqarosi va Britaniya Kompyuter Jamiyatining „Hurmatli aʼzoligi“ ni olgan birinchi ayol boʻldi.
 * 1979: Uolles Makdauell mukofoti
-* 1983: {{Tarjima qilinmagan 5|Премия Ады Лавлейс|||Ada Lovelace Award}}  [[Association for Women in Computing|Hisoblash sohasidagi ayollar assotsiatsiyasi]]
+* 1983: {{Tarjima qilinmagan 5|Премия Ады Лавлейс|||Ada Lovelace Award}} [[Association for Women in Computing|Hisoblash sohasidagi ayollar assotsiatsiyasi]]
-* 1986 yil: Nafaqaga chiqqanida, Xopper Mudofaa vazirligining jangovar bo'lmagan xizmatlari uchun eng yuqori mukofoti bo'lgan "Buyuk xizmat" medalini oldi.
+* 1986: Nafaqaga chiqqanida, Hopper Mudofaa vazirligining jangovar boʻlmagan xizmatlari uchun eng yuqori mukofoti boʻlgan „Buyuk xizmat“ medalini oldi.
-* 1987: Hamkorlar mukofotlari <ref>{{Veb manbasi|url=http://www.computerhistory.org/events/hall_of_fellows/hopper/|sarlavha=Computer History Museum Fellow Award Recipient|kirish sanasi=2013-04-18|arxivurl=https://web.archive.org/web/20050301093117/http://www.computerhistory.org/events/hall_of_fellows/hopper/|arxivsana=2005-03-01}}</ref>
+* 1987: Hamkorlar mukofotlari<ref>{{Veb manbasi|url=http://www.computerhistory.org/events/hall_of_fellows/hopper/|sarlavha=Computer History Museum Fellow Award Recipient|kirish sanasi=2013-04-18|arxivurl=https://web.archive.org/web/20050301093117/http://www.computerhistory.org/events/hall_of_fellows/hopper/|arxivsana=2005-03-01}}</ref>
-* 1988 yil: Xopper Vashingtondagi Toastmasters xalqaro konventsiyasida Emanuel Pior mukofoti va Oltin Hammer mukofotini oldi.
+* 1988: Hopper Vashingtondagi Toastmasters xalqaro konventsiyasida Emanuel Pior mukofoti va Oltin Hammer mukofotini oldi.
-* 1991 yil: Texnologiya va innovatsiyalar bo'yicha AQSh milliy medali .
+* 1991: Texnologiya va innovatsiyalar boʻyicha AQSh milliy medali.
-* 1996 yil: "Ajablanarli inoyat" ("Ajablanarli inoyat") laqabli USS Hopper (DDG-70) esminetining uchirilishi ham kontr-admiral Xopperning laqabi, ham yozilgan " Ajoyib inoyat " nasroniy madhiyasi nomiga ishoradir. J. Nyuton tomonidan birinchi marta 1779 yilda nashr etilgan va ingliz tilida so'zlashuvchilar, ayniqsa amerikaliklar madaniyati uchun katta ahamiyatga ega). "Ajoyib inoyat" ayollar nomi bilan atalgan harbiy kemalarning qisqa ro'yxatiga kiritilgan.
+* 1996: „Ajablanarli inoyat“ („Ajablanarli inoyat“) laqabli USS Hopper (DDG-70) esminetining uchirilishi ham kontr-admiral Hopperning laqabi, ham yozilgan " Ajoyib inoyat " nasroniy madhiyasi nomiga ishoradir. J. Nyuton tomonidan birinchi marta 1779 yilda nashr etilgan va ingliz tilida soʻzlashuvchilar, ayniqsa amerikaliklar madaniyati uchun katta ahamiyatga ega). „Ajoyib inoyat“ ayollar nomi bilan atalgan harbiy kemalarning qisqa roʻyxatiga kiritilgan.
-* 2001: Even Boland o'zining "Sevgiga qarshi she'r" she'rlar kitobida Greys Xopperga bag'ishlangan "Kod" she'rini nashr etdi.
+* 2001: Even Boland oʻzining „Sevgiga qarshi sheʼr“ sheʼrlar kitobida Grace Hopperga bagʻishlangan „Kod“ sheʼrini nashr etdi.
-* 2009 yil: AQSh Energetika vazirligining Milliy energetika tadqiqot markazi xodimlari o'zlarining eng muhim hisoblash tizimiga "Hopper" deb nom berishdi <ref>{{Veb manbasi|url=http://www.nersc.gov/nusers/systems/hopper/|sarlavha=Hopper Home Page|ish=nersc.gov|til=en|arxivurl=https://web.archive.org/web/20110325155710/http://www.nersc.gov/nusers/systems/hopper/|arxivsana=2011-03-25|kirish sanasi=2013-04-18}}</ref> .
+* 2009 yil: AQSh Energetika vazirligining Milliy energetika tadqiqot markazi xodimlari oʻzlarining eng muhim hisoblash tizimiga „Hopper“ deb nom berishdi<ref>{{Veb manbasi|url=http://www.nersc.gov/nusers/systems/hopper/|sarlavha=Hopper Home Page|ish=nersc.gov|til=en|arxivurl=https://web.archive.org/web/20110325155710/http://www.nersc.gov/nusers/systems/hopper/|arxivsana=2011-03-25|kirish sanasi=2013-04-18}}</ref>.
-Raqamli meteorologiya va okeanografiya bo'yicha dengiz markazi Kaliforniya, Monterey, Grace Hopper avenyu, 7-uyda joylashgan.
+Raqamli meteorologiya va okeanografiya boʻyicha dengiz markazi Kaliforniya, Monterey, Grace Hopper avenyu, 7-uyda joylashgan.
-Virjiniya shtatining Arlington shahridagi Janubiy Joys ko'chasida Greys Myurrey Xopper bog'i mavjud. Bu Greys Xopperning saroyi (River House Apartments) oldidagi kichik memorial park. Hozirda Virjiniya shtatining Arlington okrugiga tegishli.
+Virjiniya shtatining Arlington shahridagi Janubiy Joys koʻchasida Grace Myurrey Hopper bogʻi mavjud. Bu Grace Hopperning saroyi (River House Apartments) oldidagi kichik memorial park. Hozirda Virjiniya shtatining Arlington okrugiga tegishli.
-Dunyodagi eng yirik dasturiy ta'minot kompaniyasi Microsoft korporatsiyasi ishchilari "Hoppers" deb nomlangan mehnat tashkilotini tuzdilar va Greys sharafiga stipendiya ta'sis etdilar. Hoppersning butun dunyo bo'ylab 3000 dan ortiq a'zolari bor.
+Dunyodagi eng yirik dasturiy taʼminot kompaniyasi Microsoft korporatsiyasi ishchilari „Hoppers“ deb nomlangan mehnat tashkilotini tuzdilar va Grace sharafiga stipendiya taʼsis etdilar. Hoppersning butun dunyo boʻylab 3000 dan ortiq aʼzolari bor.
-Brewster Academy, Vulfboro (Nyu-Gempshir, AQSH) shahrida joylashgan maktab-internat oʻzining kompyuter laboratoriyasini 1985 yilda Greysga bagʻishlab, sinfga Greys Myurrey Xopper kompyuter oʻquv markazi <ref name="navybio">{{Veb manbasi|url=http://www.history.navy.mil/bios/hopper_grace.htm|sarlavha=Rear Admiral Grace Murray Hopper, USN|til=en|kirish sanasi=2007-05-28|ish=Biographies in Naval History|nashriyot=[[United States Navy]] [[Naval Historical Center]]|arxivurl=https://www.webcitation.org/6G0JOYsC1?url=http://www.history.navy.mil/bios/hopper_grace.htm|arxivsana=2013-04-19}}</ref> deb nom berdi. Akademiya, shuningdek, kompyuter tizimlari darslarida a'lo darajadagi bitiruvchilarni Greys Myurrey Xopper <ref>{{Veb manbasi|url=http://www.brewsteracademy.org/customized/uploads/documents/Summer2007CorrectedWithCovers.pdf|til=en|sarlavha=Brewster Connections: Summer 2007|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140911001753/http://www.brewsteracademy.org/customized/uploads/documents/Summer2007CorrectedWithCovers.pdf|arxivsana=2014-09-11|kirish sanasi=2013-04-18}}</ref> mukofoti bilan taqdirlaydi. Bolaligida Xopper yoz oylarini Volfborodagi oilaviy qasrda o'tkazdi.
+Brewster Academy, Vulfboro (Nyu-Gempshir, AQSH) shahrida joylashgan maktab-internat oʻzining kompyuter laboratoriyasini 1985 yilda Gracega bagʻishlab, sinfga Grace Myurrey Hopper kompyuter oʻquv markazi<ref name="navybio">{{Veb manbasi|url=http://www.history.navy.mil/bios/hopper_grace.htm|sarlavha=Rear Admiral Grace Murray Hopper, USN|til=en|kirish sanasi=2007-05-28|ish=Biographies in Naval History|nashriyot=[[United States Navy]] [[Naval Historical Center]]|arxivurl=https://www.webcitation.org/6G0JOYsC1?url=http://www.history.navy.mil/bios/hopper_grace.htm|arxivsana=2013-04-19}}</ref> deb nom berdi. Akademiya, shuningdek, kompyuter tizimlari darslarida aʼlo darajadagi bitiruvchilarni Grace Myurrey Hopper<ref>{{Veb manbasi|url=http://www.brewsteracademy.org/customized/uploads/documents/Summer2007CorrectedWithCovers.pdf|til=en|sarlavha=Brewster Connections: Summer 2007|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140911001753/http://www.brewsteracademy.org/customized/uploads/documents/Summer2007CorrectedWithCovers.pdf|arxivsana=2014-09-11|kirish sanasi=2013-04-18}}</ref> mukofoti bilan taqdirlaydi. Bolaligida Hopper yoz oylarini Volfborodagi oilaviy qasrda oʻtkazdi.
-Merilend shtatining Annapolis shahridagi Annapolisdagi harbiy-dengiz bazasi ma'muriyati binosi (ilgari Annapolis, Annapolis nomi bilan tanilgan) Admiral Xopper sharafiga "Greys Hopper binosi" deb nomlangan <ref name="navybio">{{Veb manbasi|url=http://www.history.navy.mil/bios/hopper_grace.htm|sarlavha=Rear Admiral Grace Murray Hopper, USN|til=en|kirish sanasi=2007-05-28|ish=Biographies in Naval History|nashriyot=[[United States Navy]] [[Naval Historical Center]]|arxivurl=https://www.webcitation.org/6G0JOYsC1?url=http://www.history.navy.mil/bios/hopper_grace.htm|arxivsana=2013-04-19}}</ref> .
+Merilend shtatining Annapolis shahridagi Annapolisdagi harbiy-dengiz bazasi maʼmuriyati binosi (ilgari Annapolis, Annapolis nomi bilan tanilgan) Admiral Hopper sharafiga „Grace Hopper binosi“ deb nomlangan<ref name="navybio">{{Veb manbasi|url=http://www.history.navy.mil/bios/hopper_grace.htm|sarlavha=Rear Admiral Grace Murray Hopper, USN|til=en|kirish sanasi=2007-05-28|ish=Biographies in Naval History|nashriyot=[[United States Navy]] [[Naval Historical Center]]|arxivurl=https://www.webcitation.org/6G0JOYsC1?url=http://www.history.navy.mil/bios/hopper_grace.htm|arxivsana=2013-04-19}}</ref>.
-Dengiz kompyuterlari va San-Diego telekommunikatsiya stantsiyasini o'z ichiga olgan Shimoliy orol dengiz havo stantsiyasi 1482-bino, shuningdek, "Grace Hopper binosi" deb ataladi.
+Dengiz kompyuterlari va San-Diego telekommunikatsiya stantsiyasini oʻz ichiga olgan Shimoliy orol dengiz havo stantsiyasi 1482-bino, shuningdek, „Grace Hopper binosi“ deb ataladi.
-"C2/CNT West, qo'mondonlik, nazorat, aloqa, kompyuterlar, razvedka, kuzatuv va razvedka" yoki "C4ISR" binosi, Merilend shtatidagi Aberdin sinov maydonchasidagi Mukammallik markazi "Rear-admiral Greys Hopper binosi" deb nomlangan.
+„C2/CNT West, qoʻmondonlik, nazorat, aloqa, kompyuterlar, razvedka, kuzatuv va razvedka“ yoki „C4ISR“ binosi, Merilend shtatidagi Aberdin sinov maydonchasidagi Mukammallik markazi „Rear-admiral Grace Hopper binosi“ deb nomlangan.
-Greys sharafiga Yel universitetida kompyuter fanlari kafedrasida shaxsiy professorlik darajasi ochildi. Joan Feigenbaum bu lavozimga 2008 yilda tayinlangan <ref>Yale News, July 18, 2008</ref> .
+Grace sharafiga Yale universitetida kompyuter fanlari kafedrasida shaxsiy professorlik darajasi ochildi. Joan Feigenbaum bu lavozimga 2008 yilda tayinlangan<ref>Yale News, July 18, 2008</ref>.
-Greys Xopperning merosi “Axborot texnologiyalari sohasida ayollarni hurmat qilish” konferensiyasini yaratishga ilhomlantirdi <ref>{{Veb manbasi|url=http://www.gracehopper.org/|sarlavha=Grace Hopper Celebration of Women in Computing|kirish sanasi=2013-04-18|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140109154843/http://gracehopper.org/|arxivsana=2014-01-09}}</ref> . Har yili o'tkaziladigan ushbu tadbir ayollarning IT sohasidagi tadqiqotlari va martaba qiziqishlarini birinchi darajaga olib chiqishga bag'ishlangan.
+Grace Hopperning merosi „Axborot texnologiyalari sohasida ayollarni hurmat qilish“ konferensiyasini yaratishga ilhomlantirdi<ref>{{Veb manbasi|url=http://www.gracehopper.org/|sarlavha=Grace Hopper Celebration of Women in Computing|kirish sanasi=2013-04-18|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140109154843/http://gracehopper.org/|arxivsana=2014-01-09}}</ref>. Har yili oʻtkaziladigan ushbu tadbir ayollarning IT sohasidagi tadqiqotlari va martaba qiziqishlarini birinchi darajaga olib chiqishga bagʻishlangan.
-Janubiy Karolina shtati Charleston qoʻshma bazasining Charleston qismiga kiruvchi dengiz bazasining shimoliy va janubiy qismlarini bogʻlovchi Goose Creek koʻprigi Admiral Xopper <ref>{{Veb manbasi|url=http://www.charleston.af.mil/news/story.asp?id=123293768|sarlavha=Women's History Month: Beyond the bridge: Story of 'Amazing Grace' Hopper|til=en|ism=Tom|familiya=Brading|sana=2012-03-13|kirish sanasi=2013-02-12|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130317121222/http://www.charleston.af.mil/news/story.asp?id=123293768|arxivsana=2013-03-17}}</ref> sharafiga “Greys Xopper yodgorlik koʻprigi” deb nomlangan.
+Janubiy Karolina shtati Charleston qoʻshma bazasining Charleston qismiga kiruvchi dengiz bazasining shimoliy va janubiy qismlarini bogʻlovchi Goose Creek koʻprigi Admiral Hopper<ref>{{Veb manbasi|url=http://www.charleston.af.mil/news/story.asp?id=123293768|sarlavha=Women's History Month: Beyond the bridge: Story of 'Amazing Grace' Hopper|til=en|ism=Tom|familiya=Brading|sana=2012-03-13|kirish sanasi=2013-02-12|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130317121222/http://www.charleston.af.mil/news/story.asp?id=123293768|arxivsana=2013-03-17}}</ref> sharafiga „Grace Hopper yodgorlik koʻprigi“ deb nomlangan.
 == Qiziqarli hikoyalar ==
-[[Fayl:First_Computer_Bug,_1945.jpg|thumb| "Birinchi kompyuter xatosi" fotosurati]]
+[[Fayl:First_Computer_Bug,_1945.jpg|thumb| „Birinchi kompyuter xatosi“ fotosurati]]
-O'zining keyingi faoliyati davomida Xopper kompyuter texnologiyalari bilan bog'liq turli tadbirlarda ma'ruzachi sifatida juda talabga ega edi. U o'zining jonli va erkin hikoyachi sifatida, shuningdek, urushning dastlabki yillarida hikoyalar ombori sifatida mashhur edi. Bu muhitda Xopper "Granny COBOL" laqabini oldi.
+Oʻzining keyingi faoliyati davomida Hopper kompyuter texnologiyalari bilan bogʻliq turli tadbirlarda maʼruzachi sifatida juda talabga ega edi. U oʻzining jonli va erkin hikoyachi sifatida, shuningdek, urushning dastlabki yillarida hikoyalar ombori sifatida mashhur edi. Bu muhitda Hopper „Granny COBOL“ laqabini oldi.
--yilda Garvard universitetida Mark II kompyuterini ishlab chiqishda uning hamkasblari relega yopishib qolgan va signal uzatilishiga to‘sqinlik qilayotgan kuya topib olib tashlashdi; Xopper buni tizimni "disk raskadrovka qilish" deb atagan - amerikacha ingliz tilida {{Lang-en2|debugging}} so'zi tom ma'noda "hasharotlarni yo'q qilish" degan ma'noni anglatadi <ref>{{Veb manbasi|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/debug|sarlavha=debug|til=en|ish=Merriam-Webster Dictionary|kirish sanasi=2013-05-25|arxivurl=https://www.webcitation.org/6GsYSnPmp?url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/debug|arxivsana=2013-05-25}}</ref> . Garchi " kompyuter xatosi " atamasini Admiral Xopperga ishonchli tarzda bog'lash mumkin bo'lmasa-da, u "disk raskadrovka" atamasiga ma'lum miqdordagi mashhurlik berdi <ref name="taylor84">{{Yangiliklar manbasi |last=Taylor |first=Alexander L., III |date=1984-04-16 |title=The Wizard Inside the Machine |work=[[Time (magazine)|TIME]] |url=http://www.time.com/time/printout/0,8816,954266,00.html |access-date=2007-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130815071125/http://www.time.com/time/printout/0,8816,954266,00.html |archive-date=2013-08-15}}</ref> . Kuya qoldiqlari guruh jurnallari jurnalida saqlanadi (jurnal, o'z navbatida, Smitson milliy Amerika tarixi muzeyida, Vashingtonda saqlanadi) <ref>{{Veb manbasi|url=http://americanhistory.si.edu/collections/search/object/nmah_334663|sarlavha=Log Book With Computer Bug|til=en|ish=[[National Museum of American History]]|arxivurl=https://www.webcitation.org/6G0JSW9vf?url=http://americanhistory.si.edu/collections/search/object/nmah_334663|arxivsana=2013-04-19|kirish sanasi=2013-04-18}}</ref> .
+-yilda Harvard universitetida Mark II kompyuterini ishlab chiqishda uning hamkasblari relega yopishib qolgan va signal uzatilishiga to‘sqinlik qilayotgan kuya topib olib tashlashdi; Hopper buni tizimni „disk raskadrovka qilish“ deb atagan — amerikacha ingliz tilida {{Lang-en2|debugging}} soʻzi tom maʼnoda „hasharotlarni yoʻq qilish“ degan maʼnoni anglatadi<ref>{{Veb manbasi|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/debug|sarlavha=debug|til=en|ish=Merriam-Webster Dictionary|kirish sanasi=2013-05-25|arxivurl=https://www.webcitation.org/6GsYSnPmp?url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/debug|arxivsana=2013-05-25}}</ref>. Garchi „kompyuter xatosi“ atamasini Admiral Hopperga ishonchli tarzda bogʻlash mumkin boʻlmasa-da, u „disk raskadrovka“ atamasiga maʼlum miqdordagi mashhurlik berdi<ref name="taylor84">{{Yangiliklar manbasi |last=Taylor |first=Alexander L., III |date=1984-04-16 |title=The Wizard Inside the Machine |work=[[Time (magazine)|TIME]] |url=http://www.time.com/time/printout/0,8816,954266,00.html |access-date=2007-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130815071125/http://www.time.com/time/printout/0,8816,954266,00.html |archive-date=2013-08-15}}</ref>. Kuya qoldiqlari guruh jurnallari jurnalida saqlanadi (jurnal, oʻz navbatida, Smitson milliy Amerika tarixi muzeyida, Vashingtonda saqlanadi)<ref>{{Veb manbasi|url=http://americanhistory.si.edu/collections/search/object/nmah_334663|sarlavha=Log Book With Computer Bug|til=en|ish=National Museum of American History|arxivurl=https://www.webcitation.org/6G0JSW9vf?url=http://americanhistory.si.edu/collections/search/object/nmah_334663|arxivsana=2013-04-19|kirish sanasi=2013-04-18}}</ref>.
-Xopper nanosoniya kontseptsiyasini qanday tasavvur qilishni aniqlashi bilan mashhur. Odamlar (masalan, generallar va admirallar) undan tez-tez sun'iy yo'ldosh aloqasi nega uzoq davom etishini so'rashdi. Aniqlik uchun Greys ularga 30 santimetr uzunlikdagi shnur bo'laklarini bera boshladi, chunki bir nanosekundda shuncha yorug'lik tarqaladi. Ushbu segmentlarga Greys " [[Metonimiya|nanosekundlar]] " metonimini berdi  . Xopper tomoshabinlar uchun bu yorug'lik vakuumda shovqinsiz o'tishi mumkin bo'lgan maksimal masofa ekanligini va signallar uning yordami bo'lgan haqiqiy kabellarda uzoqroq harakat qilishini aniqladi.
+Hopper nanosoniya kontseptsiyasini qanday tasavvur qilishni aniqlashi bilan mashhur. Odamlar (masalan, generallar va admirallar) undan tez-tez sunʼiy yoʻldosh aloqasi nega uzoq davom etishini soʻrashdi. Aniqlik uchun Grace ularga 30 santimetr uzunlikdagi shnur boʻlaklarini bera boshladi, chunki bir nanosekundda shuncha yorugʻlik tarqaladi. Ushbu segmentlarga Grace " [[Metonimiya|nanosekundlar]] " metonimini berdi. Hopper tomoshabinlar uchun bu yorugʻlik vakuumda shovqinsiz oʻtishi mumkin boʻlgan maksimal masofa ekanligini va signallar uning yordami boʻlgan haqiqiy kabellarda uzoqroq harakat qilishini aniqladi.
-Keyinchalik u tez kompyuterlar nima uchun kichik bo'lishi kerakligini ko'rsatish uchun xuddi shu metaforadan foydalangan. Ko'pgina ma'ruzalarida va tashriflarida u tinglovchilarga "nanosekundlar" tarqatdi va taqdimotni mikrosoniyani anglatuvchi 300 metr uzunlikdagi simi bilan to'ldirdi. Keyinchalik, DEC uchun ma'ruza o'qiyotganda, u maydalangan qalampir paketlarini tarqatdi, va ularning donalarini "pikosoniyalar" <ref>{{Veb manbasi|url=http://www.bobsgear.com/display/garnet/The+Amazing+Grace+Hopper+by+Marianne+Mckenzie|sarlavha=The amazing Grace Hopper|til=en|ism=Marianne|familiya=McKenzie|kirish sanasi=2011-05-03|arxivurl=https://web.archive.org/web/20110722071823/http://www.bobsgear.com/display/garnet/The+Amazing+Grace+Hopper+by+Marianne+Mckenzie|arxivsana=2011-07-22}}</ref>  deb atadi.
+Keyinchalik u tez kompyuterlar nima uchun kichik boʻlishi kerakligini koʻrsatish uchun xuddi shu metaforadan foydalangan. Koʻpgina maʼruzalarida va tashriflarida u tinglovchilarga „nanosekundlar“ tarqatdi va taqdimotni mikrosoniyani anglatuvchi 300 metr uzunlikdagi simi bilan toʻldirdi. Keyinchalik, DEC uchun maʼruza oʻqiyotganda, u maydalangan qalampir paketlarini tarqatdi, va ularning donalarini „pikosoniyalar“<ref>{{Veb manbasi|url=http://www.bobsgear.com/display/garnet/The+Amazing+Grace+Hopper+by+Marianne+Mckenzie|sarlavha=The amazing Grace Hopper|til=en|ism=Marianne|familiya=McKenzie|kirish sanasi=2011-05-03|arxivurl=https://web.archive.org/web/20110722071823/http://www.bobsgear.com/display/garnet/The+Amazing+Grace+Hopper+by+Marianne+Mckenzie|arxivsana=2011-07-22}}</ref> deb atadi.
-== Qisqacha nekrologlar ==
-* Betts, Mitch ( Kompyuter olami 26:14, 1992)
-* Bromberg, Xovard ( IEEE Software 9: 103-104, 1992)
-* Danka, Richard A. (Federal kompyuter haftaligi 6:26-27, 1992)
-* Xankok, Bill (Digital Review 9:40, 1992)
-* Pauer, Kevin (Hukumat kompyuter yangiliklari 11:70, 1992)
-* Sammet, J. VA. ( ACM 35 aloqasi (4): 128-131, 1992)
-* Vays, Erik A. ( IEEE Annals of the History of Computing 14:56-58, 1992)
 == Manbalar ==
 {{Manbalar}}
 [[Turkum:Alifbo boʻyicha shaxsiyatlar]]
 [[Turkum:1992-yilda vafot etganlar]]