Zagrey

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Zagrey (qadimgi yunoncha: Ζαγρεύς) — qadimgi yunon mifologiyasida[1] katta Dionis deb ataladigan Dionis bilan bogʻliq boʻlgan misteriylar xudosi. Zagrey — Dionisning, baʼzan Aidaning epiteti. Alkmeonidada (fr. 3.Bernabe), Esxilning „ Qochqin Sizif“ satir dramasida (fr. 228 Radt) eslatib oʻtilgan.

Tugʻilish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Panopolitanlik Nonnuning yozishicha, Zevs ilon qiyofasida[2] Persefona oldiga tashrif buyurgan va u unga shoxli chaqaloq[3] Zagrey, yaʼni Dionisni tugʻib bergan. Demetra tarbiyalagan[4]. Orfiklarga koʻra, Persefona[5][6] tomonidan tarbiyalangan. Sizifdagi Esxil uni Aidaning oʻgʻli deb ataydi[7].

Miloddan avvalgi IV asr Pras tangalarida Zevs-ilonni erkalayotgan ayol obrazini uchratish mumkin, undagi Persefonni tanib olish qiyin emas"[8].

Zagrey va Titanlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yangi tugʻilgan bola tugʻilishi bilanoq Zevs taxtiga oʻtiradi va Zevsdan[9] asa olib, ulugʻ xudoga taqlid qilib, mitti qoʻli bilan chaqmoq chaqib, momaqaldiroqlar otishni boshladi[10].

Biroq, fitna uyushtirgan titanlar ilohiy bola oynaga qaraganida unga hujum qilishadi. Gera qoʻriqchilarni sovgʻalar bilan aldab va shaqildoq va oyna yordamida chaqaloqni avrab taxtdan oladi[11]. Bir muncha vaqt Dionis oʻz taʼqibchilaridan qochishga muvaffaq boʻladi va oʻz navbatida Zevsga, keyin Kronga, yigitga, sherga, otga, ilonga aylangan holda.

Dionis hoʻkiz qiyofasini olganida, titanlar uni bosib oladilar va yuziga oq asal surtgan[12] holda uni parchalab tashlaydilar[13],. Tananing yetti[14] boʻlagini ular uchburchak idishga solib, qaynatib, qovurib, yeganlar[15]. Faqat Dionisning yuragi, yaʼni Xudoning mohiyati butunligicha qolgan.

Uning goʻshtini tatib koʻrgan titanlar Zevsning chaqmogʻi bilan yondirilib, kullari xudoning qoni bilan aralashib[16], titanlarning jasurligi va Dionisning azoblari bilan ajralib turadigan inson zoti paydo boʻlgan[17].

Dionisning yuragi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Afina uning yuragini saqlab qolgan[11]. Apollon uning tana qismlarini idishga yigʻib Delfida dafn qilgan[18].

Turli afsonalarda bu yurakning taqdiri turli yoʻllar bilan tasvirlangan. Qayerdadir, Zevs uni yutib yuborgan va Semela orqali oʻgʻliga ikkinchi hayot bergan deb ishoniladi. Boshqa bir talqinga koʻra, yurak kukunga aylantirilgan, undan Semela uchun damlama tayyorlangan[19]. Yana boshqasida Dionis Zevs va Demetraning noqonuniy oʻgʻli hisoblanadi. Ushbu versiyada ona bolasining boʻlaklarini yigʻib, ularni qayta tiriltirgan. Qayerdadir Dionisning oʻzi tirilganiga ishonishgan. Bundan tashqari, Dionis Aidga tushish paytida u bilan birlashmaguncha, Zagrey arvoh sifatida Aidda mavjud boʻlganligi haqida afsonalar mavjud.

  • Kitobdagi D. O. Torshilovning sharhiga qarang: Gigin. Miflar. Sankt-Peterburg, 2000. P. 201 (manbalar roʻyxati).

Madaniyatda[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Hades — Zagrey oʻyinning bosh qahramonidir. Aida va Persefonning oʻgʻli sifatida berilgan va yuqorida aytib oʻtilgan Zagrey va Titanlar haqidagi afsona Dionisning iltimosiga binoan Aidaning saroy musiqachisi Orfeyga aytilgan ertagi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Mifi narodov mira. M., 1991-92. V 2 t. T.1. S.452, Lyubker F. Realniy slovar klassicheskix drevnostey. M., 2001. V 3 t. T. 3. S. 500; Nonn. Deyaniya Dionisa XLIV 253.
  2. Nonn. Deyaniya Dionisa V 565
  3. Yevripid. Vakxanki 100
  4. Sofokl. Antigona 1121
  5. Orficheskie gimni XLVI 6
  6. sitati u Loseva
  7. Esxil. Sisif-begles, fr.228 Radt; Losev A. F. Mifologiya grekov i rimlyan. M., 1996. S.188
  8. Losev A. F. Mifologiya grekov i rimlyan. M., 1996. S.167
  9. Nonn. Deyaniya Dionisa XXXIX 71
  10. Nonn. Deyaniya Dionisa XXXVIII 207
  11. 11,0 11,1 Firmik Matern VI // Losev A. F. Mifologiya grekov i rimlyan. M., 1996. S.191
  12. Nonn. Deyaniya Dionisa VI 169—176
  13. Orfika, fr.34 Kern; Gigin. Mifi 155
  14. Orfika, fr.210 Kern
  15. Arnobiy. Protiv yazichnikov V 19; Prokl. Kommentariy k „Timeyu“ Platona II, str.145 // Losev A. F. Mifologiya grekov i rimlyan. M., 1996. S.193-194
  16. „Миф об Орфее в литературе первой половины XX века“. 2017-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 15-aprel.
  17. „Миф об Орфее в литературе первой половины XX века“. 2017-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 15-aprel.
  18. Kallimax i Yevforion u Tsetsa. K Likofronu 208 // Losev A. F. Mifologiya grekov i rimlyan. M., 1996. S.189; Plutarx. Ob Iside i Osirise 35
  19. Gigin. Mifi 167