Yurak transplantatsiyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Bemorning koʻkragiga donor yurakni joylashtirish (biatrial texnika)

Yurak transplantatsiyasi — bu bemorning (resipiyentning) yuragini donorning yuragi bilan almashtirish boʻyicha jarrohlik operatsiyasi. U oʻta xavfli boʻlgan ogʻir yurak kasalliklari uchun koʻrsatiladi va yurak transplantatsiyasisiz umr koʻrish davomiyligi past boʻladi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Transplantologiya asoschilaridan biri Vladimir Petrovich Demixov dastlab itlar ustida eksperimental operatsiyalarni amalga oshirdi:

  • 1937-yil — dunyodagi birinchi sunʼiy yurak;
  • 1946-yil — koʻkrak boʻshligʻiga dunyodagi birinchi heterotopik yurak transplantatsiyasi;
  • 1946-yil — dunyodagi birinchi yurak-oʻpka kompleksining transplantatsiyasi;
  • 1951-yil — kardiopulmoner bypassdan foydalanmasdan dunyodagi birinchi ortotopik yurak transplantatsiyasi;

Hayvonlarning birinchi yurak koʻchirib oʻtkazilishini 1964-yilda Jeyms Xardi amalga oshirilgan. Bu shimpanzening yuragi edi. Bemor bir yarim soat yashadi. Birinchi muvaffaqiyatli inson yuragi transplantatsiyasi 1967-yil 3-dekabrda Kristian Barnard (Janubiy Afrika) tomonidan amalga oshirildi[1]. Operatsiya Janubiy Afrikaning Keyptavn shahrida oʻtkazildi. Avtohalokatda vafot etgan 25 yoshli Denis Darvalning yuragi davolab bo‘lmaydigan yurak xastaligidan aziyat chekkan 55 yoshli Lui Vashkanskiyga ko‘chirib o‘tkazildi. Operatsiya yaxshi oʻtkazilganiga qaramay, Vashkanskiy atigi 18 kun yashadi va ikki tomonlama pnevmoniyadan vafot etdi.

Kristian Barnard 1960—1963 yillarda Demixovning laboratoriyasiga ikki marta tashrif buyurgan. U butun umri davomida Demixovni oʻzining ustozi deb bilgan.


1968-yil SSSRda birinchi odamning yurak transplantatsiyasi Leningraddagi Harbiy tibbiyot akademiyasida Aleksandr Vishnevskiy rahbarligida amalga oshirildi.

Zamonaviy transplantatsiyada yurak transplantatsiyasi odatiy operatsiya boʻlib, undan keyin bemorlar 10 yildan ortiq yashaydilar[2]. Transplantatsiya qilingan yurak bilan umr koʻrish boʻyicha jahon rekordi Toni Xyuzmanga tegishli — u transplantatsiya qilingan yurak bilan 30 yildan ortiq yashagan va teri saratonidan vafot etgan[2]. Ushbu bemorlarning asosiy muammosi immunitet tizimi tomonidan transplantatsiya qilingan organni rad etishdir. Sunʼiy yoki hayvonlarning yurak transplantatsiyasi inson yurak transplantatsiyasi kabi muvaffaqiyatli boʻlmaydi.

Jarrohlik texnikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qabul qiluvchining koʻkragiga bikaval koʻchirilgan yurak

Hozirgi vaqtda yurak transplantatsiyasining koʻplab variantlari ishlab chiqilgan, ammo ulardan faqat ikkitasi keng qoʻllaniladi: Richardom Lovreon va Norvanom Sharveen tomonidan ishlab chiqilgan va 1967-yilda Kristian Barnard tomonidan qoʻllanilgan biatrial (ikki atrial) texnikasi, donor yurakni qabul qiluvchining tanasiga chap va oʻng atrium, oʻpka arteriyasi va aorta boʻylab ulashni oʻz ichiga oladi. Zamonaviyroq bikaval texnikasi esa oʻng atrium boʻylab ulash oʻrniga yuqori va pastki kava venalardan foydalanishni oʻz ichiga oladi[3]. Bikaval texnikasidan foydalanish yurak transplantatsiyasidan keyin qabul qiluvchida ritm va oʻtkazuvchanlik buzilishi xavfini kamaytirishi mumkin, deb ishoniladi[4].

2019-yil boshida olimlar birinchi marta yurak yetishmovchiligining so‘nggi bosqichidan aziyat chekayotgan qozog‘istonlik 24 yoshli erkakning ko‘kragiga simsiz zaryadlovchi qurilmani o‘rnatishga muvaffaq bo‘lishdi. Anʼanaviy VAD qorin boʻshligʻidan chiqadigan quvvat simi orqali zaryadlanadi[5].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Барнард К.Н. Пересадка сердца человеку: предварительное сообщение об успешной операции, проведенной в Госпитале Гроот Шур, Кейптаун. S. Afr. Med. J. 1967;41(48):1271-4.“. 25-sentyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-sentyabr 2017-yil.
  2. ↑ 2,0 2,1 Елена Ионова. „Американец прожил с донорским сердцем 31 год и умер… от рака кожи“. Комсомольская правда (12-avgust 2009-yil). 7-noyabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 13-oktyabr 2014-yil.
  3. ↑ Jungschleger JGM, Boldyrev SY, Kaleda VI, Dark JH. (2018) (en). Standard orthotopic heart transplantation (The Annals of Cardiothoracic Surgery nashri). pp. 169-171. http://www.annalscts.com/article/view/16440/16632. 
  4. ↑ Hunt SA (2006) (en). Taking heart--cardiac transplantation past, present, and future (The New England Journal of Medicine nashri). pp. 231-5. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMp068048. 
  5. ↑ „В грудь 24-летнего мужчины впервые внедрили «бионическое сердце» с возможностью беспроводной зарядки“. naked-science.ru. 21-fevral 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-fevral 2019-yil.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yurak_transplantatsiyasi&oldid=3675335" dan olindi