Yevropa oliy taʼlim hududi
Yevropa oliy taʼlim maydoni (EPO) (eng. European Higher Education Area (EHEA)) — Boloniya jarayonida ishtirok etadigan barcha mamlakatlarning oliy taʼlim sohasidagi yagona Evropa taʼlim maydoni. U 2010-yil mart oyida Yevropa taʼlim vazirlarining Budapesht-Vena konferensiyasi chogʻida tashkil etilgan.
1999-yilda EHEA tomonidan tashkil etilganidan buyon Boloniya jarayonining asosiy maqsadi, Evropada oliy taʼlim tizimlarining yaqinlashuvi, uygʻunligi va ketma-ketligini uygʻunlashtirish boʻldi. 1999-2010 oʻrtasida, Boloniya jarayoni aʼzolari barcha saʼy-harakatlari Boloniya jarayonining oʻn yilligi bilan bir vaqtning oʻzida, 2010-yili mart otida Budapesht-Vena konferentsiyasida deklaratsiya imzolangandan soʻng haqiqatga aylangan Yevropa oliy taʼlim hududini yaratishga qaratilgan edi.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Koʻp jihatdan, Boloniya jarayoni Evropa oliy taʼlim sohasida inqilobiy aylandi. Uning boshlanishi 1970-larning oʻrtalariga toʻgʻri keladi, Evropa Ittifoqi Vazirlar Kengashi taʼlim sohasidagi hamkorlikning birinchi dasturi toʻgʻrisida qaror qabul qilingan. Soʻngra 1998-yilda Parij Sorbonna universitetining 800-yilligini nishonlash marosimida qatnashgan toʻrt nafar taʼlim vazirlari Yevropa oliy taʼlimini Yevropada segmentatsiyalash fan va taʼlim rivojlanishiga toʻsqinlik qilishiga rozi boʻlishdi. Ular Sorbonna deklaratsiyasini imzoladilar (Ingliz Sorbonna qoʻshma deklaratsiyasi, 1998).Evropa oliy taʼlim hududini (EHEA) yaratishning ixtiyoriy jarayonida ishtirok etish toʻgʻrisidagi qaror bir yil oʻtgach, Boloniyada 29 ta mamlakat vakillari tomonidan rasmiylashtirildi (Boloniya deklaratsiyasi, 1999). Bugungi kunda bu noyob bitim ekanligi Ravshan, chunki bugungi kunda bu jarayon 49 mamlakatlaridan 47 ishtirokchi davlatlarini oʻz ichiga oladi, ular Evropa kengashi (1954) Evropa madaniy konventsiyasini ratifikatsiya qildi.
Sorbonne deklaratsiyasining maqsadlari 1999-yilda Boloniya deklaratsiyasini[1] imzolashda tasdiqlangan boʻlib, u oliy taʼlimning Evropa makonining raqobatbardoshligini oshirishga chaqirdi va barcha oliy oʻquv yurtlarining mustaqilligini saqlab qolish zarurligini taʼkidladi. Boloniya deklaratsiyasining barcha qoidalari qatʼiy huquqiy majburiyatlar sifatida emas, balki ixtiyoriy muzokaralar jarayonining choralari sifatida belgilangan.
Boloniya deklaratsiyasi doirasida Vazirlar konferentsiyalari ikki yilda bir marta oʻtkaziladi, Vazirlar oʻz xohish-irodasini bayonot orqali ifoda etadilar.
Vazirlar konferensiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Praga bayonotida, 2001-yildan[2] boshlab, aʼzo davlatlar soni 33 taga koʻpaydi va u erda ham kengaytirish maqsadlari bor edi, uzluksiz taʼlim sharoitida, faol ishtirokchilari sifatida talabalar ishtirokida oliy taʼlim Evropa makon jozibadorligini va raqobatbardoshligini oshirish.
Vazirlar darajasida navbatdagi konferentsiya 2003-yilda Berlinda boʻlib oʻtdi, Berlin bayonoti Boloniya jarayonida ishtirok etadigan mamlakatlar sonini 40ga oshirdi.Ushbu bayonotning asosiy qoidalari Evropa oliy taʼlim makonining Evropa ilmiy makoniga aloqalarini ragʻbatlantirish nuqtai nazaridan maqsadlarni kengaytirishni nazarda tutadi. Evropa tadqiqot hududi (inglizcha: European Research Area), shuningdek, sifatli taʼlimni taʼminlashga qaratilgan chora-tadbirlar.
2005-yilda bergen shahrida Vazirlar konferensiyasi boʻlib oʻtdi. Yakuniy bayonotda oliy taʼlimni yanada qulayroq qilish, shuningdek, dunyoning boshqa mintaqalarida Evropa oliy taʼlim makonining jozibadorligini oshirish muhimligini taʼkidladi.
2007-yil[3] London bayonotida ishtirok etuvchi mamlakatlar soni 46 taga kengaytirildi.
2009-yilda Belgiya Leuven shahrida (Louvain-La-Neuve — New Leuven) konferentsiya boʻlib oʻtdi, asosiy ish masalalari keyingi oʻn yil uchun rejalar haqida edi. Bu masalalarning barchasi Boloniya jarayonining yangi yoʻnalishini — Boloniya jarayonini amalga oshirishni yakunlashni taʼminlaydigan chuqurroq islohotni koʻrsatadigan yakuniy kommyunikeda tasvirlangan. Yana bir oʻzgarish Boloniya kengashi raisligi bilan bogʻliq ichki mexanizmlarga tegishli. Agar ilgari Boloniya jarayoniga ЕС raisligi raislik qilgan boʻlsa, endi bu jarayonga ikki davlat: ЕС raisligi ham, Yevropa ЕС aʼzo boʻlmagan davlatlar ham alifbo tartibida raislik qiladi.
Keyingi Vazirlar konferentsiyasi yuqorida aytib oʻtilganlardan bir yil oʻtib, aniqrogʻi, mart oyida 2010-yilda boʻlib oʻtdi. Budapesht-Vena makoni, Boloniya konferentsiya jarayonining oʻn yillik yubileyiga toʻgʻri keldi. Boloniya deklaratsiyasida belgilangan maqsad amalga oshirildi, degan maʼnoni anglatadi. Evropa oliy taʼlim makonini tashkil etish boʻyicha rasmiy eʼlon boʻlib oʻtdi. Bundan tashqari, ushbu konferentsiyadan boshlab, Evropa oliy taʼlim maydoni 47 mamlakatlariga kengaytirildi.
Yevropa oliy taʼlim makoni taʼlim vazirlarining toʻqqizinchi konferensiyasi va toʻrtinchi Boloniya siyosiy forumi Yerevanda 2015-yil 14-15-mayda boʻlib oʻtdi.Tadbirda 47 ta Boloniya jarayoniga aʼzo davlatlardan 100 dan ortiq delegatsiyalar, shuningdek, 20 ga yaqin taʼlim vazirlari ishtirok etdilar. Konferensiyada 2012-2015-yillarga moʻljallangan BFUG ish rejasida belgilangan sifatni taʼminlash, ECTS kreditlaridan foydalanish, malaka tizimlari, oldingi taʼlimni tan olish sohasidagi faoliyatning asosiy natijalari taqdim etildi. Toʻrtinchi Boloniya siyosati forumi davomida EHEA mamlakatlari taʼlim vazirlari EHEA bilan chegaradosh mamlakatlar, shu jumladan Oʻrta er dengizi mintaqasidagi hamkasblari bilan global muloqotga kirishdilar.
Evropa oliy taʼlim makonining aʼzolari Boloniya jarayonining barcha ishtirokchilari: 2020-yil uchun bu 48 mamlakat va Evropa komissiyasidir. Shu bilan birga, Belgiyadan bu jarayonda va shunga koʻra, faqat Flamand va fransuz jamoalari ishtirok etadilar. Belgiyaning nemis tilida soʻzlashuvchi jamiyati universitetlar yoʻqligi sababli taʼlim integratsiyasi jarayonidan tashqarida qolishni afzal koʻrdi. Shuningdek, universitetlar yoʻqligi sababli Monako va San-Marino EPPOda qatnashmaydi.
Maqsadlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Boloniya jarayonining maqsadi oliy taʼlim olish imkoniyatini kengaytirish, Yevropa oliy taʼlimining sifati va jozibadorligini yanada oshirish, talabalar va oʻqituvchilarning harakatlanishini kengaytirish, shuningdek, barcha ilmiy darajalar va boshqa malakalarning mehnat bozoriga yoʻnaltirilishi kerakligi sababli universitet bitiruvchilarining muvaffaqiyatli ishga joylashishini taʼminlashdir. Boloniya jarayoniga Rossiya qoʻshilishi oliy kasb-hunar taʼlim modernizatsiyasiga yangi turtki beradi, Evropa komissiyasi tomonidan moliyalashtiriladigan loyihalarda Rossiya oliy oʻquv yurtlari ishtirok etish uchun qoʻshimcha imkoniyatlar ochadi — va oliy oʻquv yurtlari talabalari va oʻqituvchilari — Evropa mamlakatlari universitetlari bilan akademik almashinuvida Yevropa mamlakatlaridagi universitetlar bilan qoʻshimcha imkoniyatlar ochadi. Shuning uchun Rossiyaning 2003-yilda boʻlib oʻtgan Boloniya jarayoniga qoʻshilishi oliy kasbiy taʼlimni rivojlantirish vositasi sifatida koʻrib chiqildi. Yagona Yevropa taʼlim makonini yaratish Boloniya kelishuvining asosiy maqsadi boʻlgan va bu maqsadga 2010-yilda erishilgan.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Bolonskaya deklaratsiya — The Bologna Declaration (Wayback Machine saytida 2011-07-21 sanasida arxivlangan) (ingl.)
- ↑ Prajskoe kommyunike — the Prague Communique (Wayback Machine saytida 2010-08-21 sanasida arxivlangan) (ingl.)
- ↑ Londonskoe коммюнике 2007 goda — the London Communiqué (Wayback Machine saytida 2011-07-21 sanasida arxivlangan)(ingl.)