Yaponiyaning Afgʻonistondagi urushdagi ishtiroki

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Yaponiyaning Afgʻonistondagi urushdagi ishtiroki Yaponiya qurolli kuchlarining mamlakat tashqarisidagi operatsiyalaridan biri hisoblanadi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2001-yil kuzida Afgʻonistonda harbiy operatsiya boshlanganidan keyin Yaponiya hukumati operatsiyani qoʻllab-quvvatlashini eʼlon qildi. 2001-yil oktabr oyida Islomoboddagi omborlarni qoʻriqlash uchun Pokiston hududida oʻq otish qurollari bilan qurollangan 160 nafar yapon qoʻshinlari joylashtirdi[1].

2001-yil noyabr oyida Yaponiya harbiy-dengiz kuchlari kemalari otryadi Hind okeaniga joʻnatildi va 2001-yil dekabr oyidan boshlab Yaponiya ISAF kuchlariga moddiy-texnik yordam koʻrsatishni boshladi[2][3].

2002-yil boshida Yaponiya hukumati Afgʻonistonni qayta tiklash uchun 2 milliard AQSH dollari[4] miqdorida mablagʻ ajratishini eʼlon qildi.

Shuningdek, 2002-yilda Yaponiya Kobulda mustahkam elchixona qurdi[5] (elchixona 2002-yil 18-fevralda ish boshlagan)[6][7].

2002-yil 15-mayda Yaponiyada BMT Tinchlikparvar operatsiyalar departamentining minalarga qarshi kurash boʻlimi dasturi boʻyicha Afgʻoniston hududini minalardan tozalashda ishtirok etuvchi „Yaponiya minalarga qarshi xizmati“ tashkiloti tashkil etildi[8].

Dastlabki uch yil ichida Yaponiyaning ISAF kuchlarini moddiy-texnik taʼminotiga sarflagan mablagʻi 36 mlrd yapon iyenasini[2] tashkil etdi.

2008-yil 26-avgust kuni ertalab Nangarhor viloyatining Jalolobod shahri hududida toʻrt nafar nomaʼlum qurollangan shaxs Yaponiya fuqarosi Kazuya Ito (shartnoma asosida ishlagan muhandis) boʻlgan avtomobilni toʻxtatdi. haydovchi afgʻonni qoʻyib yuborishdi. Aksincha, yapon fuqrosini otib tashlashdi, bir necha soatdan keyin uning jasadi afgʻon politsiyasi tomonidan topildi[7]. U urush boshlanganidan beri Afgʻonistonda halok boʻlgan birinchi Yaponiya fuqarosi edi[9].

2009-yil 24-fevralda Yaponiya Tashqi ishlar vazirligi 2002-yil boshidan buyon ajratilgan mablagʻning 1,48 milliard dollari mamlakatdagi bir qator loyihalarga sarflanganini, qolgan 520 million dollarning bir qismi esa davlat xizmatlarini toʻlashga sarflanganini eʼlon qildi. 2009-moliya yilida Yaponiya afgʻon armiyasiga 11,5 million AQSh dollari miqdorida tibbiy buyumlar yetkazib berdi[10].

2010-yil 15-yanvarda ISAFning moddiy-texnik taʼminoti tugallandi[11]. Umuman olganda, operatsiya boshidan oxirigacha koalitsiya kuchlariga 24,4 milliard iyen miqdorida dizel yoqilgʻisi sarf qilindi.

2011-yilning 28-iyunidan 2015-yilgacha yapon instruktorlari Turkiyaga afgʻon politsiyachilarini tayyorlashda yordam berishdi (6 nafar yapon politsiyachisi Sivas shahridagi politsiya maktabida boʻlib, ularga dzyudodan dars bergan)[12][13].

2012-yil fevral oyida Yaponiya 20 mln dollar Afgʻoniston trast fondiga xavfsizlik kuchlarini moliyalashtirish uchun. NATO Bosh kotibi oʻrinbosari Aleksandr Vershbouning soʻzlariga koʻra, bu mablagʻ afgʻon harbiylari va politsiya xodimlarini tayyorlashga sarflangan[14].

2012-yil 15-aprelda Tolibon jangarilari NATO shtab-kvartirasi, parlament binosi va Kobuldagi diplomatik missiyalarga hujum qilishdi, hujumga uchragan obyektlar orasida Yaponiya elchixonasi ham bor edi[15].

2013-yilning 6-iyulida Yaponiya Afgʻonistonning „Xolly-Trast mina tozalash kompaniyasi“ bilan Qobul, Bagʻlon va Taxar viloyatlarida 1 million m² yerni minalar va boshqa portlovchi uskunalardan tozalash boʻyicha shartnoma imzoladi va shu maqsadda 1 million AQSh dollari ajratdi. Hammasi boʻlib, 2001-yilda Afgʻonistondagi operatsiyada ishtirok etish boshlanganidan to shu vaqtgacha Yaponiya 4,8 milliard AQSh dollari (shundan 113 million dollari 50 ta minalardan tozalash dasturini amalga oshirish uchun sarflangan)[16].

2017-yilning 31-may kuni Kobulning diplomatik okrugida Germaniya elchixonasi yaqinida tanker portlab, 80 kishi halok boʻldi va 350 kishi jarohatlandi. Yaponiya elchixonasi binosi shikastlandi[17]. Yaradorlar orasida Yaponiya elchixonasining ikki xodimi ham bor edi[18].

2019-yilning 4-dekabr kuni Nangarhor provinsiyasidagi magistral yoʻlda ikkita Toyota yoʻltanlamas mashinasida yaponiyalik shifokor Tetsu Nakamura va besh nafar afgʻonistonlik[19] (uning qoʻriqchi-haydovchisi va uchta tansoqchisi) otib ketildi. Natijada haydovchi va tansoqchilar halok boʻldi, yapon shifokori esa ogʻir darajada yaralandi[20]. Shoshilinch tibbiy yordam koʻrsatilgandan soʻng, u keyingi davolanish uchun Kobuldagi Bagram aviabazasiga olib ketilgan, biroq olgan jarohatlaridan vafot etdi[21].

Tolibon kuchlarining Kobulga yaqinlashishi munosabati bilan 2021-yil 15-avgustda Yaponiya hukumati Kobuldagi elchixonani yopish va diplomatik xodimlarni evakuatsiya qilish toʻgʻrisida qaror qabul qildi[22].

2021-yil 15-16-avgust kunlari Tolibon kuchlari Kobulni egallab oldi va 2021-yil 23-avgustda Yaponiya hukumati mamlakatda qolgan xorijiy fuqarolar va afgʻon qochqinlarini evakuatsiya qilish uchun Afgʻonistonga samolyot joʻnatishga qaror qildi. Operatsiyada qatnashish uchun jami 3 ta Yaponiya oʻzini-oʻzi mudofaa kuchlarining transport samolyoti (ikkitasi C-130 va bittasi C-2) ajratilgan boʻlib, ulardan birida 2021-yil 27-avgust kuni bitta Yaponiya fuqarosi evakuatsiya qilindi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ First ASDF relief flights land in Islamabad // „The Japan Times“ ot 10-oktabrya 2001
  2. ↑ 2,0 2,1 Yaponiya // jurnal „Зарубежное военное обозрение“, № 1 (694), 2005. str.46
  3. ↑ Yaponiya // jurnal „Zarubejnoe voennoe obozrenie“, № 2 (755), 2011. str. 88
  4. ↑ Jay Alabaster. Japan to pay Afghan police // „Stars & stripes“ ot 25-fevralya 2009
  5. ↑ Embassy of Japan in Kabul, Afghanistan
  6. ↑ V Kabule otkrilos posolstvo Yaponii // RIA „Novosti“ ot 19-fevralya 2002
  7. ↑ 7,0 7,1 "Japan does not have troops in Afghanistan, but its navy runs a maritime refuelling operation in support of U.S.-led military operations in the country."
    Kidnapped Japanese aid worker killed in Afghanistan // REUTERS ot 27-avgusta 2008
  8. ↑ Japanese support boosts Afghanistanʼs demining efforts // ofitsialniy sayt missii OON po sodeystviyu Afganistanu ot 26 marta 2014
  9. ↑ "Ito was the first Japanese aid worker known to have been killed in the Afghanistan conflict"
    M. Karim Faiez, Laura King. Japanese aid worker killed in Afghanistan // „Los Angeles Times“ ot 28-avgusta 2008
  10. ↑ Yaponiya — senniy partnyor v Afganistane / ofitsialniy sayt NATO ot 28-aprelya 2011
  11. ↑ Japan ends refueling mission that aided war effort in Afghanistan // „Stars & Stripes“ ot 16-yanvarya 2010
  12. ↑ JICA Dispatches 6 Japanese Judo Experts for „Afghanistan National Police Training in Turkey“ (Wayback Machine saytida 4-noyabr 2019-yil sanasida arxivlangan) // ofitsialniy sayt Yaponskogo agentstva mejdunarodnogo sotrudnichestva (JICA) ot 28-iyulya 2011
  13. ↑ 500 Afghan Police successfully completed half-year training programme (Wayback Machine saytida 2019-11-04 sanasida arxivlangan) // ofitsialniy sayt Yaponskogo agentstva mejdunarodnogo sotrudnichestva (JICA) ot 30-sentabrya 2014
  14. ↑ Yaponiya vnesla 20 mln. dollarov v trastoviy fond Afganistana dlya finansirovaniya sil bezopasnosti // informagentstvo „KazInform“ (Kazaxstan) ot 22-fevralya 2012 goda
  15. ↑ Insurgents' RPGs hit Japanese Embassy in Kabul (Wayback Machine saytida 2022-07-13 sanasida arxivlangan) // „The Japan Times“ ot 16-aprelya 2012
  16. ↑ Yaponiya videlit million dollarov na razminirovanie territorii Afganistana (Wayback Machine saytida 13-iyul 2022-yil sanasida arxivlangan) // TASS ot 6-iyulya 2013
  17. ↑ "Die deutsche Botschaft wurde massiv beschädigt, wie auf Fotos zu sehen ist. An der Frontseite sind Dutzende Fenster eingedrückt. Auch die französische, chinesische und die japanische Botschaft wurden beschädigt, wie die Regierungen der drei Länder mitteilten."
    Bis zu 90 Menschen getötet bei Anschlag auf deutsche Botschaft in Kabul // „Suddeutsche Zeitung“ ot 31-maya 2017
  18. ↑ "Two Japanese embassy staff members were slightly wounded"
    Kabul bomb: Diplomatic zone attack kills dozens (Wayback Machine saytida 2017-05-31 sanasida arxivlangan) // „BBC News“ ot 31-maya 2017
  19. ↑ "Nakamura was in the first of two vehicles with a driver and a bodyguard … Five Afghans, including the driver and bodyguards, were also killed in the attack."
    Afghan police detain 6 over killing of Japanese doctor Tetsu Nakamura (Wayback Machine saytida 2020-05-08 sanasida arxivlangan) // „Asian Review“ ot 10-dekabrya 2019
  20. ↑ Japanese aid chief among six dead in Afghanistan attack // „The Guardian“ ot 4-dekabrya 2019
  21. ↑ Funcionario: médico japonés muere tras ataque en Afganistán // „The San Diego Union — Tribune“ ot 4-dekabrya 2019
  22. ↑ Yaponiya evakuiruet sotrudnikov posolstva v Afganistane // TASS ot 15-avgusta 2021 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yaponiyaning_Afgʻonistondagi_urushdagi_ishtiroki&oldid=3985221" dan olindi