Xitiriki

Xitiriki (yaponcha: 篳篥) — anʼanaviy eski (VIII asr) yapon puflama asbobi boʻlib, yapon mumtoz musiqasida keng namoyon boʻlgan gobo guruhidan. Kichkinaligiga qaramay, xitiriki boy va baland ovoz chiqaradi. Odatda bambukdan tayyorlanadi. Diapazon — bir oktava.

Tarixi

Hozirgi vaqtda bu asbob yapon madaniyatining tantanali qoʻshiqlari va raqslarida qoʻllaniladi.

Xitiriki zamonaviy goboyning toʻgʻridan-toʻgʻri oʻtmishdoshlari hisoblangan, qadim zamonlardan beri maʼlum boʻlgan va turli madaniyatlarda oʻzining asl shaklida saqlanib qolgan, masalan, bombarda, trubka, jaleika, duduk, gaita, zurna kabi asboblarni anglatadi.

Xitiriki Yaponiyada keng tarqalgan boʻlishiga qaramay, Xitoy uning vatani hisoblanadi, xitiriki VIII asrda yapon madaniyatiga kirgan Xitoyning guan (bili) asbobidan kelib chiqqan.

Xitirikining tuzilishi

Asbobning oxirida qoʻsh qamish, shuningdek, sozlash halqasi mavjud boʻlib, u tovushni takrorlashda muhim rol oʻynaydi, chunki u tovush balandligi va ohangini tartibga soladi.

Asbobning tanasini gilos daraxti qobigʻi bilan bezash odatiy holdir. Tananing yon tomonlarida teshiklar mavjud.

Xitirikining musiqada tutgan oʻrni

Meyji restavratsiyasi davrida xitiriki yapon klassik musiqasi gagaku spektakllarining zamonaviy instrumental guruhiga kirdi.

Xitiriki ishlatadigan anʼanaviy yapon musiqasining eng mashhur qismlari orasida^{[manba kerak]}:

• Mikagura — yiliga bir marta 15-dekabrda anʼanaviy cholgʻu asboblari joʻrligida sudda ijro etiladigan qoʻshiqlarning uzoq sikli;
• Yamato-uta, yamato-may: Yamato raqslari va qoʻshiqlari — rasmiy kiyimdagi toʻrt yoki oltita raqqosa tomonidan ijro etiladigan qisqa asarlar;
• Saybara — qadimgi yapon xalq qoʻshiqlaridan kelib chiqqan va IX asrdan beri aristokratlar orasida keng tarqalgan xalq qoʻshiqlari. Bizgacha yetib kelgan qadimiy qoʻlyozmalarda 60 dan ortiq asarning misralari va sarlavhalari qayd etilganiga qaramay, hozirda oz qismi ijro etilmoqda;
• Komagaku raqslari hamrohligi.