Xalqaro avtomobilsiz harakatlanish kuni

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Brusselda avtomobilsiz harakatlanish kuni, 2005-yil
Bois de La Cambre avtomobilsiz harakatlanish kuni, 2015-yil
Jakarta avtomobilsiz harakatlanish haftaligi, 2010-yil

22-sentabrda oʻtkaziladigan Xalqaro avtomobilsiz harakatlanish kuni avtomobil haydovchilarni bir kunlik avtomobillaridan voz kechishga undaydi. Baʼzi shahar va mamlakatlarda tadbirlar va marafonlar oʻtkaziladi[1].

Joylashuviga qarab oʻzgarib turadigan tadbirlar avtoulov haydovchilar va yoʻlovchilarga kamroq mashinalar bilan hayotini tasavvur qilib koʻshga ham yordam beradi.

Ikki yil ichida birinchi marta bu kun Reykyavik (Islandiya), Bath (Birlashgan Qirollik) va La Rochelle (Fransiya) shaharlarida tashkil etildi va 1995-yilda butun dunyo boʻylab avtomobilsiz harakatlanish kunlarini qoʻllab-quvvatlash maqsadida xalqaro avtomobilsiz harakatlanish kunlar konsorsiumi[2] norasmiy tashkil etildi. Birinchi milliy kompaniya Buyuk Britaniyada 1997-yilda Ekologik transport assotsiatsiyasi tomonidan ochilgan boʻlsa, fransuzlar 1998-yilda „Shaharda mashinamsiz!“ va 2000-yilda Yevropa Komissiyasi tomonidan butun Yevropa tashabbusi bilan tashkil etilgan. Oʻsha yili Komissiya dasturni toʻliq Yevropa harakatlanish haftaligiga kengaytirdi, bu endi Komissiyaning asosiy diqqat markazida boʻlib, avtomobilsiz harakatlanish kuni yangi harakatlanishning bir qismi boʻldi.

1996-yilda Gollandiyaning Pippi Autoloze Zondag aksiyadorlar guruhi[3] avtomobilsiz harakatlanish kuni uchun milliy kompaniya boshladi. Pippi[4] koʻchalarni egallash va mashinalarni toʻxtatish uchun har oy noqonuniy koʻcha aksiyalarini uyushtirdi. Koʻchalar toʻsib qoʻyilgandan soʻng, insonlar koʻchada ziyofatlar, pikniklar, bolalarni oʻynatish, avtomagistralda skeyt uchish, koʻcha rasmlari va musiqiy sanʼatkorlari bilan vaqt sarflashni boshlashdi. Ammo politsiya bu partiyani parchalab, hibsga oladi. Pippi avtomobilsiz harakatlanish kunlari uchun kurashish uchun Gollandiya milliy guruhini[5] yaratishga kirishdi. Pippi Gollandiyadan kelgan har bir milliy parlament siyosatchisi bilan muzokara qildi[6] va Gollandiya milliy partiyalarini oʻz kun tartibiga avtomobilsiz harakatlanish kunlar kontsepsiyasini qabul qilishga rozi boʻlishdi. Gollandiyadagi har bir yirik shahar hukumati Pippining avtomobilsiz harakatlanish kunlarini amalga oshirish boʻyicha takliflarini oldi va ularni bu masalani muhokama qilishga undadi[7]. Ikki yillik aksiyalardan soʻng, Gollandiyaning bir qancha shaharlarida avtomobillarsiz harakatlanish kunlari joriy qilindi. Politsiyaga avtomashinasizlarni hibsga olishni buyurgan oʻsha shahar merlari ikki yildan soʻng, oʻz shaharlarida avtomashinasiz harakatlanish kunlarini oʻtkazuvchi qahramon rolini oʻynashdi.

Shuningdek, 2000-yilda Carbusters tomonidan joriy etilgan Xalqaro avtomobilsiz harakatlanish kuni[8] dasturi va oʻsha yili „Yer kuni“ tarmogʻining „Yerda avtomobilsiz harakatlanish kuni“ hamkorlik dasturi va Xalqaro avtomobilsiz harakatlanish kunlari global miqyosda boʻladigan boʻldi.

Hozirda Bogota butun shaharni qamrab olgan dunyodagi eng yirik avtomobilsiz harakatlanish ish kuni tadbirini oʻtkazmoqda. Birinchi avtomashinasiz harakatlanish kuni 2000-yil fevral oyida boʻlib oʻtdi va umumxalq referendumi orqali institutsionalizatsiya qilindi[9].

The Washington Post gazetasiga koʻra, tadbir ommaviy transport, velosiped va piyoda yurishni yaxshilash hamda ish joylari va uyga yaqinroq yoki xarid qilish uchun piyoda yurishni rivojlantirishga yordam beradi[10]. Tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, shaharlarda qisqa sayohatlar uchun mashinadan koʻra velosipedda tezroq borish mumkin.

Ommaviy axborot vositalarini yoritishda sezilarli sur’atga erishilgan boʻlsa-da, bu tadbirlarni haqiqiy muvaffaqiyatga erishish uchun tashkil qilish qiyin boʻlib chiqdi (ehtimol, mezbon shaharning transport tartibini sezilarli darajada qayta tashkil etishni talab qiladi) va hatto oʻn yil oʻtgach, ushbu yondashuvdagi tadbirlardan sezilarli darajada noaniqlik kelib chiqa boshladi. Buni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun keng jamoatchilik qoʻllab-quvvatlashi va oʻzgarishlarga sodiqlik zarur edi. Advokatlarning baʼzi hisob-kitoblariga koʻra, 2005-yilda butun dunyo boʻylab mingdan ortiq shaharlar „Avtomobilsiz harakatlanish kuni“ni tashkil etdi.

2007-yil sentabr oyida Indoneziyaning poytaxti Jakarta oʻzining birinchi avtomashinasiz kunini oʻtkazdi, u shaharning asosiy xiyobonini avtoulovlar uchun yopib qoʻydi va piyodalarni odatda avtomobillar va tirbandliklarga toʻla boʻladigan koʻchalarda mashq qilish va mashgʻulotlarga taklif qildi. Janubiy Jakartadagi Jalan Sudirmandagi Senayan aylanmasidan Jalan Thamrindagi Indoneziya mehmonxonasidagi Selamat Datang yodgorligigacha, shimolda Markaziy Jakarta milliy yodgorligigacha boʻlgan yoʻl boʻylab avtomobil yoʻllari piyodalar uchun ajratilgan[11]. 2012-yil may oyidan boshlab Jakartada avtomobilsiz kun har yakshanba kuni oʻtkaziladigan boʻldi. U shaharning asosiy xiyobonlarida, Jalan Sudirman va Jalan Thamrinda, Senayan hududidan Monasgacha (National yodgorligi) ertalab soat 6 dan 11 gacha oʻtkaziladi.

Velosipedchilar Yom Kippurda Tel-Avivdagi Ayalon shossesi boʻylab sayr qilishmoqda.

Avtomashinasiz harakatlanish kuni rasmiy ravishda boʻlmasa-da, har yili Isroilda Yom Kipurga rioya qilgan holda transportlar 24 soatdan koʻproq vaqt davomida toʻxtaydi (tezkor transport vositalaridan tashqari)[12]. Bu barcha motorli transport vositalarini, shu jumladan avtomobillar va jamoat transportini (avtobuslar, poyezdlar, taksilar, samolyotlar va boshqalar) oʻz ichiga oladi. Oʻsha kuni Isroilda azot oksidining havoni ifloslantirishi 99 foizga kamaydi[13].

Xalqaro avtomobilsiz harakatlanish kuni[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Shaharda mashinamsiz! Yevropa Ittifoqi kompaniyasidir.
  • Avtomobilsiz harakatlanish kuni AQShning Portlend, Oregon kabi koʻplab shaharlarida ham oʻtkaziladi, shuningdek Yaponiyada. 
  • Britaniya Kolumbiyasida mahalliy hamjamiyatlar tomonidan uyushtirilgan bir nechta Avtomobilsiz harakatlanish kunlari, jumladan, Vankuverda Avtomobilsiz harakatlanish kuni, Shimoliy Vankuverda Avtomobilsiz harakatlanish kuni va Viktoriya avtomobilsiz harakatlanish kuni oʻtkaziladi.
  • Jakarta har haftada, har yakshanba kuni ertalab Sudirman — Thamrin prospektlari atrofida Avtomobilsiz harakatlanish kuni boʻlib oʻtadi[14].
  • Bangkokda 22-sentabr kuni nishonlanadigan Butunjahon avtomobilsiz harakatlanish kunida 2018-yil bayramda tadbirga raislik qilgan Bangkok gubernatori oʻrinbosari Sakolti Phattiyakul va uning hamrohlari oʻzining rasmiy avtomobilida yetib keldi. Keyin u tantanali sayohat uchun velosipedga chiqdi[15]. Avtomobillardan foydalanmaslikka undagan tadbirdan oldin, Bangkok shahar maʼmuriyati paradda velosiped minadigan ishtirokchilar uchun keng bepul avtoturargohlar yaratdi[16].
  • Bogota 2000-yil 24-fevraldan beri avtomobilsiz harakatlanish kunini nishonlaydi[17]. Bu atrof-muhitni asrash va jamoat transporti tizimidan foydalanish uchun tashabbus edi.

Tarixi va jadvali[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birinchi oʻn yil[tahrir | manbasini tahrirlash]

Atrof-muhit transporti assotsiatsiyasi Yashil transport haftaligining birinchi seshanba kuni (taxminan 17-iyun) har yili avtomobilsiz harakatlanish kuni uchun belgiladi. 2000-yilda 22-sentabrni dastlab Yevropa Komissiyasi homiyligida tashkil etilgan umumyevropa kuni sifatida, keyin esa xalqaro kengaytmalar bilan oʻtkaziladigan mustaqil kunga aylantirishga kelishib olindi. Bu kunlarda piyodalar, velosipedlar, jamoat transporti va barqaror transportning boshqa shakllari ragʻbatlantiriladi. Odamlar kamroq mashinalar bilan oʻz shahri qanday koʻrinishga ega boʻlishi va buni amalga oshirish uchun nima kerakligi haqida bilishlari mumkin. Advokatlarning taʼkidlashicha, 1500 ta shaharda 100 milliondan ortiq odam Xalqaro avtomobilsiz harakatlanish kunni nishonlaydi, garchi kunlarda va oʻzlari tanlagan usullarda farq boʻlsa-da. Chunki aniq bir tartib tasdiqlanmagan.

Avtomobilsiz harakatlanish kun harakatining birinchi oʻn yilligida (1994—2005) dunyo yuzlab shaharlar bu yondashuvni juda boshqacha sharoitlarda sinab koʻrganini koʻrdi, baʼzilari yaxshi, baʼzilari shubhasiz yomon natija keltirdi.

Bu soha faollari qanday yutuqlarga erishilgani bilan qiziqdilar. Ular, hech boʻlmaganda, shaharning baʼzi qismlarida kamroq mashinalar va ehtimol kamroq baxtsiz hodisalar bilan yoqimli kun oʻtkazish mumkinligini ilgari surishdi, ammo bu yakuniy natija emas deb hisoblashdi. Ular uchun avtomobillarsiz harakatlanish kunining maqsadi boshidanoq kichik bir qadam boʻlib xizmat qilish edi, bu esa shahar miqyosida yanada barqaror harakatlanish tizimi tomon tizimli oʻzgarishlarning ancha katta va ulugʻvor jarayonining rivojlanishida xizmat qilgan edi.

Jadvalda baʼzi muhim voqealar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quyidagi xronologiya soʻnggi oʻn yilliklardagi baʼzi asosiy voqealarni koʻrsatadi. Bu yerda yoritilmagan juda koʻp shaharlar va voqealar ham mavjud.

  • 1956-yil, Quyi mamlakatlar. Suez inqirozi tufayli Niderlandiya va Belgiyada birinchi avtomobilsiz yakshanbalar. 1957-yil 25-noyabrdan 20-yanvargacha har yakshanba kuni mashinasiz edi.
  • 1958-yil, Nyu-York shahri. Nyu-York shahridagi Vashington skver parki hududidagi qoʻshnilarning namoyishlari oxir-oqibat beshinchi avenyuning taklif qilingan kengaytmasini toʻsib qoʻydi, bu esa ushbu mashhur jamoat parki va ijtimoiy vohani yoʻq qilgan boʻlardi.
  • 1961-yil, Nyu-York shahri. 1958-yilgi namoyishning yetakchilaridan biri Jeyn Jeykobs „Amerikaning buyuk shaharlarining oʻlimi va hayoti“, „Vintage Books“ nomli kitobini nashr etib, shaharlarda avtomobillarni cheklash boʻyicha munozaralarni ochib beradi.
  • 1968-yil kuzi, Groningen, Niderlandiya. Birinchi mahalla Woonerf. Mahalliy aholi boshchiligidagi bu mutlaqo noqonuniy loyihaning maqsadi koʻchani mashinalardan qaytarib va odamlar uchun xavfsiz joy yaratishdir.
  • 1972-yil, Delft, Niderlandiya. Birinchi rasmiy Woonerf ochiladi.
  • 1973-yil, Abbaye de Royaumont, Fransiya. OECD rivojlanish markazi va EcoPlan (The Commons) uchinchi dunyo shaharlarida avtomashinalarni cheklash va noanʼanaviy yoki „oraliq“ tranzit (paratransit)ni birlashtirish boʻyicha 4 kunlik xalqaro hujumni tashkil qiladi.
  • 1973-1974; neft inqirozi tufayli Daniyada 1973-yil 25-noyabrdan 1974-yil 10-fevralgacha avtomobillarsiz yakshanba kunlari bor edi[18][19].
  • 1974-yil yanvar-fevral, Shveysariya. „Neft inqirozi“ davrida toʻrt marta avtomobilsiz yakshanba tashkil etildi.
  • 1981-yil, Sharqiy Germaniya (DDR). Germaniyada birinchi avtomobilsiz kun boʻlib oʻtdi.
  • 1988-yil oktabr, Parij. „Avtomobilsiz shaharlar?“ dasturi boshlanadi. Xalqaro, tuzilmagan, byurokratik boʻlmagan, mavzuga asoslangan, uzoq muddatli hamkorlik dasturi EcoPlan va Commons tomonidan ishga tushiriladi. Keyinchalik u bugungi yangi kun tartibiga aylandi.
  • 1991-yil sentabr, Nyu-York shahri. Avtomatik shaharlar boʻyicha birinchi xalqaro konferensiya. Transport Alternatives tomonidan tashkil etilgan.
  • 1992-yil sentabr, Toronto. Avto-erkin shaharlar boʻyicha ikkinchi xalqaro konferensiya.
  • 1992-yil sentabr, San-Fransisko. Tanqidiy mass. Koʻpmi-koʻpmi anarxistlar, hech boʻlmaganda oʻzini-oʻzi tashkil etuvchi guruh koʻchalarni mashinalardan qaytarib olishga harakat qildi.
  • 1992-yil kuzi, Parij, Fransiya. Birinchi @ccess forumi internetda ECTF bilan hamkorlikda ochildi. Carfree Day kontseptsiyasi ushbu xalqaro roʻyxatda muhokama qilindi va kengaytirildi.
  • 1992-yil kuzi, Ottava, Kanada. Auto-Free Ottawa Newsletter boshlandi.
  • 1994-yil mart, Amsterdam. DG XI va Eurocities tomonidan ishga tushirilgan Avtomobilsiz shaharlar tarmogʻi.
  • 1994-yil 14-oktabr, Toledo, Ispaniya. Payshanba: Carfree Day taklifi, ish rejasi va xalqaro hamkorlikka ommaviy chaqiruv Ispaniyaning „Ciudades Accesibles“ kongressida taqdim etilgan. (Avtomobilsiz shaharlar va keyinchalik Reykyavik, Bath va La Rochelle CFD loyihalari vakillari ishtirok etishdi.)
  • 1996-yil 8-may, Kopengagen. Kopengagen deklaratsiyasi Yevropa hukumat guruhlarining xalqaro yigʻilishida eʼlon qilingan.
  • 1996-yil iyun, Reykyavik, Islandiya. Avtomobilsiz kun mahalliy hukumat tomonidan tashkil etiladi va Islandiya poytaxtida oʻtkaziladi.
  • 1996-yil 11-iyun, Bath, Atrof-muhit transporti assotsiatsiyasining Yashil transport haftaligi doirasida tashkil etilgan birinchi Britaniya avtomobilsiz kuni.
  • 1997-yil 17-iyun, Veybrij, Buyuk Britaniyadagi Atrof-muhit transporti assotsiatsiyasi tomonidan ochilgan dunyodagi birinchi milliy avtomobilsiz kun. ETA yillik CFDlarni muvofiqlashtiradi.
  • 1997-yil 9-sentabr, La Roshelle, Fransiya. Journée sans voiture. Mayor Mishel Krepo va Jak Tallut boshchiligidagi La Rochelle Fransiyadagi birinchi haqiqiy CFDni tashkil qiladi.
  • 1997-yil 21-oktabr, Parij. Payshanba: Avtomobilsiz kun taklifi Fransiya Atrof-muhit vazirligiga kiritilgan. Ushbu Konsortsium taklifi Fransiya shaharlarida avtomobillar bilan bogʻliq ifloslanish va boshqa muammolarga qarshi kurashish uchun umumiy „Smogbuster“ paketining bir qismi sifatida kiritilgan. (Vazirlik ushbu fonddan bir yildan keyin oʻzining „En ville, sans ma voiture?“ dasturini ishga tushirish uchun foydalangan.)
  • 26-oktabr — 1997-yil 1-noyabr, Lion, Fransiya. Avtomobilsiz shaharlar sari I konferensiya. Harakat uchun Yevropa yoshlari va Lionda joylashgan Régroupement pour une ville sans voiture tomonidan tashkil etilgan. Carbusters jurnali va resurs markazi ishga tushirildi.
  • 1997-yil qishi, Amsterdam. Carfree Times 1-jildni nashr etdi, 1-son (jamoat tomonidan qoʻllab-quvvatlanmasdan va erkin foydalanish mumkin).
  • Qish, 1997-yil, Parij. @World Carless Day Konsorsiumi. Ushbu ochiq NNT sayti The Commons tomonidan oʻzining WWW boʻyicha uzoq muddatli „New Mobility“ dasturining bir qismi sifatida Carfree Dayni tashkil etish va butun dunyo shaharlarida ekspert kuzatuvini qoʻllab-quvvatlash uchun tashkil etilgan.
  • 21-iyun 1998-yil. Mobil Ohne Auto, Germaniya boʻylab avtomobilsiz harakatlanish kuni.1998-yil 22-sentyabr, „En ville, sans ma voiture?“, Fransiya. Fransiyaning atrof-muhitni muhofaza qilish vazirligi va Fransiyaning 34 ta shahrida „En ville, sans ma voiture?“ („Shaharda mening mashinamsiz bir kunmi?)“ tashkil etildi.
  • 1999-yil 1-dekabr, Buyuk Britaniya. Birinchi Milliy ETA Carfree Planning yordami (Buyuk Britaniya) Britaniyada Yevropa avtomobilsiz kunini rejalashtirish haqida maʼlumot almashish.
  • 1999-yil 19-sentabr, Niderlandiya. Niderlandiyada birinchi milliy avtomobilsiz yakshanba.
  • 1999-yil 22-sentabr, Birinchi Yevropa „Uchuvchilar kuni“. 1999-yil 22-sentabr, chorshanba kuni Fransiyaning 66 ta shaharlari „En ville, sans ma voiture?“ (2-nashr)da ishtirok etadilar, shu bilan birga Italiyaning 92 ta shaharchasi „In cittá senza la mia auto“ birinchi Italiya milliy avtomobilsiz harakatlanish kunini tashkil qiladi. Jeneva kantoni keyinchalik birinchi Yevropa „Uchuvchilar kuni“ deb atalgan tadbirda ham ishtirok etadi, bunda barcha ishtirokchi shaharlar oʻz markazlarida avtomobillar boʻlmagan hududlarni belgilagan.
  • Yakshanba, 26-sentabr 1999-yil. Belgiyaning birinchi CFD eʼlon qilindi.
  • 1999-yil 1-dekabr, Buyuk Britaniya. Qiziqarli shaxslar va guruhlar konsorsiumi Britaniyada CFDlarni targʻib qilish uchun Internetda birinchi mustaqil milliy qoʻllab-quvvatlash guruhini tuzdi (toʻgʻridan-toʻgʻri havola uchun chapdagi menyuga qarang)
  • Yakshanba, 6-fevral, 2000-yil, Italiya. Atrof-muhit vaziri Edo Ronchi Italiyada keyingi toʻrt oy davomida oyning birinchi yakshanbasida boʻlib oʻtadigan ketma-ket toʻrtta avtomobilsiz yakshanba kunlarining birinchisini ochadi.
  • 2000-yil 24-fevral, Bogota, Kolumbiya. Bogota Challenge. Bogota shahri Sin mi carro en Bogotani Butunjahon avtomobilsiz kun konsorsiumi bilan hamkorlikda tashkil etadi, dunyodagi birinchi keng koʻlamli „Payshanba“ CFD loyihasi va butun dunyoga oʻzining Bogotá Challenge dasturini ishga tushiradi[20].
  • 2000-yil 10-18-iyun, Atrof-muhit transporti assotsiatsiyasi tomonidan tashkil etilgan Britaniya Yashil transport haftaligi.
  • 2000-yil 24-27-iyun, Bremen, Germaniya. Bremendagi avtomobilsiz shaharlar konferensiyasi.
  • 2000-yil 21-sentabr. Butunjahon avtomobilsiz harakatlanish kun — Carbusters (hozirgi World Carfree Network) va Adbusters Media Foundation tomonidan boshlangan va ilgari surilgan birinchi global avtomobilsiz kun.
  • 2000-yil 22-sentabr. Birinchi Yevropa avtomobilsiz kuni. Hukumat homiylarining xabar berishicha, Yevropaning 760 ta shaharlari birgalikda birinchi umumevropa „Shaharda, mening mashinamsiz!“ kunini tashkil qilishgan. Ehtimol, ortib borayotgan ishonchni koʻrsatadigan savol belgisi endi undov belgisiga aylandi.
  • 2000-yil 14-oktabr. Xitoy Xalq Respublikasining Sichuan provinsiyasining Chengdu shahrida bu mamlakatda birinchi marta „Avtomobilsiz kun“ boshlandi.
  • 2000-yil 29-oktabr. Bogota dunyodagi birinchi avtomobilsiz referendumni oʻtkazdi (u juda yaxshi oʻtadi).
  • 2000-yil 1-noyabr. Commons va WC/FD konsortsiumi tomonidan Earth Day Network bilan hamkorlikda boshlangan Earth Carfree Day dasturi.
  • 2000-yil 23-noyabr, Avtomobilingizni toʻkish kuni — Fremantle. Birinchi Avstraliya CFD[21][22].
  • 2001-yil 1-fevral. Bogota ikkinchi Dia sin Carro bilan birinchi ECFD 2001 loyihasini ishga tushirdi. 2001-yil bahori. „Domeniche ecologiche 2001“ — Italiya Atrof-muhit vazirligi besh dam olish kunlari davom etadigan birinchi Ekologik yakshanbalarni avtomobillarsiz oʻtkazish dasturini tashkil qiladi. 2001-yil 19-aprel. Birinchi Yer avtomobilsiz kuni. Commons WC/FD dasturi va Earth Day Network tomonidan tashkil etilgan ushbu birinchi ECFDda butun dunyo boʻylab 300 dan ortiq guruhlar va shaharlar ishtirok etadi.
  • 2001-yil sentabr. Ikkinchi Yevropa CFD va ikkinchi Jahon avtomobilsiz harakatlanish kuni.
  • 2001-yil 22-sentabr. Toronto Shimoliy Amerikadagi birinchi shahar boʻlib, avtomashinasiz kunni rasman oʻtkazdi.
  • 2001-yil noyabr. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Commons bilan aloqa oʻrnatdi va jahon darajasidagi qoʻshma loyihani taklif qildi: Birlashgan Millatlar Tashkilotining Barqaror rivojlanish boʻyicha Yoxannesburg Butunjahon sammiti arafasida tashkil etiladigan Avtomobilsiz kunlar dasturi, bu yondashuv ushbu yoʻnalishni rivojlantirishga qodir ekanligini koʻrsatdi. farq.
  • 2002-yil 6-8-fevral. Kolumbiyaning Bogota shahrida uchinchi Avtomobilsiz harakatlanish kun hamkorligida va qoʻllab-quvvatlagan holda Lotin Amerikasi uchun birinchi Birlashgan Milliy Mintaqaviy Avtomobilsiz harakatlanish kuni amaliyoti tashkil etildi. Practicum oʻz shaharlari uchun CFD yondashuvini kuzatish va maʼlumot almashish uchun mintaqa boʻylab merlar delegatsiyasini birlashtiradi.
  • 2002-yil 8-10-may. Gʻarbiy Avstraliyaning Fremantl shahrida mintaqaviy merlar uchun BMTning Avtomashinasiz kuni ikkinchi namoyishi va amaliyoti boʻlib oʻtdi.
  • 2002-yil 19-aprel. Yevropa Ittifoqi tomonidan Brusselda birinchi Yevropa harakatlanish haftaligi boshlandi. Ularning „Mashinamsiz shaharda!“ dasturi doirasida sentabr oyida yillik tadbir sifatida rejalashtirilgan.
  • 2002-yil 22-sentabr. Uchinchi Jahon avtomobilsiz harakatlanish kuni, Carbusters (hozirgi World Carfree Network) va Adbusters Media Foundation tomonidan ilgari surilgan.
  • 2002. Kanadada Carfree Day Network tashkil etilgan va Toronto, Monreal, Ottava va Vinnipeg kabi shaharlar soni ortib bormoqda.
  • Aprel 2003. Avtomobilsiz shaharlar sari III, Praga, Chexiya, Carbusters (hozirgi World Carfree Network) tomonidan tashkil etilgan.
  • Sentabr 2003. Monreal yirik shahar markazida, hafta ichi koʻchalarni yopib qoʻygan Kanadaning birinchi shahri boʻldi.
  • 2003-yil sentabr, Kamden, Buyuk Britaniya. Camden 2000-yildan beri har yili nishonlanadigan Carfree Days kuni birinchi Travelwise Week binosini nishonlaydi.
  • 2003-yil 22-sentabr. Toʻrtinchi Jahon avtomobilsiz kuni, World Carfree Network va Adbusters Media Foundation tomonidan ilgari surilgan.
  • Iyul 2004. Avtomobilsiz shaharlar sari IV, Gumboldt universiteti, Berlin, World Carfree Network tomonidan Autofrei Wohnen, Autofrei Leben!, BUND (Germaniya Yerning Doʻstlari), ITDP Europe va boshqa nemis tashkilotlari bilan hamkorlikda tashkil etilgan.
  • 2004-yil 19-24-sentabr. Torontodagi birinchi yangi mobillik haftaligi siyosat va chora-tadbirlarning yangi kamroq avtomobil paketlari boʻyicha jamoatchilik soʻrovini boshladi.
  • 2004-yil 16-23-sentabr. Yevropa avtomobilsiz harakatlanish haftaligi.
  • 2004-yil 22-sentabr Yevropa komissiyasi va milliy hamkorlar tomonidan tashkil etilgan „Shaharda mashinamsiz!“.
  • 2004-yil 22-sentabr. Beshinchi Jahon avtomobilsiz harakatlanish kuni, World Carfree Network va Adbusters Media Foundation tomonidan ilgari surilgan.
  • Iyul 2005. Avtomobilsiz shaharlar sari V, Budapesht, Vengriya, World Carfree Network va Clean Air Action Group tomonidan, Vengriya Traffic Club va Vengriya bilan hamkorlikda tashkillashtirildi.
  • 2006-yil 22-sentabr. Yonge koʻchasi va Yonge Dundas maydonida avtomobilsiz kun. Toronto avtomobilsiz kunni nishonlash uchun shahar markazidagi birinchi ish kuni koʻchalarining yopilishi.
  • 2007-yil 22-oktabr. Jakarta munitsipal hukumati tomonidan Indoneziyaning Jakarta shahrida avtomobilsiz kun. Avtomobilsiz kun Jalan Thamrin va Jalan Sudirman kabi Jakartaning asosiy xiyobonini avtomobillardan yopib qoʻydi va mahalliy aholini koʻchada oʻz sport va mashgʻulotlarini oʻtkazishga taklif qildi. Oʻshandan beri Jakartada „Avtomobilsiz kun“ har yakshanba kuni oʻtkaziladigan haftalik tadbirga aylandi.
  • 2007-yil 22-oktabr. Kaohsiung shahar kengashi tomonidan tashkillashtirilgan, Tayvanning Kaohsiung shahrida avtomobilsiz harakatlanish kuni. Minglab odamlar Velosipedda Nur minorasidan Singuang parom sohiligacha borishdi. 2007-yil 22-sentabrdan 28-sentabrgacha barcha shahar jamoat transporti xizmatlari bir hafta davomida bepul amalga oshirildi. Kaohsiung 2004-yildan beri Xalqaro avtomobilsiz harakatlanish kunni nishonlab keladi. Bu yilgi shiori língīngīngčiči edi. Dunyoning 38 mamlakatidan jami 1953 ta shahar va shaharlar ishtirok etadi.
  • 2008-yil 16-20-iyun. Oregon shtatining Portlend shahrida SHIFT tomonidan uyushtirilgan Carfree Cities VIII konferensiyasi tomon[23].
  • 2008-yil 21-sentabr. Niderlandiyada har yili avtomobilsiz kun. Nijmegen, Tilburg, Rotterdam, Arnhem va Gouda kabi kamida 22 shaharda avtomobillar yoʻq[24].
  • 2008-yil 28-sentabr. Wood Green High Roadda avtomobilsiz harakatlanish kuni, London, Buyuk Britaniya.
  • 2009-yil 29-sentabr. Vashingtonda Butunjahon avtomobilsiz harakatlanish kuni nishonlandi, unda velosipedlarni bepul taʼmirlash, yoga mashgʻulotlari va ekologik toza hayotni ragʻbatlantiruvchi guruhlar tashkil etildi. Bunday guruhlardan biri ashaddiy avtomashina foydalanuvchilariga birinchi marta avtomashinasiz yurishni soʻrashda ishtirok etgan[25][26].
  • 2-iyun 2012-yil. F. Ortigas Jr. Roadda avtomobilsiz yakshanba, Ortigas Center, Barangay San-Antonio Pasig, Filippin[27][28].
  • 2013-yil 22-sentyabr Kuala-Lumpur shaharning Oltin uchburchak markazida Datuk Naim Mohamad va Kuala-Lumpur meriyasi meri Dato Seri Ahmad Feysal tomonidan ilgari surilgan birinchi „Avtomobilsiz ertalab“ dasturini oʻtkazdi.
  • 2013-yil 17-noyabrdan boshlab. Raahgiri kuni („Raahgiri“ hindcha „yoʻl“ degan maʼnoni anglatadi), Hindistonda birinchi doimiy avtomobilsiz harakatlanish kun Gurgaonda boshlandi. Keyinchalik, Hindistonning 18 shtatidagi 70 ta shaharda Raahgiri kunlari oʻtkazildi[29][30][31].
  • 2014-yil 20-sentabr. Birinchi velosiped turizmi, 2014-yil Karakas, Venesuela. Jahon avtomobilsiz harakatlanish kunni nishonlash boʻyicha tashabbus.
  • 2015-yil 27-sentabr, „Paris sans Voitureʼ“ shahar markazida asosan avtomobillar yoʻq va boshqa tumanlarda tezlik chegarasi past[32].
  • 2016-yil 28-fevral. Markaziy biznes tumanida birinchi avtomobilsiz yakshanba Singapurda ommaviy tadbirlar bilan oʻtkaziladi[33].
  • 2016-yil 29-sentabr. Minneapolis, Minnesota, AQSh, Butunjahon avtomobilsiz harakatlanish kunni nishonlaydi.
  • 2019-yil 21-sentabr, London, Buyuk Britaniya, Avtomobilsiz harakatlanish kun doirasida Londonning 16 milyadan ortiq markaziy yoʻllarini yopadi. London meri Sodiq Xonning aytishicha, u keyingi 22 yil ichida Londonga piyoda, velosipedda yoki jamoat transportida sayohatlar ulushini 80 foizga (bugungi 63 foizdan) oshirmoqchi[34]. Bir qancha guruhlar 2030-yilgacha Londonda shaxsiy avtomobillari boʻlmasligini targʻib qilmoqda[35].

Avtomobilsiz harakatlanishga chaqiriq[tahrir | manbasini tahrirlash]

1994-yilda „Avtomobilsiz harakatlanishga chaqiriq“ shahar, mahalla yoki maʼlum guruhlar uchun qiyinchilik tugʻdirdi:

  • Biror mashinalarsiz kunni oʻtkazish uchun puxta tayyorgarlik koʻrish;
  • Oʻsha kun davomida nima sodir boʻlishini diqqat bilan oʻrganish va kuzatish;
  • Soʻngra, ushbu tajribaning saboqlari va ularga asoslanish uchun ehtiyotkorlik bilan va ijodiy tarzda nima qilish mumkinligi haqida ommaviy va jamoaviy fikr yuritish.

Bu kunda avtomobil haydovchilari qaysidir maʼnoda „davolanishi“ kerak deb hisoblanilgan. Tashkilotchilar buni avtoulov haydovchilarning hech boʻlmaganda bir muddat mashinasiz qolishiga imkon yaratiladi, deb hisoblashdi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Alcindor, Yamiche. „A Day Without the Detriments of Driving“. The Washington Post (22-sentabr 2009-yil). Qaraldi: 22-sentabr 2009-yil.
  2. ↑ World Car Free Days Consortium
  3. ↑ Pippi Wants car free Sunday
  4. ↑ Nederland een dag zonder autoʻs, kan dat?
  5. ↑ Loaz
  6. ↑ Niet alleen Pippi wil autoloze zondag
  7. ↑ PvdA en SGP Rijssen denken over autoloze zondag
  8. ↑ World Carfree Day
  9. ↑ Wright L. and Montezuma R.: Reclaiming public space „Archived copy“. 2010-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-oktabr 2009-yil. , retrieved 2009-10-03
  10. ↑ Alcindor, Yamiche. „A Day Without the Detriments of Driving“. The Washington Post (22-sentabr 2009-yil). Qaraldi: 22-sentabr 2009-yil.
  11. ↑ „Carfree day Jakarta“. Thejakartapost.com (25-iyun 2008-yil). Qaraldi: 13-noyabr 2011-yil.
  12. ↑ „Yom Kippur, The Day When Israel Goes Car Free“.
  13. ↑ „Air pollution levels plunge 99% in Jerusalem, Tel Aviv over Yom Kippur“. The Jerusalem Post - JPost.com.
  14. ↑ „Commentary: Car Free Day chaotic, but provides free civic space“ (inglizcha). The Jakarta Post. Qaraldi: 27-sentabr 2018-yil.
  15. ↑ Atthakor, Ploenpote. „Bangkok's car-free day is mere lip service“ (Opinion). Bangkok Post (24-sentabr 2018-yil). Qaraldi: 27-sentabr 2018-yil.
  16. ↑ Wattanasukchai, Sirinya. „City adopts old ruse to take over arts centre“ (Opinion). Bangkok Post (27-sentabr 2018-yil). Qaraldi: 27-sentabr 2018-yil.
  17. ↑ „Commentary: La historia del primer día sin carro“.
  18. ↑ „Bilfrie søndage - NORDJYSKE Historiske Avisarkiv“ (datcha). Nordjyske Stiftstidende. Qaraldi: 1-aprel 2019-yil.
  19. ↑ „ARKIV-VIDEO Sådan så gaderne ud på den første bilfrie søndag i Danmark“ (da-DK). Danmarks Radio (8-oktabr 2015-yil). — „about 90% of energy came from oil“. Qaraldi: 1-aprel 2019-yil.
  20. ↑ Charles Montgomery. Happy City: Transforming Our Lives Through Urban Design. Farrar, Straus and Giroux, 2013. ISBN 978-0-374-16823-0. 
  21. ↑ „Archived copy“. 2008-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-iyul 2008-yil.
  22. ↑ „Archived copy“. 2006-yil 20-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-may 2006-yil.
  23. ↑ SHIFT
  24. ↑ „autovrijezondag.nl“.
  25. ↑ World Car-Free Day.
  26. ↑ Alcindor, Yamiche. „A Day Without the Detriments of Driving“. The Washington Post (22-sentabr 2009-yil). Qaraldi: 22-sentabr 2009-yil.
  27. ↑ „Security Check Required“. Facebook.
  28. ↑ „Pasig City“.
  29. ↑ raahgiridays.com
  30. ↑ „Raahgiri Day - Gurgaon, India“ (20-fevral 2014-yil). 2019-yil 30-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-sentyabr.
  31. ↑ „'Raahgiri Day' to be held in Noida for the first time on Feb 3“. Business Standard India. Press Trust of India (31-yanvar 2019-yil).
  32. ↑ „All-blue skies in Paris as city centre goes car-free for first time“. The Guardian.
  33. ↑ hermes. „Mass events to kick off first car-free Sunday in heart of city“. The Straits Times (17-fevral 2016-yil). Qaraldi: 24-fevral 2016-yil.
  34. ↑ „London roads to close for Car Free Day“. BBC News (20-sentabr 2019-yil).
  35. ↑ „Call for London to be car-free by 2030“. BBC News (1-avgust 2019-yil). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Xalqaro_avtomobilsiz_harakatlanish_kuni&oldid=3854810" dan olindi