Vidolashuv Xaji
Vidolashuv haji (arabcha: حِجَّة ٱلْوَدَاع) Muhammad sallalohu alayhi vassalam Makka fath qilingandan keyin hijriy 10-yilda qilgan bir haj ziyoratini nazarda tutadi. Musulmonlar Qur'onning 22:27 oyati Muhammad(s.a.v)ga o'sha yili haj qilish niyatini keltirib chiqarganiga ishonishadi. Muhammad(s.a.v) bu niyatini e'lon qilganida, taxminan 100 000 sahobai u bilan yillik haj ziyoratini ado etish uchun Madinaga yig'ildi.
Sunniylarning fikriga ko'ra, Haj al-Qiron - umra va haj birgalikda bajariladigan haj turidir. Zulhijja oyining 9- kunida, Arafa kunida Muhammad(s.a.v) Makka tashqarisidagi Arafot togʻida vidolashuv xutbasi oʻqilgan.
Muhammad(s.a.v)ning ziyorati hajning bir qancha urf-odatlari va marosimlarini belgilab berdi va uning hayotidagi eng yaxshi qayd etilgan lahzalardan biri bo'lib, keyinchalik u bilan birga bo'lgan, Muhammad(s.a.v)ning har bir imo-ishorasini kuzatib turgan sahobalari orqali o'tgan, butun dunyo musulmonlari tomonidan ergashish (sunnat)udumga aylangan.
Hajjatul vadoda Qurondan ohirgi oyatlar nozil bo’lgani haqida rivoyatlar bor. Shulardan bir nechtasini ko’rib chiqamiz.
Moida surasi 3-oyat. الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا
“Bugungi kunda sizning diningizni mukammal qilib berdim. Sizga ne’matimni to’liq qildim. Va sizga Islomni din deb, rozi bo’ldim.”
Nasr surasi ذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا
“(Ey, Muhammad!) Qachonki, Allohning nusrati (madadi) va g‘alaba kelganida, odamlar to‘p-to‘p bo‘lib, Allohning dini (Islom)ga kirayotganlarini ko‘rganingizda, darhol Rabbingizga hamd bilan tasbeh ayting va Undan mag‘firat so‘rang! Zero, U tavbalarni qabul etuvchi zotdir” (Nasr surasi, 1-3-oyatlar).
Shular va boshqa manbalarda muqaddas Quronning ohirgi bo’lib nozil bo’lgan oyatlari degan rivoyatlar bor.[1]
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Muhammad(s.a.v) hijratdan keyin 10 yil Madinada yashab, birorta ham Haj ziyoratiga qatnashmagan, garchi u ikki marta umra ziyoratini qilgan bo'lsa ham. Musulmonlar “Haj ” surasi, 22-suraning 27-oyati nozil boʻlganiga ishonishadi:.
Va odamlarga hajni e'lon qiling. Ular oldingizga piyoda va har bir oriq tuyada keladilar. ular har bir uzoq dovondan keladilar.
Muhammad o'sha yili hajga bordilar. Madina va uning atrofidagi musulmonlar safarga chiqish uchun Muhammad bilan birga to'planishdi. Muhammad Abu Dujana al-Ansoriy yoʻqligida Madinaga hokim etib tayinladi. 25 Zulqidada (mil. 632-yil fevral), u barcha xotinlari bilan Madinani tark etdi.[1]
Makkaga jo'nab ketishdan oldin Muhammad Miqot Zul Hulayfada qolib, musulmonlarga ehrom kiyishni o'rgatdi. Yamanning tikilgan oq paxtasidan ikki bo'lakdan iborat bo'lgan ehromini kiyishdan oldin avval g'usl qilgan. Muhammad sollallohu alayhi vasallam Al-Qasva ismli tuyaga minib ketishdan oldin miqotda peshin namozini oʻqidilar. Muhammad sollallohu alayhi vasallam Makkaga yetib borguncha safarini davom ettirdi va sakkiz kundan keyin yetib keldi.[2]
Haj[tahrir | manbasini tahrirlash]
Makka tashqarisidagi Zi Tuvada tunab qolgan Muhammad va uning hamrohlari ertasi kuni Masjidul Haromga yetib kelishdi. Ular bugun Al-Salom darvozasidan kirib, Ka'baga yaqinlashdilar. Muhammad so'ng Ka'bani tavof qilish (tavof)ga o'tdi, so'ng yana bir bor Qora toshga tegib o'pdi. Namozlaridan so'ng Muhammad Zamzam qudug'idan suv ichdi, namoz o'qidi, so'ngra As Safo va Al Marva tepaliklariga bordi va u yerda ikki tog' orasida sayr qilish marosimini o'tkazdi (sa'iy).[3] Muhammad keyin Al Hujunga ko'chib o'tdi; Umra va hajni birga ado etishni nazarda tutuvchi qiron hajini niyat qilgani uchun sa'ydan keyin ehromini yechmagan edi. So'ngra Muhammad qurbonliksiz kelganlarga umra uchun ehrom bog'lashni, tavof va sa'iy amallarni bajarishni buyurdi, shundan so'ng ular ehromdan qutulishdi.
Zulhijja oyining 8-kunida quyosh botganda, Muhammad Minoga jo'nab ketdi va peshindan to bomdodgacha barcha namozlarni o'qidi, ertasi kuni ertalab tuyasi yonida yurib Arafot tog'iga jo'nadi. Togʻga koʻtarilar ekan, uni minglab ziyoratchilar qurshab olib, Talbiya va takbir aytardilar. Muhammad unga Arafot tog'ining sharqiy tomonidagi Namira degan joyda chodir qurishni buyurdi. Quyosh zenitdan o'tib ketguncha chodirda dam oldi, so'ngra tuyasini minib Uran vodiysiga yetdi. Muhammad alayhissalom “ Vidolashuv xutbasi ” deb nomlanuvchi oxirgi juma xutbasini peshin va asr namozlarini birga oʻqishdan oldin 100 000 dan ortiq sahobalarga oʻqidilar. Keyin Arafot tekisligiga ko'chib o'tdi va peshinni duo bilan o'tkazdi. Muborakpuriyga koʻra, 5- suraning 3-oyati, “ Al Moida ” Muhammadga ushbu xutbani aytganidan keyin nozil qilingan:
Bugun diningizni sizlar uchun mukammal qildim va ne'matimni batamom qildim va sizlar uchun Islomni din qilib tanladingiz.
Zulhijja oyining 9-kunida quyosh botganda Muhammad Muzdalifaga keldi va dam olishdan oldin shom va xufton namozlarini oʻqidi. Tong otishi bilan Minoga qaytib , shaytonni toshbo'ron qilish marosimini o'tkazishdan oldin namoz o'qib, duo qildilar, har safar Jamraga tosh otganlarida takbir aytibdilar. Keyin Muhammad oʻzi bilan olib kelgan qurbonlik hayvonlarini qurbon qilishni buyurdi. Muhammad va uning hamrohlari qurbonlik qilganlaridan ozroq yeb, qolganini sadaqaga berishdi. Keyin Muhammad Makkaga qaytib, yana tavof qildi va Masjidul Haromda peshin namozini o'qidi. Shu kuni Minoga qaytib , shaytonni toshbo'ron qilishni davom ettirishdan oldin Zamzam qudug'idan ichdi.[4] Shundan soʻng Muhammad keyingi uch kunni, zulhijja oyining 11, 12 va 13-kunlarini, ya’ni “tashriq kunlari” deb nomlanuvchi Minoda shaytonni toshboʻron qilish marosimini oʻtkazdi. Al Muborakpuriy aytadiki, Muhammad 110- suraning "Nasr " nozil qilinganidan keyin 12-kuni yana bir nutq so'zladi.[5]
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Vidolashuv xutbasi
- Hijoz
- Birinchi ziyorat
Manba[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Buhl, F.; Welch, A. T. (1993). "Muḥammad". Encyclopaedia of Islam. 7 (2nd nashri). Brill Academic Publishers. 360–376 b. ISBN 90-04-09419-9.
- ↑ Patrick Hughes. Dictionary of Islam. Asian Educational Services, 1995. ISBN 978-81-206-0672-2. 2015-yil 18-oktyabrda qaraldi.
- ↑ Muḥammad Ḥusayn Haykal. The Life of Muhammad. The Other Press, 1-may 1994-yil. ISBN 978-983-9154-17-7.
- ↑ IslamKotob. en_TheBiographyoftheProphet. IslamKotob — 154– bet. GGKEY:DS5PE7D2Z35. 2015-yil 18-oktyabrda qaraldi.
- ↑ Mubārakfūrī, Ṣafī al-Raḥmān.. The sealed nectar : Ar-raheequl makhtum, biography of the Noble Prophet ṣallá Allāh ʻalayhi wa-sallam. Riyadh: Darussalam, 2011. ISBN 978-603-500-110-6. OCLC 806790487.
