Vaza ordeni
| Vaza ordeni | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Asl nomi | Vasaorden | ||
| Mamlakat |
 Shvetsiya | ||
| Turi | Orden | ||
| Statistika | |||
| Taʼsis sanasi | 29-may 1772-yilda | ||
| Navbat | |||
| Toʻngʻich mukofot | Орден Полярной звезды | ||
| Kenja mukofot | Mavjud emas | ||
Vaza ordeni (baʼzan „Vasa ordeni“ deb nomlanadi; shved. Vasaorden — fuqarolik xizmatlari uchun Shvetsiya qirollik ordeni hisoblanadi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bu orden 1772-yil 29-mayda qirol Gustav III tomonidan toj kiyish munosabati bilan taʼsis etilgan va Shvetsiya qirollik sulolasi asoschisi Gustav Vasani abadiylashtirgan. Qirol bu tartibni yaratishdan maqsadni quyidagicha belgilagan:
"Olijyanob qalblar uchun shon-shuhrat va ularning nafis fazilatlarini qadrlash kabi bundan ortiq dalda va mukofot yoʻqligiga ishonch hosil qilgan holda, biz taxtga oʻtirganimizdan keyin yaxshilikka qaror qildik, faqat shunday shaxslarga tayinlangan tartib oʻrnatishga qaror qildik: oʻz bilimlari tajribasi bilan vatan manfaatiga aylanib, qishloq xoʻjaligi, konlar, sanʼat va savdo-sotiqni birmuncha kamolotga yetkazdi. Biz bu ordenni ajdodlarimizning buyuk hukmdorlarini ulugʻlash maqsadida va aslida bu familiya oʻz gerbida dasta boʻlganligi uchun qishloq xoʻjaligining eng yorqin belgisi boʻlganligi uchun vaza deb nomlashni istaymiz. Ushbu tartibning oʻrnatilishini boshqa barcha sanʼatlarning manbai sifatida istaymiz ".
1975-yildan boshlab Vaza ordeni berilmagan (u „uyquda“ iborasi)[1].
1974-yildan boshlab „Barcha Shvetsiya fuqarolarining teng huquqliligini“ taʼminlash maqsadida faqat Shvetsiya Qirollik uyi aʼzolari, shuningdek, Shvetsiya manfaatlari va uning manfaatlari yoʻlida qilgan saʼy-harakatlari uchun chet elliklar Qirollik ordenlari bilan taqdirlanadilar.
Soʻnggi bir necha oʻn yilliklar davomida amalda boʻlgan bir qancha narsalar bu qoidani shved ishchilariga nisbatan adolatsiz deb topdi.
2018-yildan beri Shvetsiya Faleristlar jamiyati tomonidan toʻplangan imzolar tufayli Parlamentlararo qoʻmita Shvetsiya fuqarolariga mukofotlar topshirib, xavfsizlik masalalarini muhokama qilib kelmoqda.
Mukofotni isloh qilish gʻoyasi 81 ta taʼlim, fan va madaniyat boʻlimlari hamda jamoa boshqaruvi gʻoyalari bilan qoʻllab-quvvatlandi.
2022-yil 19-aprelda Shvetsiya hukumati Riksdagga mamlakat davlat tizimini isloh qilishni nazarda tutuvchi 51 sahifalik N 2021/22:232 qonun loyihasini taqdim etdi.
Qonun loyihasiga koʻra, harbiylar „Qirollik qilichi“ ordeni bilan, davlat xizmati vakillari „Qutb yulduzi“ qirollik ordeni bilan, oddiy askarlar esa „Qirollik vazasi“ ordeni bilan taqdirlanadi.
Darajalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dastlab orden uch darajada tashkil etilgan: Buyuk Xoch qoʻmondoni (shvedcha: Kommendör med stora korset), qoʻmondon (shvedcha: Kommendör) va otliq qoʻshinlar (ritsar; (shvedcha: Riddare)).1873-yilda 1-darajali komandir unvoni (shvedcha Kommendör med stora korset) taʼsis etildi va sobiq qoʻmondon unvoni 2-darajali komandir sifatida tanildi. 1889-yilda 1-darajali otliqlar (shved. Riddare av första klassen) va yangi otliqlar unvoni (2-darajali otliqlar; shved. Riddare av andra klassen) tashkil etildi, ular kichik unvonga aylandi.
1895-yilda (shved. Vasatecknet), xorijliklarga taqdim etilganlik uchun va Vaza ordeni medali (shved. Vasamedaljen), shvedlar uchun umumiy fuqarolik xizmatlari uchun taqdim etildi. Medal ikki darajaga ega boʻlgan — oltin va kumush.
1974-yilga kelib, ordenda beshta kavaler darajasi, alohida nishon va ikkita medal bor edi:
- Grand Cross qoʻmondoni (KmstkVO)
- I sinf komandiri (KVO1kl) (1873-yildan)
- Komandir (KVO/KVO2kl)
- I darajali ritsar (RVO1kl)
- Cavalier (RVO/RVO2kl) (1889-yildan)
- Belgilar (1895-yildan beri)
- Oltin medal (1895-yildan)
- Kumush medal (1895-yildan)
Orden nishonlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dastlab, orden nishoni oval vaza shaklidagi medalyon boʻlib, u 1860-yilda Malta xochining oʻrtasiga qoʻyilgan.
Ordenning nishoni — oq emaldagi Malta xochi boʻlib, uning oʻrtasiga oval shaklida ikkita oʻroqli oltin bogʻich qoʻyilgan boʻlib, uning atrofida qizil emaldan yasalgan oltin halqa bilan oʻralgan: „Gustav den tredje inst [iftare] MDCCLXXII“ („Uchinchi asoschi Gustav, 1772“), xochning uchlarida toʻplar bor. Chiziqda oltin tojlar bor. Belgida qirollik toji oʻrnatilgan.
Orden yulduzi kattalashtirilgan Malta xochi boʻlib, uning ustiga ikki marta bogʻlangan va toj kiygan vaza shaklidagi dastasi bor. Buyuk Xoch qoʻmondonlari uchun yulduzning kesishgan chizigʻida Golshteyn gerbining elementi (kesilgan qichitqi oʻti bargining uch qismi va ularning orasidagi uchta tirnoq bilan oʻralgan qalqon) mavjud. 1-darajali komandirning yulduzida bunday qoʻshimcha yoʻq.
Ordenning taniqli ritsarlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Odnimi iz pervix v 1772 godu orden poluchili deyateli kulturi: xudojnik Gustaf Lundberg i ximik Yu. G. Vallerius[2]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Vasaorden“ (shvedcha). Sveriges Kungahus. 2016-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-mart 2016-yil.
- ↑ Bergstrand C. E. Johan Gottschalk Wallerius som landtbrukskemist och praktisk jordbrukare. Stockholm: Fahlcrantz & Co., 1885. 108 s. (str. 89)
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Vaza (Wayback Machine saytida 21-fevral 2014-yil sanasida arxivlangan) Arxivnaya kopiya
- http://goodcoins.su/book/znamordena/Vasaorden.htm