Usmoniylar xalifaligi
Usmoniylar xalifaligi (usmonli turkcha: خلافت مقامى) – soʻnggi oʻrta asrlar va ilk yangi davr mobaynida Usmoniylar imperiyasini boshqargan turk Usmoniylar sulolasi rahbarlarining oʻzlarini islom xalifalari deb daʼvo qilishi.
Usmoniy hukmdorlari birinchi bor XIV asrda „xalifa“ unvonini qoʻllay boshlaganlar, biroq oʻsha paytda oʻz hududlaridan tashqarida diniy hokimiyatga daʼvo qilmaganlar. 1517-yilda Sulton Salim I tomonidan Mamluklar davlatining Misr viloyati bosib olinib, Mamluklar nazoratidagi Abbosiy xalifaligi tugatilgandan soʻng, Salim I va uning vorislari dunyodagi eng kuchli davlatlardan birini boshqara boshladilar. Shu bilan birga Makka va Madinani ham oʻz nazoratlariga oldilar, bu shaharlar islom dinining eng muqaddas va madaniy markazlari hisoblanadi. Ularning xalifa boʻlish daʼvosi 1258-yilda Bagʻdod bosib olinishidan oldin Abbosiylar xalifaligi egallab turgan universal xalifalik hokimiyatiga oʻxshash umumiy xalifalik vakolatiga daʼvo qilishga aylandi. Boshqa kuchli daʼvogarlar boʻlmaganligi va Usmoniylar hududiy jihatdan kuchli hokimiyat boʻlganligi tufayli ularning xalifalikka boʻlgan daʼvosi tobora mustahkamlanib bordi.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Deringil, Selim. "Legitimacy Structures in the Ottoman State: The Reign of Abdulhamid II (1876-1909), International Journal of Middle East Studies, Vol. 23, No. 3 (August 1991).
- Haddad, Mahmoud. „Arab Religious Nationalism in the Colonial Era: Rereading Rashid Ridaʼs Ideas on the Caliphate“, Journal of the American Oriental Society, Vol. 117, No. 2 (April 1997).
- Kedourie, Elie. „The End of the Ottoman Empire“, Journal of Contemporary History, Vol. 3, No. 4 (October 1968).
- Lewis, Bernard. „The Ottoman Empire and Its Aftermath“, Journal of Contemporary History, Vol. 15, No. 1 (January 1980).
- Hussain, Ishtiaq. „The Tanzimat: Secular Reforms in the Ottoman Empire“, Faith Matters (October 2011)