Ukraina va NATO

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ukraina–NATO munosabatlari

Ukraina
NATO

Ukraina va NATO oʻrtasidagi munosabatlar 1992-yilda, Ukraina mustaqillikka erishgach, Shimoliy Atlantika Hamkorlik Kengashiga qoʻshilgandan soʻng boshlangan. Bir necha yil oʻtgach, 1994-yil fevral oyida Ukraina „Tinchlik yoʻlida sheriklik“ tashabbusi doirasida NATO bilan, 2002-yilda esa NATOning individual sheriklik rejasini ikkala tamondan ishlab chiqilgan holatda tuzildi.

2005-yilda, toʻq sariq inqilobdan va prezident Viktor Yushchenko hokimiyatga kelganidan soʻng, NATO bilan hamkorlik Ukrainaning Shimoliy Atlantika Shartnomasi Tashkilotiga kirishi yoʻlidagi birinchi qadam boʻlishi kerak boʻlgan „Tezlashtirilgan dialog“ formatiga ega boʻldi. 2008-yil boshida alyans Ukraina prezidenti Viktor Yushchenko, Bosh vazir Yuliya Timoshenko va parlament spikeri Arseniy Yatsenyukdan Ukrainani „NATOga aʼzolik boʻyicha harakatlar rejasi“ga qoʻshilish iltimosi bilan murojaat qildi, lekin NATO ga aʼzo Fransiya va \germaniya pozitsiya orqali ushbu taklif rad etildi. Shu bilan birga, NATOga aʼzo mamlakatlarning davlat va hukumat rahbarlari Buxarestda Gruziya va Ukraina ushbu tashkilotga aʼzo boʻlish uchun qoʻyilgan talablarga javob bersa[1] NATOga aʼzo boʻlishlarini taʼkidladilar[2].

2010-yilda Ukraina prezidenti Viktor Yanukovich hokimiyatga kelishi bilan Ukraina tashqi siyosatining ustuvor yoʻnalishi da o;zgarishlar kuzatila boshlandi.

Yevromaydon va 2014-yil fevralida hokimiyat almashgandan so‘ng, Ukraina NATOga qo‘shilish yo‘lini tikladi. 2014-yil dekabr oyida Ukraina Oliy Radasi prezident Pyotr Poroshenko tomonidan taqdim etilgan qonun loyihasini qabul qildi, unda Ukrainaning qoʻshilmaslik maqomini[3] „davlat xavfsizligini tashqi tajovuz va bosimdan taʼminlash kontekstida samarasiz“ deb bekor qildi[4] va 2017-yil iyun oyida u qonunchilikka oʻzgartirishlar kiritdi: NATOga aʼzolik Ukraina tashqi siyosatining ustuvor yoʻnalishlaridan biri deb eʼlon qilindi[5]. 2019-yilda konstitutsiyaviy oʻzgartirishlar kuchga kirdi, bu Ukrainaning Yevropa Ittifoqi va NATOga toʻliq aʼzoligini olishning strategik yoʻnalishini konstitutsiyaviy norma darajasida belgilab berdi[6][7].

2020-yil 12-iyun kuni Shimoliy Atlantika kengashi Ukrainaga Kengaytirilgan Imkoniyatlar Hamkori (EOP) maqomini berdi[8]. 2021-yil iyun oyida boʻlib oʻtgan Bryussel sammitida NATO yetakchilari 2008-yilgi Buxarest sammitida Ukrainaga NATOga aʼzolik boʻyicha harakatlar rejasi berilishi va Ukraina tashqi siyosatini belgilash huquqiga ega ekanligi haqidagi qarorini imzoladi[9][10].

Ukraina, Avstraliya, Gruziya, Iordaniya, Finlandiya va Shvetsiya bilan bir qatorda NATOning kengaytirilgan imkoniyatlar bo‘yicha oltita hamkorlaridan biri sanaladi.

2022-yil 30-sentabrda Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy Ukrainaning bosib olingan hududlari Rossiya tomonidan anneksiya qilinishi fonida Ukrainaning tezlashtirilgan asosda NATOga aʼzo boʻlish toʻgʻrisidagi shartnomaga imzo qoʻydi[11].

Rossiyaning Ukrainaning NATOga potensial aʼzoligiga munosabati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rossiya har doim NATOning sharqqa kengayishiga[12][13], jumladan, Ukrainaning NATOga kirishiga[14] keskin qarshi boʻlgan. 2008-yilda Buxarestda boʻlib oʻtgan NATO sammitidan soʻng, Rossiya Federatsiyasi Bosh shtab boshligʻi, general Yuriy Baluyevskiy agar Gruziya va Ukraina NATOga qoʻshilsa, Rossiya oʻzini taʼminlash uchun „harbiy va boshqa choralar“ koʻrishga majbur boʻlishini aytdi[15]. NATO Rossiyaning bu talabini rad etadi. 2014-yil noyabr oyida NATO Bosh kotibi Yens Stoltenberg Ukrainaning NATOga qoʻshilishi taqiqlanishi „Ukraina suverenitetini hurmat qilishning asosiy gʻoyasini buzadi“ deb taʼkidladi[16][17].

2021-yil 1-dekabrda Yens Stoltenberg hatto Rossiyaning taʼsir doirasiga ega boʻlishi mumkinligi haqidagi gʻoyani ham qabul qilib boʻlmaydigan deb atadi, chunki uning qoʻshnilari suveren davlatlardir[18]: „Alyans bir kun kelib Ukraina NATOga aʼzo boʻladi, degan qarorga keldi. Bu qachon sodir boʻlishini NATOga aʼzo 30 davlat va Ukraina hal qiladi. Rossiya bu masalada veto huquqiga ega emas, uning fikri inobatga olinmaydi. U taʼsir doiralari tamoyilini tiklashga va bu orqali qoʻshni davlatlarga taʼsir oʻtkazishga haqli emas“[19]. Rossiya prezidenti Vladimir Putin Rossiya G‘arb davlatlari bilan muloqotda NATOning sharqqa kengayish va Rossiya chegaralari yaqinida qurol joylashtirishdan bosh tortishi bo‘yicha kelishuvlarga erishishga harakat qilishini aytdi. „Bizning diplomatiyamiz oldida asosiy vazifa turibdi — kuchli, ishonchli va uzoq muddatli xavfsizlik kafolatlarini taʼminlashga erishish. Amerika Qoʻshma Shtatlar va uning ittifoqchilari bilan muloqotda biz NATOning Sharqqa har qanday keyingi yurishlarini va Rossiya hududi yaqinida bizga tahdid soluvchi qurol tizimlarini joylashtirishni istisno qiluvchi aniq kelishuvlarni ishlab chiqishni talab qilamiz“[20].

Ukrainaning NATOga qoʻshilmaslik kafolatlarini talab qilish[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yil 7-dekabr kuni Rossiya va AQSh prezidentlari Vladimir Putin va Jo Bayden videoaloqa orqali muzokara o‘tkazdilar. Muzokaralar davomida Putin, NATOni „Ukraina hududini rivojlantirish va Rossiya chegarasi yaqinida harbiy salohiyatni oshirishga qaratilgan xavfli urinishlarda“ aybladi — bu borada uning soʻzlariga koʻra, „Rossiya ishonchli, qonuniy kafolatlar olishdan jiddiy manfaatdor. Bu NATOning sharqqa kengayishini va Rossiyaga qoʻshni davlatlarda zarba beruvchi hujum qurollarini joylashtirishni istisno qiladi“[21]. AQSh milliy xavfsizlik boʻyicha maslahatchisi Jeyk Sallivan matbuot uchun brifingda NATOni Sharqqa koʻchirish mavzusi muhokama qilinganmi degan savolga javob berar ekan, Bayden „bunday majburiyatlar yoki yon bosmagan“ deb javob berdi: „U davlatlar oʻz fikrini qoʻllab-quvvatlaydi“[22].

9-dekabr kuni Jo Bayden Vladimir Zelenskiy bilan telefon orqali suhbatda „AQShning Ukraina suvereniteti va hududiy yaxlitligiga sodiqligini yana bir bor tasdiqladi“, Rossiyaning harakatlarini tajovuzkor deb atadi va unga harbiy aralashuv bo‘lsa, iqtisodiy choralar ko‘rish bilan tahdid qildi. Bayden AQSh Ukraina bilan ziddiyatli vaziyatda harbiy kuch ishlatishni koʻrib chiqmasligini aniq taʼkidladi. 9-dekabr kuni AQSh Davlat departamentidagi yuqori martabali amaldorlar Ukraina rahbariyatini Ukraina yaqin 10 yil ichida NATO aʼzoligiga ishonmasligi mumkinligi haqida xabardor qilgani haqida xabar berdi[23].

Dekabr oyi oʻrtalarida Rossiya rahbariyati AQSh va NATOga "AQSh va NATOning davom etayotgan urinishlari nuqtai nazaridan xavfsizlik kafolatlari toʻgʻrisidagi shartnoma loyihasini, shuningdek Rossiya, NATO mamlakatlari xavfsizligini taʼminlash chora-tadbirlari toʻgʻrisidagi bitimni topshirdi.

  • NATOning sharqqa har qanday keyingi yurishini va Rossiyaning gʻarbiy chegaralarida tahdid soluvchi qurol tizimlarini joylashtirishni istisno qiladigan uzoq muddatli huquqiy kafolatlarni ishlab chiqish;
  • 2008-yilda Buxarestda boʻlib oʻtgan NATO sammitida Ukraina va Gruziyaning NATOga aʼzo boʻlishi haqidagi qarorlarini rad etish[24].

AQSh bilan tuzilgan shartnoma loyihasida Rossiya, xususan, Amerika Qoʻshma Shtatlar NATOning sharq tomon kengayishini istisno qilish va ilgari SSSR tarkibiga kirgan davlatlarni NATOga qabul qilishdan bosh tortish majburiyatini oʻz zimmasiga olishini taklif qildi. Rossiya NATO blokiga NATOning yanada kengayishini, shu jumladan Ukrainaning qoʻshilishini istisno qilishni taklif qildi, shuningdek, boshqa davlatlar Ukraina hududida, shuningdek, Sharqiy Yevropa, Kavkaz orti va Markaziy Osiyo boshqa davlatlarda har qanday harbiy harakatlarni oʻtkazishdan bosh tortishni taklif qildi[25].

Die Welt nashrining 22-dekabrdagi xabariga ko‘ra, NATO Ukraina chegaralari yaqinida Rossiya qo‘shinlari to‘planishi haqidagi xabarlarga javoban NATOning 40 000 kishilik javob kuchlari (NRF) tayyorgarligini oshirgan.

Rossiya takliflari 2022-yil yanvar oyida muhokama qilindi[26][27][28]. Rossiyaning asosiy talablaridan hech biri qabul qilinmadi. NATO Bosh kotibi Yens Stoltenberg, NATO Ukrainaning aʼzoligi masalasida Rossiya bilan murosaga bormasligini va Ukrainaning NATOga aʼzo boʻlish masalasini Kiyev va NATO ittifoqchilari hal qilishini aytdi[29]. Rossiya tomoni bunga javoban agar Rossiya oʻz xavfsizligiga tahdidlarni siyosiy choralar bilan bartaraf eta olmasa, harbiy choralar qoʻllashini maʼlum qildi[30][31].

NATOning Sharqiy Yevropadagi harbiy ishtirokini oshirish. Qurol va harbiy texnikani yetkazib berish[tahrir | manbasini tahrirlash]

24-yanvar kuni NATO saytida eʼlon qilingan maʼlumotlarda Rossiya kuchlarining Ukraina yaqinida to‘planishi munosabati bilan NATO Sharqiy Yevropadagi harbiy ishtirokini kengaytirishga qaror qilgan. ir qancha NATO davlatlari oʻz qurolli kuchlarini shay holatga keltirganliklarini eʼlon qilishdi va Sharqiy Yevropaga qoʻshimcha kuchlar joʻnatishdi[32][33].

Pentagon matbuot kotibi Jon Kirbi shu kuni AQSh Mudofaa vaziri Lloyd Ostin 8,5 ming kishining tayyorlik darajasini oshirganini aytdi. Tayyorlik darajasining oʻzgarishi, Kirbining soʻzlariga koʻra, Qoʻshma Shtatlarga „Yevropada qoʻshimcha jangovar, logistika, tibbiy, aviatsiya guruhlari, kuzatuv va razvedkalarni tezda joylashtirish“ imkonini beradi[34].

Keyinroq The New York Times gazetasi AQSh prezidenti Jo Bayden Boltiqbo‘yi mamlakatlari va Sharqiy Yevropaga qo‘shimcha qo‘shinlar yuborish imkoniyatini ko‘rib chiqayotgani haqida xabar berdi. Amerika Qoʻshma Shtatlardan Ukrainaga „favqulodda harbiy yordam“, xususan, mustahkamlangan qutilar va bunkerlarga qarshi kurashish uchun moʻljallangan bir martalik SMAW-D granata otish moslamalari va Javelin tankga qarshi raketalari yuborildi. 28-yanvar kuni RBK-Ukraina Ukraina mudofaa vazirligidagi manbasiga tayanib, Qo‘shma Shtatlar Ukrainaga 200 million dollar miqdorida qo‘shimcha harbiy yordam berishini, buning uchun tashish uchun 45 ga yaqin parvoz zarurligini xabar qildi.

29-yanvar kuni Buyuk Britaniya bosh vaziri Boris Jonson Estoniya va NATOning sharqiy qanotidagi boshqa mamlakatlarga qo‘shimcha qo‘shin va harbiy texnika jo‘natishga tayyorligini maʼlum qildi. Avvalroq Buyuk Britaniya Ukrainaga 2000 ga yaqin mahsulot yetkazib bergan bir martalik portativ NLAW tankga qarshi tizimlari va bu qurollardan foydalanishni oʻrgatish uchun u yerga harbiy instruktorlarni yubordi[35][36]. 8-fevral kuni Buyuk Britaniya Janubi-Sharqiy Yevropani himoya qilish uchun Tayfun qiruvchi samolyotlari va kemalarini yuborish imkoniyatlarini o‘rganayotganini maʼlum qildi[37].

NATOning boshqa davlatlari ham Ukrainaga qurol yetkazib berishini eʼlon qildi. Estoniya ilgari AQShdan olingan Javelin tizimlarini Kievga, Latviya va Litvaga portativ Stinger havo mudofaa tizimlarini oʻtkazish niyatida ekanligi haqida xanar berdi. Chexiya Ukrainaga 152 mm kalibrli 4000 dan ortiq artilleriya snaryadlarini yubordi[38].

Umuman olganda, Germaniya birinchi navbatda Estoniyaga Ukrainaga GDR armiyasida xizmat qilgan. 20-yanvar kuni Germaniya tashqi ishlar vaziri Annalena Burbok AQSH Davlat kotibi Entoni Blinken bilan uchrashuvdan soʻng shunday taʼkidladi: „Germaniya anʼanaviy ravishda mojaroli hududlarga qurol sotish masalasida past darajadagi pozitsiyani egallaydi“. Ukraina hukumati Berlinning bu pozitsiyasidan bir necha bor hafsalasi pir boʻlgan[39][40].

Germaniya mudofaa vaziri Kristina Lambrechtning soʻzlariga koʻra, Litvada „NATO jangovar guruhi“ tarkibida qoʻshimcha harbiy kontingentni joylashtirish imkoniyatini muhokama qildi[41].

30-yanvar kuni BBCga bergan intervyusida NATO bosh kotibi Yens Stoltenberg Kiyev va Moskva o‘rtasida harbiy mojaro yuzaga kelgan taqdirda alyans Ukrainaga qo‘shin yuborishni rejalashtirmayotganini taʼkidladi. NATO Ukrainaga qurol yetkazib berish va Rossiya Federatsiyasiga qarshi sanksiyalar choralarini ishlab chiqishga qaratiladi[42].

2-fevral kuni Pentagon matbuot kotibi Jon Kirbi Ruminiya, Polsha va Germaniyaga qoʻshimcha kuchlar yuborilishini maʼlum qildi. 4-fevral kuni Polsha milliy mudofaa vaziri Mariush Blashchak Polsha AQSh armiyasining 82-havo-desant diviziyasidan brigada jangovar guruhining asosiy kuchlarini qabul qilishga tayyorlanayotganini aytdi. AQSh armiyasini kuchaytirish doirasida Polshaga 1700 askar yuboriladi.

Germaniyaning DPA agentligining 11-fevral kuni xabar berishicha, NATO Polsha, Estoniya, Latviya va Litvada joylashgan jangovar guruhlardan tashqari Yevropaning 30 ta davlatida, birinchi navbatda Bolgariya, Slovakiya, Ruminiyada koʻp millatli harbiy kontingentlar sonini kengaytirishga qaror qildi[43].

2022-yil 24-mart kuni Bryusselda Ukrainaga Rossiya bilan qarama-qarshilikda yordam berishga bagʻishlangan NATO sammiti boʻlib oʻtdi. Vladimir Zelenskiy NATO sammiti ishtirokchilariga videoaloqa orqali murojaat qilib, oʻz mamlakatiga qurol-yarogʻ bilan — umumiy tanklar sonining 1 foizi (yaʼni 200 ta mashina), mavjud samolyotlarning 1 foizi (taxminan 500), bir necha marta uchirilishi bilan yordam berishga chaqirdi. NATOdan Ukraina uzra parvozlar taqiqlangan hudud yaratishni so‘radi. Zelenskiyga, Ukrainaga xalqaro tinchlikparvar kuchlarni yuborishni taklif qilgan Polsha bosh vaziri o‘rinbosari Yaroslav Kachinskiyga javobni NATO bosh kotibi Yens Stoltenbergning sammit oldidan va uning boshida aytgan bayonotlari deb hisoblash mumkin. U alyansning har qanday qo‘shinlari Ukraina hududiga kirishini aniq rad etdi. „NATO Ukrainaga yordam beradi, ammo mojaro tarafi emas. NATO Ukrainaga qoʻshin yubormaydi“, — deya taʼkidladi Stoltenberg[44].

Sammitdan uch kun oldin Wall Street Journal AQSh allaqachon Ukrainaga Sovet Ittifoqida ishlab chiqarilgan Osa havo mudofaa tizimlarini yetkazib berishni boshlagani haqida xabar berdi.

Ukrainaning Bryusseldagi doimiy vakolatxonasi rahbarlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

# Ism Tugʻilgan kun Taʼlim Vakolatlarning boshlanishi Vakolatlarning tugashi
1 Vladimir Vasilenko 1937-yil 1-yanvar T. G. Shevchenko nomidagi Lenin davlat universitetining Kiev ordeni (1959) Xalqaro huquq fakulteti 1992-yil 1997-yil
2. Boris Tarasyuk 1949-yil 1-yanvar T. G. Shevchenko nomidagi Lenin davlat universitetining Kiev ordeni (1975) Xalqaro huquq fakulteti 1997-yil 1998-yil
3. Konstantin Grishchenko 1953-yil 28-oktyabr MGIMO (1975) Xalqaro huquq fakulteti 1998-yil 2000-yil
toʻrtta. Vladimir Xandogiy 1953-yil 21-fevral T. G. Shevchenko nomidagi Lenin davlat universitetining Kiev ordeni (1975) Xalqaro huquq fakulteti 2000-yil 2005-yil
5. Konstantin Morozov 1944-yil 3-iyun K. E. Voroshilov nomidagi CCCP Qurolli Kuchlari Bosh shtabining Harbiy akademiyasi (1986) general- polkovnik (1991) 2005-yil 2007-yil
6. Igor Sagach 1956-yil 19-may T. G. Shevchenko nomidagi Lenin davlat universitetining Kiev ordeni (1978) Xalqaro huquq fakulteti 2007-yil 2010-yil
7. Igor Dolgov 1957-yil 6-iyun T. G. Shevchenko nomidagi Lenin davlat universitetining Kiev ordeni (1980) filologiya fakulteti. 2010 yil 2015-yil
sakkiz. Egor Bojok 1980-yil 6-sentyabr Taras Shevchenko nomidagi Kiev milliy universiteti (2002) Xalqaro munosabatlar fakulteti 2015-yil 2017-yil
9. Vadim Pristayko 1970-yil 20-fevral Kiev politexnika instituti (1994)
Axborot texnologiyalari fakulteti 		2017-yil 2019-yil
10 Georgiy Tolkachev 2019-yil 2021-yil
11 Natalya Galibarenko 1978-yil 12-may Taras Shevchenko nomidagi Kiev Milliy universiteti (2000) Xalqaro munosabatlar fakulteti 2021-yil

Sotsiologik soʻrovlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

2006-yil Feodosiyada NATOga qarshi namoyishlar.

Gʻarbiy Ukrainaliklar NATOga mamlakatning qolgan aholisiga qaraganda ancha ijobiy munosabatda boʻlgan . Sharqiy Ukraina aholisi, Ukrainaning qolgan qismiga qaraganda NATOga nisbatan ancha salbiy munosabatda edi.

2008-yil oktyabr oyida oʻtkazilgan Gallup soʻrovi boʻyicha ukrainaliklarning 43% NATOni „tahdid“ bilan deb biladi. Faqat 15% NATOni „himoya“ deb qaragan.

2009-yil noyabr oyida „Ukraina Project System“ kompaniyasi tomonidan oʻtkazilgan soʻrovda soʻralgan ukrainaliklarning 40,1% Kollektiv Xavfsizlik Shartnomasi Tashkilotini (ODKB) Ukraina uchun eng yaxshi mudofaa tashkiloti deb atadi va respondentlarning 33,9% Ukrainaning KXShTga toʻliq aʼzo boʻlishini qoʻllab-quvvatladi; soʻrovda qatnashganlarning 36% dan ortigʻi Ukraina neytral boʻlib qolishi kerakligini aytdi va faqat 12,5% Ukrainaning NATOga kirishini qoʻllab-quvvatladi.

2009-yilda Gallup soʻrovi shuni koʻrsatdiki, kattalar ukrainaliklarining 40% NATOni „tahdid“ deb biladi, 17% esa „himoya“ deb qaragan.

2011-yil mart oyida Razumkov markazi soʻroviga koʻra, Ukrainada oʻrtacha 20,6% respondent NATOni tahdid deb hisoblagan; Qrimda bu koʻrsatkich 51% edi.

2013-yilda Gallup soʻrovi shuni koʻrsatdiki, soʻralganlarning 29% NATOni „tahdid“ va 17% „himoya“ deb qaragan; 44% NATO haqida ikkala variandga ham toʻxtalmagan.

2014-yilda Rossiyaning harbiy aralashuvi , Qrimning Rossiya Federatsiyasiga qo‘shilishi va Ukraina sharqida qurolli mojaro boshlanganidan so‘ng, ko‘plab ukrainaliklar NATOga munosabatini o‘zgartirdi.

2015-yilning 29-avgust kuni Ukraina prezidenti Pyotr Poroshenko nomiga NATOga aʼzo boʻlish boʻyicha referendum oʻtkazish talabi bilan elektron petisiya topshirildi va u koʻrib chiqish uchun zarur boʻlgan 25 ming ovozni oldi. Prezidentning javobida aytilishicha, „Ukraina tashqi siyosatining asosiy ustuvor yo‘nalishlaridan biri bu tashkilotga aʼzo bo‘lish uchun zarur bo‘lgan mezonlarga erishish uchun NATO bilan hamkorlikni chuqurlashtirishdan iborat. Ushbu muhim masala boʻyicha yakuniy qaror Ukraina xalqi tomonidan referendumda tasdiqlanadi“[45]. 2017-yilning fevralida Poroshenko shunday referendum o‘tkazish niyati borligini maʼlum qildi[46].

2022-yil yanvar oyida Ukraina kelajak instituti New Image Marketing Group sotsiologik kompaniyasi bilan birgalikda o‘tkazgan sotsiologik so‘rov natijalariga ko‘ra, ukrainaliklarning 64%i Ukrainaning NATOga kirishini qo‘llab-quvvatlasa, 17%i qo‘llab-quvvatlamaydi, 13%i esa aniq fikr bildirmaydi. Ukrainaning gʻarbiy qismida, Kiyev shahrida va Ukraina janubida NATOga qoʻshilish tarafdorlari eng koʻp — 73%, 71% va 59% koʻrsatgichlarni tashkil etdi. Eng kami, bu gʻoya Ukraina sharqida qoʻllab-quvvatlandi — 47%[47].

2022-yil oktabr oyida Reyting sotsiologik guruhi tomonidan o‘tkazilgan sotsiologik tadqiqotga ko‘ra, Ukrainaning Shimoliy Atlantika alyansiga kirishini qo‘llab-quvvatlash darajasi kuzatuvlar tarixidagi eng yuqori darajaga yetdi, chunki ukrainaliklarning 83%i NATOga qo‘shilish tarafdori, 4 foizi. qoʻllab-quvvatlamaydi va 13% bu masala boʻyicha aniq fikrga ega emas[48].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Заявление по итогам встречи в верхах в Бухаресте, 3 апреля 2008 г.“. 2021-yil 16-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 12-oktyabr.
  2. ↑ „Украина и Грузия в конечном счёте присоединятся к союзу“. 2017-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 12-oktyabr.
  3. ↑ „Рада отменила внеблоковый статус Украины“. 2020-yil 4-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-mart.
  4. ↑ „Порошенко внес в Раду законопроект об отказе от внеблокового статуса“ (ru). РБК. 2022-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-yanvar.
  5. ↑ „Рада провозгласила вступление в НАТО внешнеполитическим приоритетом Украины“. 2021-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 8-iyun.
  6. ↑ „Рада поддержала в первом чтении изменения в конституцию о курсе Украины на ЕС и НАТО // Известия, 22.11.2018“. 2019-yil 2-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-yanvar.
  7. ↑ „Закон об интеграции Украины в Евросоюз и НАТО вступил в силу“. ZN.ua. 2019-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 1-mart.
  8. ↑ „НАТО предоставило Украине статус партнёра с расширенными возможностями (Enhanced Opportunities Partner, EOP).“. 2021-yil 23-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-iyun.
  9. ↑ „NATO — News: Brussels Summit Communiqué issued by the Heads of State and Government participating in the meeting of the North Atlantic Council in Brussels 14 June 2021, 14-Jun.-2021“. 2021-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 14-iyun.
  10. ↑ „European Truth“. NATO Secretary General: It is not up to Russia to decide whether Ukraine will be a member of the Alliance. 2022-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 14-iyun.
  11. ↑ „Зеленский: Украина подает заявку на вступление в НАТО“ (ru). Meduza. Qaraldi: 2022-yil 30-sentyabr.
  12. ↑ „Bush backs Ukraine on Nato bid“. BBC News (2008-yil 1-aprel). 2022-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 4-aprel.
  13. ↑ „Ukraine Says 'No' to NATO“. Pew Research Center (2010-yil 29-mart). 2012-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-yanvar.
  14. ↑ „Russia in Ukraine missile threat“. BBC News (2008-yil 12-fevral). 2014-yil 10-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-yanvar.
  15. ↑ „Российская армия угрожает военным вмешательством, если Грузия и Украина присоединяются к НАТО“. 2021-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-mart.
  16. ↑ „Ukraine crisis: Russia demands guarantees from Nato“. BBC News (2014-yil 18-noyabr). 2022-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-yanvar.
  17. ↑ „Stoltenberg dismisses Kremlin's request for guarantees over Ukraine membership of NATO“. The Baltic Times (2014-yil 20-noyabr). 2016-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-yanvar.
  18. ↑ „Генсек НАТО считает неприемлемой мысль о наличии у России сферы влияния“ (ru). «Коммерсантъ» (2021-yil 1-dekabr). 2021-yil 1-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-dekabr.
  19. ↑ „Юридически необязывающие предупреждения. Сергей Лавров предъявил США и их союзникам ультиматум России // Коммерсантъ, 02.12.2021“. 2021-yil 6-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-mart.
  20. ↑ „Путин предложил начать переговоры по нерасширению НАТО на восток // Ведомости, 01.12.2021“. 2021-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-mart.
  21. ↑ „Кремль прокомментировал переговоры Путина и Байдена // Коммерсантъ, 07.12.21“. 2022-yil 27-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-dekabr.
  22. ↑ „Между Киевом и наковальней. Владимир Путин и Джо Байден обсудили Украину без Украины // Коммерсантъ, 08.12.21“. 2022-yil 14-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-dekabr.
  23. ↑ „Альянс на скаку остановят. Что происходит в отношениях Москвы и Запада после видеосаммита президентов России и США // Коммерсантъ, 10.12.21“. 2021-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-dekabr.
  24. ↑ „Помощник Блинкена получила предложения России о гарантиях безопасности. Чем завершилось украино-российское турне помощника госсекретаря США Карен Донфрид // РБК, 15.12.21“. 2021-yil 17-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-dekabr.
  25. ↑ „МИД раскрыл требования России к США по гарантиям безопасности // РБК, 17.12.2021“. 2022-yil 24-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-dekabr.
  26. ↑ „Грубо выражаясь, к НАТО говоря. Россия и США не договорились ни о чём конкретно, но хоть не разругались совсем // Коммерсантъ, 11.01.2022“. 2022-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-mart.
  27. ↑ „Что и требовалось торговать. Россия добилась от США и НАТО важных уступок, но не по ключевым вопросам // Коммерсантъ, 13.01.2022“. 2022-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-mart.
  28. ↑ „Москва не сразу строила. НАТО оставили ещё пару шансов на исправление // Коммерсантъ, 14.01.2022“. 2022-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-mart.
  29. ↑ „Столтенберґ: НАТО не піде на компроміси з Росією щодо членства України | Novini — aktualnі povіdomlennya pro podії v svіtі | DW | 10.01.2022“. 2022-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-yanvar.
  30. ↑ „Переговоры Россия — НАТО 12 января 2022 — все подробности саммита онлайн / НВ (nv.ua)“. 2022-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-yanvar.
  31. ↑ „Россия примет меры, если не получит ответа по гарантиям, заявил Лукашевич — РИА Новости, 13.01.2022 (ria.ru)“. 2022-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-yanvar.
  32. ↑ „НАТО на фоне наращивания РФ военной группировки возле Украины приводит войска в боеготовность“ (ru). Интерфакс-Украина. 2022-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-fevral.
  33. ↑ „Столтенберг заявил о возможной отправке боевых групп НАТО в Причерноморье“ (ru). РБК. 2022-yil 11-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-fevral.
  34. ↑ „США привели 8,5 тыс. военных в состояние повышенной готовности к переброске в Европу“ (ru). www.kommersant.ru (2022-yil 25-yanvar). 2022-yil 21-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-fevral.
  35. ↑ „Санкционное Королевство Великобритании и Северной Ирландии“ (ru). www.kommersant.ru (2022-yil 31-yanvar). 2022-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-fevral.
  36. ↑ „The Mirror: Британия отправила на Украину более 100 спецназовцев“ (ru). www.kommersant.ru (2022-yil 6-fevral). 2022-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-fevral.
  37. ↑ „Джонсон рассматривает отправку истребителей и кораблей в Юго-Восточную Европу“ (ru). www.kommersant.ru (2022-yil 8-fevral). 2022-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-fevral.
  38. ↑ „Премьер Чехии заявил, что власти не планируют передачу военного материала Украине“. ТАСС. 2022-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-fevral.
  39. ↑ „Украину взяли на вооружение“ (ru). www.kommersant.ru (2022-yil 20-yanvar). 2022-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-fevral.
  40. ↑ „Германию склоняют к европейскому единству“ (ru). www.kommersant.ru (2022-yil 31-yanvar). 2022-yil 19-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-fevral.
  41. ↑ „Минобороны ФРГ допустило возможность увеличения военных в Литве“ (ru). www.kommersant.ru (2022-yil 6-fevral). 2022-yil 24-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-fevral.
  42. ↑ „Столтенберг заявил, что НАТО не знает истинные намерения РФ в отношении Украины“. ТАСС. 2022-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-fevral.
  43. ↑ „DPA узнало о решении НАТО разместить боевые группы в Восточной Европе“ (ru). РБК. 2022-yil 11-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-fevral.
  44. ↑ „Три саммита в Брюсселе положили начало новому мировому порядку // НГ, 24.03.2022“. 2022-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-mart.
  45. ↑ „Electronic petitions to the president of Ukraine. 'Joining NATO referendum' (replied). President's reply“ (2015-yil 29-avgust). [sayt ishlamaydi]
  46. ↑ „Ukraine's Poroshenko plans referendum on NATO membership: German media“. Reuters (2017-yil 1-fevral). 2022-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-yanvar. „Ukraine's Petro Poroshenko 'will hold referendum' on Nato membership“. Telegraph (2017-yil 2-fevral). 2022-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-yanvar.
  47. ↑ „Чи готові українці до великої війни: результати соціологічного дослідження | Ukraїnskiy іnstitut maybutnogo“ (uk). 2022-yil 25-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-yanvar.
  48. ↑ Sotsіologi zafіksuvali nayviщu v іstorії Ukraїni pіdtrimku vstupu do NATO

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukraina_va_NATO&oldid=3763015" dan olindi