Turkiyada turizm

Turizm Turkiya iqtisodiyotining muhim tarkibiy qismlaridan biri boʻlib, soʻnggi oʻn yilliklarda tobora muhim rol oʻynamoqda. Unda ikki millionga yaqin kishi ishlaydi (510 ming bevosita, yana 1,5 millioni turdosh tarmoqlarda).

Qiz qal'asi. Uskudar. Istanbul

Mamlakat mashhur sayyohlik yoʻnalishlari roʻyxatida dunyoda oltinchi oʻrinni egallaydi.

Tavsifi

Turkiyada ushbu xizmat koʻrsatish sohasini rivojlantirish uchun barcha shart-sharoitlar mavjud: uni toʻrtta dengiz (O'rta yer dengizi, Egey, Marmara va Qora) yuvib turadi, sohilida subtropik O'rta yer dengizi iqlimi (sohil chizigʻi uzunligi 7200 km, 355 ta plyaj mavjud)); 700 ming oʻringa moʻljallangan 2870 ta mehmonxona, termal buloqlar soni boʻyicha Yevropada ikkinchi va dunyoda yettinchi oʻrinda turadi (1300 ta), koʻplab diqqatga sazovor joylarga ega (qadimgi Yunoniston va Rim shaharlari xarobalari, jumladan, afsonaviy Troya, Vizantiya va Usmonli imperiyalari davridagi yodgorliklar).

Xalqaro sayyohlar tashrifi

Turkiya Misr bilan birga diqqatga sazovor joylardagi baxtsiz hodisalar soni boʻyicha yetakchi hisoblanadi.

Sayyohlik markazlari

Sayyohlar tomonidan mamlakatning eng koʻp tashrif buyurilgan hududlar:

Istanbul - Islom va Vizantiya me'moriy yodgorliklari.

Do'lmabog'cha saroyi. Istanbuldagi eng mashhur sayyohlik markazi

Kappadokiya - vulqon natijasidagi g'or shaharlar ajoyib tabiiy hosilalar. Turkiya Riviera - Turkiya janubiy qirg'og'ida dengiz dam olish. Qadimiy madaniyat yodgorliklari, qadimiy yunon va Rim shaharlari xarobalari.

Likiya yo'li, Pomuqqal'adagi Karian yo'li.

Pamuqqal'a

Mashhur sayohat markazlari:

• Antaliya
• Yon
• Marmaris
• Alaniya
• Kash
• Kemer
• Bodrum

Qish davri Togʻ-changʻi kurortlari, jumladan Kartalkaya, Erjiyes, Palandoʻken.

Tibbiyot turizmi, xususan, stomatologiya, onkologik davolash, estetik operatsiyalar sohalari rivojlanmoqda. 2012-yilda Turkiyaga tashrif buyurgan aviakompaniya yoʻlovchilari soni 130 million kishini tashkil etdi, ulardan 45 millioni Istanbul Otaturk aeroportida va 25 millioni Antalya aeroportida boʻlgan.

2014-yilda Turkiyaga 41,4 million xorijiy sayyoh tashrif buyurdi. Sayyohlarning asosiy qismi Germaniya, Bolgariya, Eron, Rossiya, Gretsiya, Gruziya, Ozarbayjondan kelgan. Turkiya Statistika boshqarmasi maʼlumotlariga koʻra, xorijlik sayyohlar 2014-yilda davlat byudjetiga 34,3 milliard dollar hissa qoʻshgan.

Oʻrtakoʻy masjidi va Bosfor boʻgʻozi

2015-2016-yillar

2015-yilda (va keyingi 2016-yilda) Turkiyaning F-16 qiruvchisi Suriyada Rossiyaning Su-24 samolyotini urib tushirgach, turk turizm sohasidagi vaziyat keskin oʻzgardi va shundan keyin Rossiya-Turkiya munosabatlari yomonlashdi [6]. Fevral oyida maʼlum boʻlishicha, rossiyalik sayyohlarning yoʻqligi va Yevropadan kelayotgan sayyohlar sonining sezilarli darajada kamaygani turk mehmonxonachilarini 1300 ga yaqin mehmonxonani sotuvga qoʻyishga majbur qilgan (ularning umumiy qiymati 10 milliard yevroga yaqinlashmoqda). Kichik oilaviy mehmonxonalar va ulkan hashamatli mehmonxonalar ham sotildi. 2016-yilning bahorida mehmonxona narxlari tushib ketdi.

Qora dengiz sohili

Turkiya 17 yil ichida (1999-yildan beri) ilk shunday holatni boshdan oʻtkazgan. Shunday qilib, 2016-yilning toʻrt oy davomida Antalyadagi rossiyalik sayyohlar soni oʻtgan yilning shu davriga nisbatan 90 % ga kamaydi. Germaniyadan toʻrt oy ichida 30 % ga, Buyuk Britaniyadan — 36 % ga, Daniyadan — 15 % ga kamaydi. Shu bilan birga, Isroildan kelgan sayyohlar oqimi 73 % ga oshdi va Ukrainadan kelgan sayyohlar soni ham yuqori edi. Avgust oyida Turkiyaga tashrif buyurgan xorijlik sayyohlar soni 38 foizga kamaydi (Financial Times maʼlumotlariga koʻra, bunga mamlakatdagi muvaffaqiyatsiz harbiy toʻntarishga urinishi sabab boʻlgan). 2016-yilda Turkiyaga jami 25 million xorijiy sayyoh tashrif buyurgan (2015-yilga nisbatan 31 foizga kam). Yil oxirida Turkiya, turli manbalarga koʻra, chet elliklarning Turkiyada ancha kam pul sarflay boshlaganligi sababli, chet elliklarning chiqib ketishi tufayli taxminan 15 milliard dollar yoʻqotdi.

Kapalak vodiysi

Keyingi 2017-yilda esa teskari jarayon boshlandi va turistlar oqimi amalda tiklandi. Turkiyaga kelgan xorijliklar soni 27,8 foiz ortib 32,4 million kishiga yetdi. Rossiya 2017-yilda jami kiruvchi trafikdagi 14,6 % ulush bilan Turkiyaning eng yirik turistik bozoriga aylandi. Germaniya deyarli 3,6 million kishi bilan sayyohlar soni boʻyicha ikkinchi oʻrinda turadi (kelganlar umumiy sonining 11,1 %). Eron uchinchi eng muhim bozorga aylandi (2,5 million kishi, 7,7 %). Eng yaxshi 5 ta bozorga Gruziya (2,4 million kishi, 7,52 %) va Bolgariya (1,85 million kishi, 5,72 %) kiradi. Turkiya turizm industriyasi vakillari 2018-yilda mamlakatga 35 milliondan ortiq xorijlik mehmon kelishini taxmin qilishgan edi.

2019-yilda Istanbulga 15 million turist tashrif buyurgan boʻlsa, 2020-yilda — 5 million, yaʼni Turkiyaga kelayotgan jami turistlar oqimining uchdan bir qismga kamaydi.

Kappadokiya

2020-yil boshidan — koronavirus pandemiyasining salbiy taʼsiri (2021-yil oxiridan — „omikron“ shtammi) sezilarli boʻldi.

2020-yil 1-noyabrdan Turkiyada mehmonxonada joylashtirish uchun soliq kuchga kirdi.

2021-yilda Turkiyaning turizmdan tushgan daromadi 2020-yilga nisbatan 2,3 barobar ortib, 24 482,3 million dollarga yetdi.

Rus yoʻnalishi

Rossiya sayyohlik kompaniyalari asosan Antalya, shuningdek, uning atrofidagi shaharlar yoʻnalishida ishlaydi: Kemer, Alaniya, Belek va boshqalar; Mersin loylari ham soʻnggi yillarda tobora ommalashib bormoqda. Bundan tashqari, Turkiyada koʻplab sayyohlik agentliklari mavjud boʻlib, ular deyarli har qanday didga mos keladigan tur va turar joyni bron qilish imkonini beradi.

Qora dengiz hududidagi Uzunkoʻl

Sharqiy Turkiyadagi Nemrut togʻi

Istanbuldagi Avliyo Sofiya ibodatxonasi. Yiliga 3 mlndan ortiq sayyoh tashrif buyuradi

Trabzondagi Sumela vodiysi

Termossos qadimgi teatr qoldiqlari. Antalya

Marmaris-Turkiyadagi yozgi dam olish hududi

Beydogʻlari qirgʻogʻi. Antalya

Selsus kutubxonasi

2015-yilning 24-noyabr kuni Suriyada Rossiyaning Su-24 samolyoti turk qiruvchisi tomonidan yoʻq qilinishi bilan bogʻliq hodisa yuz berdi. Bu norozilikka sabab boʻldi.<refhttps://www.wsj.com/articles/turkeys-economy-contracts-for-first-time-in-seven-years-1481529814></ref>

Qator	Mamlakatlar	2019	2018	2017	2016	2015
1	Rossiya	7,017,657	5,964,631	4,715,438	866,256	3,649,003
2	Germaniya	5,027,472	4,512,360	3,584,653	3,890,074	5,580,792
3	Bolgariya	2,713,464	2,386,885	1,852,867	1,690,766	1,821,480
4	Birlashgan Qirollik	2,562,064	2,254,871	1,658,715	1,711,481	2,512,139
5	Eron	2,102,890	2,001,744	2,501,948	1,665,160	1,700,385
6	Gruziya	1,995,254	2,069,392	2,438,730	2,206,266	1,911,832
7	Ukraina	1,547,996	1,386,934	1,284,735	1,045,043	706,551
8	Iroq	1,374,896	1,172,896	896,876	420,831	1,094,144
9	Niderlandiya	1,117,290	1,013,642	799,006	906,336	1,232,487
10	Ozarbayjon	901,723	858,506	765,514	606,223	602,488
11	Polsha	880,839	646,365	296,120	205,701	550,779
12	Fransiya	875,957	731,379	578,524	555,151	847,259
13	Gretsiya	836,882	686,891	623,705	593,150	755,414
14	Ruminiya	763,320	641,484	423,868	357,473	441,097
15	AQSh	578,074	448,327	329,257	459,493	798,787
16	Isroil	569,368	443,732	380,415	293,988	224,568
17	Saudiya Arabistoni	564,816	747,233	651,170	530,410	450,674
18	Belgiya	557,435	511,559	419,998	413,614	617,406
19	Iordaniya	474,874	406,469	277,729	203,179	162,866
20	Qozogʻiston	455,724	426,916	402,830	240,188	423,744
21	Shvetsiya	444,285	384,397	289,134	320,580	624,649
22	Xitoy	426,344	394,109	247,277	167,570	313,704
23	Avstriya	401,475	353,628	287,746	310,946	486,044
24	Italiya	377,011	284,195	205,788	213,227	507,897
25	Livan	376,721	338,837	237,476	191,642	197,552
26	Quvayt	374,191	298,620	255,644	179,938	174,486
27	Daniya	335,877	326,278	269,026	329,618	408,841
28	Chexiya	311,359	228,251	126,567	87,328	212,464
29	Shveysariya	311,107	269,649	206,479	215,194	380,338
30	Turkmaniston	297,706	252,911	230,881	165,762	174,330
31	Jazoir	295,512	288,207	213,333	176,233	171,873
32	Serbiya	282,347	225,312	146,852	110,594	178,997
33	Kipr	268,341	266,859	256,059	233,181	246,245
34	Liviya	259,243	188,312	99,395	72,014	234,762
35	Belarus	258,419	245,254	229,229	113,793	204,355
36	Ispaniya	257,342	178,018	106,757	106,582	236,063
37	Oʻzbekiston	252,138	241,235	195,745	134,330	143,331
38	Marokash	234,264	176,538	114,155	87,660	109,775
39	Hindiston	230,131	147,127	86,996	79,316	131,869
40	Litva	229,704	199,371	134,264	109,749	112,654
	Umumiy	51,747,198	46,112,592	37,969,824	30,906,680	41,114,069

Rossiyadan Turkiyaga tashrif buyurgan sayyohlar:

Sayohatlar

Yillar	Sayyohlar soni
2010-yil	3,1 mln
2011-yil	3,4 million
2012-yil	3,6 million
2013-yil	4,3 million
2014-yil	4,26 milliondan ortiq
2015-yil	3,44 million
2016-yil	860 ming
2017-yil	4,7 million
2018-yil	5,986 million

Milliy bogʻlar

Edigoller milliy bog'i Valley National Park Munzur

Tarixiy joylar Kapadokiya

Qiziq faktlar

Koronavirus pandemiyasi sharoitida Turkiyaning diqqatga sazovor joylariga virtual sayohatlar uyushtirish uchun “Virtual muzey” ilovasi ishlab chiqildi. Ko'pgina muzeylarda virtual sayohatlar mavjud.

Havolalar

• https://goturkiye.com/
• https://tundratabloids.com/2012/11/04/finnish-tourist-raped-in-turkey-commits-suicide/
• https://www.mirror.co.uk/news/uk-news/two-british-sisters-in-horrific-holiday-427304
• https://www.featureworld.co.uk/raped-and-beaten-on-holiday-to-turkey/