Tripura Sundari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Tripura Sundari hinduizm maʼbudi, shuningdek, hindevi asosan, qadr- qimmatga yoʻnaltirilgan Maxadevi, Hinduizmdagi maʼbudadir. U ham taniqli Mahavidya sanaladi[1]. U koʻplab Shakta matnlarida ulugʻlanib kelingan, Lalita Sahasranama, Soundarya Lahari eng mashhurlari[2]. U Brahmanda Purananing Lalitopakhyana shahrida Adi Parashakti nomi bilan tanilgan.

Shaktizmdagi Srikula anʼanalariga koʻra, Tripura Sundari hinduizmning oliy ilohiyligiva Shri Vidyaning asosiy maʼbudasi boʻlgan Mahavidyalarning eng birinchisidir. Tripura Upanishad uni koinotning yakuniy Shakti (energiyasi, kuchi) sifatida joylashtiradi[3]. U Brahma, Vishnu va Shivadan yuqoridan hukmronlik qiluvchi oliy ong sifatida tasvirlangan[4]. Kinsli shunday deydi: "Bir misolda u Shivaning tizzasida Kameshvara shaklida oʻtirgan, deyishadi, „Istaklar Rabbiysi“. Boshqa holatda, u Tripura Sundarining yantrasi boʻlgan Shri Chakradan oʻsgan holda tasvirlangan.

Etimologiya va nomenklatura[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tripura soʻzi (त्रिपुर) uchta shahar yoki uchta dunyoni, Sundari (सुन्दरी) goʻzal ayol degan maʼnoni anglatadi. Tripura Sundari uch dunyodagi eng goʻzal ayol degan maʼnoni anglatadi. U Tripura deb ataladi, chunki u yoni ramzi boʻlgan va uning doirasini tashkil etuvchi uchburchak (uchburchak) ga oʻxshaydi. U Tripura nomi bilan ham tanilgan, chunki uning mantrasida uchta harf klasteri mavjud. U Tripura deb ataladi, chunki u Brahma, Vishnu va Shivada koinotning yaratuvchisi, saqlovchisi va vayron qiluvchisi sifatida namoyon boʻladi. 

Tarixi va matnlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tripura Sundari koʻpincha Lalitopakhyanada quyidagilar: Brahmanda Purana va Tripura Rahasyaning nomlar yolga olinadi.

Tripura Upanishad maʼbuda Tripura Sundarini koinotning yakuniy Shakti (energiya, kuch beradi degan maʼnoda) sifatida joylashtiradi[3]. U Brahma, Vishnu va Shivadan yuqori boʻlgan oliy ong sifatida tasvirlab berilgan[4].

Shri Chakra[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shri Yantra diagramma shaklida, uning toʻqqizta bir-biriga bogʻlangan uchburchaklari jami 43 ta kichikroq uchburchakni qanday tashkil qilishini koʻrsatadi.

Hind tantrasining Shri Vidya maktabida, Shri Yantra „muqaddas asbob“ bundan tashqari, Shri Chakra markaziy (bindu) nuqtani oʻrab turgan va tashqariga chiqadigan toʻqqizta bir-biriga bogʻlangan uchburchaklardan tashkil topgan diagrammadir. U Shri Lalita yoki Tripura Sundari shaklida maʼbudani ifodalaydi, "uch dunyoning goʻzalligi (yer, atmosfera va osmon (Bhoo, Bhuva va Sea nomlar bilan atalgan). Shri Chakraga sigʻinish hindlarning Shri Vidya tizimida markaziy oʻrin tutadi. Toʻrtta teng yonli uchburchaklar uchlari yuqoriga qarab, Shiva yoki Erkaklikni ifodalab beradi. Choʻqqilari pastga qaragan beshta teng yonli uchburchaklar Shakti ayol timsolini anglatadi. Shunday qilib, Shri Yantra ham Erkak va Ayol ilohiy birligini ifodalaydi. U toʻqqizta uchburchakdan iborat boʻlgani uchun u Navayoni chakrasi sifatida tanilgan[5]. „Bu toʻqqizta uchburchak turli oʻlchamlarda va bir-biri bilan kesishadi. Oʻrtada quvvat nuqtasi (bindu) joylashgan boʻlib, u eng yuqori, koʻrinmas, tushunib boʻlmaydigan markazni tasvirlaydi, undan butun figura va kosmos kengayadi. Uchburchaklar yaratilish lotusini va reproduktiv hayotiy kuchni ifodalovchi ikki qator (8 va 16) gulbarglar bilan oʻralgan. Tashqi ramkaning singan chiziqlari bu raqamni koinotning toʻrtta teshiklari boʻlgan maʼbad ekanligini koʻrsatadi“deya fikrlar aytilgan[6].

Kamakshi Amman ibodatxonasi

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. West Bengal (India). West Bengal District Gazetteers: Nadīa. State editor, West Bengal District Gazetteers, 1994. 
  2. Das, J.K. „Chapter 5: old and new political process in realization of the rights of indigenous peoples (regarded as tribals) in Tripura“,. Human rights and indigenous peoples. APH Publishing, 2001 — 208–9 bet. ISBN 978-81-7648-243-1. 
  3. 3,0 3,1 Mahadevan 1975.
  4. 4,0 4,1 Brooks 1990.
  5. Shankaranarayanan, S.. Sri Chakr, 3rd, Dipti Publications, 1979. 
  6. Kuiper, K. Understanding India: The Culture of India. Britannica Educational Publishing, 2011. ISBN 978-1-61530-203-1. 2015-yil 11-mayda qaraldi.  (Wayback Machine saytida 18-may 2015-yil sanasida arxivlangan)

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Media related to Tripura Sundari at Wikimedia Commons