Tillar kodlari
Tillar kodlari — dunyodagi tillarni standartlashtirilgan qisqa belgilash tizimi. Ular kompyuter dasturlash, internet, tarjima, lug‘at bazalari, xalqaro hujjatlar va tilshunoslikda keng qo‘llanadi.
Eng ko‘p ishlatiladigan tizimlar:
1. ISO 639 standarti
[tahrir | manbasini tahrirlash]ISO 639 — tillar kodlash bo‘yicha xalqaro standart. Bir nechta qismlardan iborat:
- ISO 639-1 → 2 harfli kodlar (asosan keng tarqalgan tillar uchun).
- ISO 639-2 → 3 harfli kodlar (barcha tillar uchun).
- ISO 639-3 → barcha mavjud tillarni qamrab oluvchi 3 harfli kodlar (7 000 dan ortiq til).
- ISO 639-5 → til oilalari va guruhlari kodlari.
ISO 639-1 (2 harfli) asosiy tillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Til | Kod | Til | Kod |
|---|---|---|---|
| Ingliz tili | en | Rus tili | ru |
| O‘zbek tili | uz | Turk tili | tr |
| Ispan tili | es | Arab tili | ar |
| Fransuz tili | fr | Nemis tili | de |
| Xitoy tili (mandarin) | zh | Yapon tili | ja |
| Koreys tili | ko | Hind tili | hi |
| Fors (forsi/dari) | fa | Urdu | ur |
| Uyg‘ur tili | ug | Qirg‘iz tili | ky |
| Qozoq tili | kk | Tojik tili | tg |
| Turkman tili | tk | Qoraqalpoq tili | kaa (ISO-639-2/3) |
ISO 639-2 (3 harfli)
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ko‘p tillar 2 xil uch harfli kodga ega:
- bibliografik kod (B)
- terminologik kod (T)
Misol:
ISO 639-3
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu tizimda kam tarqalgan va kichik xalqlar tillari ham o‘z kodiga ega. Masalan:
- Chuvash tili — chv
- Buryat tili — bua
- Nahuatl (Meksika) — nah
2. Boshqa tizimlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- IETF language tags: “RFC 5646” standarti asosida tillar belgilanadi. Ko‘pincha til-hudud shaklida yoziladi.
- Inglizcha (AQSh): en-US
- Inglizcha (Britaniya): en-GB
- O‘zbekcha (lotin): uz-Latn
- O‘zbekcha (kiril): uz-Cyrl
HTML va dasturlashda qo‘llanilishi:
<html lang="uz">
<html lang="en">
<html lang="ru">
3. Amaliy qo‘llanishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Internet va brauzerlar: veb-sahifalarning tilini aniqlash.
- Tarjima tizimlari: Google Translate, ChatGPT, DeepL va boshqalar.
- Lug‘at va korpuslar: barcha tillarni yagona kod asosida ro‘yxatga olish.
- Dasturlash:
localesozlamalarida (masalan,uz_UZ,en_US,ru_RU). - Kutubxonalar: xalqaro ISBN, maqola va ilmiy manbalarda tillarni belgilash.
Manbalar:
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ISO 639-1 kodlari ro‘yxati (Wikipedia)
- ISO 639-2 tili kodlari
- IETF Language Tags — RFC 5646