Tayanch-harakat aʼzolari sili
| Tayanch-harakat aʼzolari sili | |
|---|---|
_(14571738639).jpg) Suyaklar, mushaklar va boʻgʻimlarning Kox tayoqchalari bilan zararlanish holati | |
| Yuqumli kasallik | |
| KXK-10 | A18.0 |
| KXK-9 | 018 |
| OMIM | 607948 |
| DiseasesDB | [1] |
| MedlinePlus | 000624 000077 |
Tayanch-harakat aʼzolar sili — suyaklar, mushaklar va boʻgʻimlarning Kox tayoqchalari bilan zararlanishi oqibatida kelib chiqadigan patologik holatga aytiladi. Tayanch-harakat aʼzolari sili, shu aʼzolarning ogʻir jarohatlaridan boʻlib, boy klinik manzaraga ega. Bu esa, oʻz navbatida, oʻzgaruvchan boʻlib, sil jarohatining joylashgan oʻrniga, kasallikning bosqichiga, bemorning yoshiga, oʻtkazilgan davolash chora-tadbirlariga, tashqi va ichki omillar holatiga bogʻliq boʻladi. Bemorni har tomonlama tekshirib, diagnoz qoʻyishda, jarohatning atrofi va jismdagi umumiy oʻzgarishlarni batafsil aniqlash va toʻgʻri talqin qilish lozim. Ayni paytda sil jarohatiga oʻxshash oʻzgarishlar bilan kechadigan kasalliklarni ham hisobga olish lozim[1].
Xarakter koʻrinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tayanch-harakat aʼzolari sili, shu aʼzolarning ogʻir jarohatlaridan boʻlib, boy klinik manzaraga ega. Bu esa, oʻz navbatida, oʻzgaruvchan boʻlib, sil jarohatining joylashgan oʻrniga, kasallikning bosqichiga, bemorning yoshiga, oʻtkazilgan davolash chora-tadbirlariga, tashqi va ichki omillarning holatiga bogʻliq boʻladi. Bemorni har tomonlama tekshirib, diagnoz qoʻyishda, jarohatning atrofi va jismdagi umumiy oʻzgarishlarni batafsil aniqlash va toʻgʻri talqin qilish lozim. Ayni paytda sil jarohatiga oʻxshash oʻzgarishlar bilan kechadigan kasalliklarni ham hisobga olish lozim. Shu bilan birga bemorlarni klinik-laborator tekshirish va boshqa kasalliklar bilan solishtirib koʻrish maʼlum qonuniyatlarni buzmasdan amalga oshirilishi lozim[2].
Kasallik belgilari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tayanch-harakat aʼzolari silida patologo-anatomik oʻzgarishlar yalligʻlanish jarayoniga bogʻliq holda birga kechadi. Sildagi yalligʻlanish belgilari oʻtkir yalligʻlanishga xos klassik koʻrinishda boʻlib, undan farqli oʻlaroq, tayanch-harakat aʼzolar silida bir oz sekin, oʻzgacha tarzda kechadi. Jarohat belgilarining oʻta ogʻir, ogʻir yoki nisbatan yengil kechishi kasallikning tayanch-harakat aʼzolarida joylashgan oʻrniga bogʻliq. Maʼlumki, kasallikdan 80 % dan ortiq holatda umurtqa, son-chanoq va tizza boʻgʻimlari jarohatlanadi. Bu yerda asosan, yuqorida koʻrsatilgan aʼzolarda silning klinik kechishi xususida soʻz yuritiladi. Akademiklar T.P.Krasnobayev, P.G.Kornev taʼlimotlariga suyangan holda avval tizza, son- chanoq boʻgʻimi sili, soʻngra umurtqalar siliga toʻxtaldik. Yana shuni aytib oʻtish lozimki, kasallik tayanch-harakat aʼzolarida maʼlum bir tartibda kechadi, bu esa kasallikning rivojlanish jarayonini kuzatishga asos boʻla oladi va yuqorida keltirilgan tasnifga mos ravishda quyidagi 3-ta bosqichni bosib oʻtadi.
- . Boʻgʻim oldi bosqichi — jarohat hali boʻgʻimga yetib kelmagan.
- . Boʻgʻimdagi bosqich — jarohat suyak toʻqimasidan boʻgʻimga yorib kirib, boshlangʻich, rivojlangan, bosilgan davrlari bilan kechadi.
- . Boʻgʻimdan keyingi bosqichda — jarohatdagi yalligʻlanish belgilari bosiladi, ammo uzoq davom etuvchi qoldiq oʻzgarishlar saqlanib qoladi, bular kasallikning tez-tez qaytalanishiga sabab boʻlishi mumkin[3].
Suyak tuberkulyozining belgilari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sil kaslligi infeksiyasi doimo ham oʻz klinik belgilarini roʻyobga chiqaravermaydi. Suyak tuberkulyoziga tashxis qoʻyish juda qiyin, chunki infeksiya ogʻir yoki kuchayguncha alomatlar koʻrinmaydi. Baʼzi klinik belgilarga qarab tashxis qoʻyish mumkin. Ular quyidagilarni oʻz ichiga olishi mumkin:[4]
- Kuchli bel ogʻrigʻi
- Orqa yoki boʻgʻimlarda yalligʻlanish
- Harakat qilish yoki yurishga qiynalish, ayniqsa bolalarda
- Orqa miya xo'ppozi
- Yumshoq toʻqimalarning shishishi
- Nevrologik belgiklar
- Sil bilan bogʻliq meningit
- Mushaklar kuchsizligi
- Beldan pastga (paraplegiya) yoki barcha toʻrt oyoq-qoʻlning, baʼzan esa maʼlum organlarning falaji (tetraplegiya)
- Kifoz, shuningdek, dumba deb ham ataladi
- Suyak yoki orqa miya deformatsiyasi[5].
Diagnostikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Suyak tuberkulyozini tashxislashning umumiy usullari quyidagilardan iborat:
- Bakterial labaratoriya — bemorga suyak tuberkulyozi tashxisini qoʻyish uchun asosiy diagnostik tekshiruv usullaridan biri hisoblanadi. Bemordan namuna olinib bakterial laboratoriyaga yoʻllanma asosida joʻnatiladiva hosil boʻlgan kulturaga asosan (Kox tayoqchalari) tashxis qoʻyiladi.
- Biopsiya — eng muhim va asosiy tekshiruv usullaridan biri boʻlib, bu infeksiyalangan toʻqimalarning bir qismi olinadi va infeksiyani aniqlash uchun morfologiya boʻlimiga yuboriladi.
- Tana suyuqligi testi — shifokor-ftiziatr infeksiyani tekshirish uchun oʻpkani oʻrab turgan va himoya qiladigan plevra suyuqligidan namuna olishi mumkin. Yoki ular orqa miya atrofidan miya kanali suyuqligini olishlari mumkin. Suyak yoki qoʻshma sil kasalligi uchun shifokor sinovial yoki qoʻshma suyuqlikni olishi mumkin.
- Polimeraza zanjiri reaksiyasi (PCR) testi — shifokor olgan namunalar PCR yordamida ham tekshirilishi mumkin. Ushbu test mikobakteriyaning genetik materialini aniqlab beradi va oz miqdordagi suyuqlikdan infeksiyani izlashga yordam beradi[6].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ A.M. Ubaydullayev. Sil kasalliklari, 2008, Toshkent: Sh. Alimov nomli Respublika Ftiziatriya va pulmonologiya ilmiy tekshirish instituti — 318-319 bet.
- ↑ A.M. Ubaydullayev. Sil kasalligi, 2008, Toshkent: Ftiziatriya va pulmonologiya ilmiy tekshirish instituti — 320-321 bet.
- ↑ F. Tursunov. Sil kasalliklari, 1999, Toshkent: Ibn Sino — 298-290 bet.
- ↑ Symptoms of Bone Tuberculosis „Symptoms of Bone Tuberculosis“. www.webmd.com (27-noyabr 2021-yil). Qaraldi: 1-noyabr 2022-yil.
- ↑ F. Tursunov. Sil kasalliklari, 1999, Toshkent: Abu Ali Ibn Sino — 287-288 bet.
- ↑ „What Is Skeletal Tuberculosis?“. www.webmd.com. November 27, 2021. Qaraldi: 1-noyabr 2022-yil.