Tartuffe yoki Firibgar

Tartuffe
	Tartuffe ou l’Imposteur
Asosiy maʼlumotlar
Janr	Komediya
Muallif	Molière
Orginal tili	fransuz
Yozilgan sana	1664-yil
	Tartuffe yoki Firibgar Vikiomborda

Tartuffe yoki Firibgar — 1664-yilda yozilgan Molièrening komedik pyesasi. Asar jahon teatrlarida koʻp marotaba qo‘yilgan va hozirgi kungacha repertuarlaridan tushmagan.

Syujet[tahrir | manbasini tahrirlash]

Voqea Parijda, Orgonning uyida boʻlib oʻtadi. Tartuffe ismli yigit uy egasining ishonchini qozonadi. Janob Orgon mehmonga mo‘jiza sifatida qaraydi: u yosh, ilmli, kamtarin, olijanob, taqvodor, fidoyi edi. Tartuffe oʻzini koʻrsatishga, tirishqoqligini isbotlashga urinadi. Aslida yigitning ko‘ringani kabi emasligini isbotlashga urinayotgan uy ahlini Orgon "noshukur, gunohlar botqogʻiga botgan" deb hisoblaydi. Hattoki Orgonning oʻgʻli Damis Tartuffening yolgʻonchiligini isbotlashga harakat qilganda, otasi oʻg‘lini "olijanob yigitga tuhmat qilyapti" deb merosdan mahrum qilib, haydab yuboradi. Orgon Tartuffega oʻz qizi Marianani turmushga bermoqchi boʻladi, lekin Tartuffega uning ayoli Elmiraga oshiq boʻladi. Tartuffening asl yuzi, Orgon beparvolik bilan unga isyonchilarning mablag‘ini ishonib topshirib, uy va kapitalni unga qoldirganda ochiladi. Faqatgina qirol yaʼni Louis XIVning mo‘jizaviy aralashuvi finaldan besh daqiqa oldin adolat olib keladi (Tartuffe jazolanadi, Orgon kechiriladi, uning oilasiga uyi va mulki qaytariladi).

Personajlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Madam Pernel — Orgonning onasi
Orgon — Elmiraning turmush oʻrtogʻi
Elmira — Orgonning rafiqasi
Damis — Orgonning oʻgʻli
Mariana — Orgonning qizi, Valerga oshiq
Valer — Marianaga oshiq yigit
Cleanthe — Elmiraning ukasi, Orgonning qaynisi
Tartuffe — avliyo
Dorina — Mariananing xizmatkori
Flipota — Pernel xonimning xizmatkori
Janob Loyal — sud ijrochisi (fransuzcha: loyal, qonuniy). Molière ataylab bu nomni Tartuffedan pora olgan odamga beradi.
Ofitser

Sahnalashtirish[tahrir | manbasini tahrirlash]

1-nashr. (3 parda — „Tartuffe yoki Firibgar“) — 1664-yil;

2-nashr. (5 parda — „Firibgar“) — 1667-yil;

3-nashr. (5 parda — „Tartuffe“) — 1669-yil.

1-nashr Molière truppasi tomonidan — 1664-yil 12-mayda Versalda,

2-nashr — 1667-yil 5-avgustda Pale qirollik teatrida,

3-nashr — 1669-yil 5-noyabrda sahnalashtirilgan.

Rus tiliga tarjimalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

I. Kropotov, „Tartuffe ili Litsemer“ sarlavhasi ostida, 1757-yil.
N. I. Xmelnitskiy, „Tartuffe“, 1789-yil.
Sovet tarjimalaridan — M. L. Lozinskiy, „Tartuffe ili Obmanshik“, kitobda: J. B. Moliere, 1957-yil.

Rossiyada sahnalashtirish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rus sahnasida birinchi chiqish — 1757-yil 22-noyabrda Sankt-Peterburgda, 1761-yil 21-aprelda — Moskvada.

1939-yil — Moskva badiiy teatrida spektakl (Moskva), rejissyorlar — M. N. Kedrov va V. O. Toporkov
1968-yil — Taganka teatrida spektakl (Moskva), rejissyor — Yuriy Lyubimov
1981-yil — Moskva badiiy teatrida spektakl (Moskva), rejissyor — Anatoliy Efros
2004-yil — A.P. Chexov nomidagi Moskva badiiy teatrida spektakl (Moskva), rejissyor — Nina Chusova
2006-yil — Lenkom (Moskva)dagi spektakl, rejissyor — Vladimir Mirzoev
2008-yil — Vologda drama teatrida (Vologda), rejissyor — Zurab Nanobashvili
2008-yil — Fontankadagi Yoshlar teatrida (Sankt-Peterburg), rejissyor — Andrey Andreev
2010-yil — Astraxan drama teatrida spektakl (Astraxan), rejissyor — Stanislav Tayushev
2011-yil — Malaya Bronnaya teatridagi spektakl (Moskva), rejissyor — Pavel Safonov
2011-yil — Krasnoyarsk Pushkin teatrida spektakl (Krasnoyarsk), rejissyor — Roman Feodori
2014-yil — Pokrovka teatrida (Moskva), rejissyor — Sergey Poselskiy
2014-yil — Voljskiy drama teatrida spektakl (Voljskiy), rejissyor — Aleksandr Mainin
2015-yil — Pushkin teatridagi spektakl (Moskva), rejissyor — Brigitte Jak-Vajman
2016-yil — Stanislavskiy elektroteatrida (Moskva), rejissyor — Filipp Grigoryan
2016-yil — Nijniy Tagil drama teatrida (Nijniy Tagil), rejissyor — Rinat Fazleev
2017-yil — Trans-Baykal drama teatrida (Chita), rejissyor — Nikolay Gadomskiy
2018-yil — Maly teatridagi spektakl (Moskva), rejissyor — Vladimir Dragunov
2018-2019-yillar — Yoshlar ijodiyoti teatrida spektakl (Sankt-Peterburg), rejissyor — Dmitriy Lavrov
2020-yil — Taganka teatrida spektakl (Moskva), rejissyor — Yuriy Muravitskiy^[1]
2020-yil — Tyumen Bolshoy drama teatrida spektakl (Tyumen), rejissyor — Aleksandr Bargman
2022-yil — A. nomidagi Magnitogorsk drama teatrida spektakl. FROM. Pushkin (Magnitogorsk), rejissyor — Ekaterina Polovtseva
2022-yil — M. Gorkiy nomidagi Moskva badiiy teatrida spektakl (Moskva),

Ekranlashtirish[tahrir | manbasini tahrirlash]

1926-yil — Tartuffe / Tartuffe (Germaniya) — rejissyor.: Fridrix Vilgelm Murnau.
1965-yil — „Tartuffe“ (film, 1965) (Belgiya).
1971-yil — Tartuffe / Tartuffe (Fransiya) — rejissyor.: Marsel Kraven.
1984-yil — „Tartuffe“ / Le tartuf (Fransiya) — rejissyor.: Gérard Depardieu.
1987-yil — „Tartuffe“ (film, 1987) (Norvegiya) — rejissyor.: Ola B. Yoxannessen.
1989-yil — Moskva badiiy teatrining „Tartuffe“ film-spektakli. Anatoliy Efros tomonidan ishlab chiqarilgan^[2].
1992-yil — „Tartuffe“ (musiqiy film) — rejissyor.: Yan Frid. Rollarda: Mixail Boyarskiy — Tartuffe.
1998-yil — Tartuffe / Tartuffe ou L’imposteur (Fransiya) — rejissyor.: Georges Bensoussan. Bosh rollarda: Filipp Torreton — Tartuffe.

Molière tomonidan mavzu boʻyicha oʻzgarishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

1792-yilda Pyer-Augustin Bomarchais „Jinoyatchi ona yoki Ikkinchi Tartuffe“ spektaklini yaratdi, unda u bosh qahramonlardan biri — Begears qiyofasida Molière qahramonining xususiyatlarini qayta tiklashga harakat qildi. 1847-yilda Karl Gutzkov Molière haqida „Tartuffe prototipi“ spektaklini yaratadi, ushbu spektaklda uning komedik qahramoni obrazi muhim rol oʻynaydi.