Suzuvchi salviniya

Suzuvchi salviniya (lotincha: Salvínia nátans) — Salviniya oilasidan suv omborlari yuzasida suzuvchi kichik paporotnik, salviniya turkumiga mansub turlar va Rossiya hududida oʻsadigan bu turning yagona turlari^[1].

Botanika tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Morfologiya va koʻpayish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Suv yuzasida suzuvchi, uzunligi 15 sm gacha boʻlgan yupqa poyasi boʻlgan bir yillik oʻsimlik, uning har bir tugunida uchta barg boʻlaklari mavjud^[2]. Ikki barg butun, tuxumsimon-elliptik shaklga ega, asosi biroz yurak shaklida. Yuqoridan ular siğil bilan qoplangan, ularning tepasida bir dasta kalta qalin tuklar, pastki yuzasi esa havo pufakchalarini ushlab turadigan jigarrang tuklar bilan zich qoplangan, bu esa Salviniyaning suvda suzishiga imkon beradi. Uchinchi barg suv ostida, u ildizlarga juda oʻxshash sochlar bilan qoplangan ipga oʻxshash loblarga boʻlinadi va ularning funktsiyalarini bajaradi: suv va ozuqa moddalarining emilimi, shuningdek oʻsimlikning barqarorlashuvi^[3].

Suv osti barglari tagida 4-8 globulyar sori toʻdalari joylashgan boʻlib, ularning baʼzilarida mikro va makrosporangiyalar mavjud boʻlib, ulardan mos ravishda erkak va urgʻochi gametofitlar rivojlanadi. Har bir makrosporangiyda 4 ta megaspora hosil boʻladi, ulardan faqat bittasi rivojlanadi. Mikrosporangiyda odatda 64 ta mikrospora mavjud^[4].

Sorilar odatda kuzda va qishda suv omborining tubiga tushadilar; bahorga kelib, ularning qobigʻi vayron boʻladi va sporangiyalar suv yuzasiga suzib va yana oʻsib chiqadilar. Mikrosporalar sporangium devorini yorib oʻtib, uch hujayrali erkak gametofitni hosil qiladi, ularning ikkita hujayrasidan keyin ikkita steril va ikkita spermatogen hujayralar hosil boʻladi, ularning har biri toʻrtta spermatozoidlarni hosil qiladi^[5]. Megaspor, oʻsib chiquvchi, shuningdek, qobiqni buzadi va ayol gametofitini hosil qiladi, unda uchta arxegoniya hosil boʻladi. Urugʻlantirilgandan keyin ulardan faqat bittasi rivojlanadi^[6].

Hudud[tahrir | manbasini tahrirlash]

Salviniya suzuvchi turlari juda keng: u Afrikaning suv havzalarida, Osiyoning tropik va moʻtadil mintaqalarida, Yevropaning markaziy va janubiy hududlarida oʻsadi^[7]. Rossiyada suzuvchi salviniya asosan Rossiyaning Yevropa qismining janubiy hududlarida, Gʻarbiy Sibir va Uzoq Sharqdagi suvning turgʻun yoki sekin oqadigan suv havzalarida joylashgan^[8].