Sulton Mahmud
Sulton Mahmud (kum.Soltan Magmut Chopanny Lancers / Soltan Mahmut Chopan Oğlu, eski rus. Sulton Mut, Saltamamut ; XVI asrning 2-yarmi — XVII asrning 1-yarmi) — Shimoliy-Sharqiy Kavkazdagi Shamxal xonadonining harbiy-siyosiy arbobi. Endiriya hukmronligi hukmdori. Tarkovskiy Shamxalatidagi fuqarolar nizolari davrida uning davlati 1867-yilda tarqatib yuborilgunga qadar mustaqil boʻlib qoldi. Rossiya davlati manbalarida u mulkdor, mirzo/murza va shahzoda unvonlari bilan yuritilgan. Shomxal Cho‘ponning o‘g‘li.
Sulton Mahmud 118-yil davomida Shimoliy Kavkazdagi rus taʼsirini yoʻq qilgan Karaman jangida rus qoʻshinlari ustidan qozonilgan gʻalaba tufayli shuhrat qozondi.
Sulton Mahmud qumiq xalqining milliy qahramoni hisoblanadi[1].
Kelib chiqishi va oilasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sulton-Mahmud 1580-yillarning oxirida, oʻz oʻgay birodarlari bilan nizoda gʻalaba qozonib, Endireydagi markaz bilan oʻz mulkini shakllantirishga muvaffaq boʻlgach, tarixiy maydonga chiqdi[2]. Aka-uka bilan janjalning sababi Soltan-Mutning qumiq shamxal Chopanning tengsiz nikohidan kelib chiqishi va Kabardiyaning eng muhim jiyani Xatu Anzorov edi. Bunday nikohdan boʻlgan oʻgʻillar chanka deb atalgan va biy-adatga koʻra, meros olish huquqiga ega emas edi. Shu bilan birga, Xatuning qizi Qrim xoni bilan turmush qurganligini eʼtiborsiz qoldirmaslik kerak. Bu Sulton-Mutning Qrimning kuchli hukmdorlari bilan qarindoshligini anglatardi[3][4][5].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Материалы первой научной конференции, посвященной 460-летию Султан-Мута - сына Чопана шамхала Тарковского, основателя Эндиреевского владения. — Махачкала, 2008.
- ↑ Yusup Idrisov. Zasulakskaya liniya Tarkovskogo knyajeskogo roda: sudba pokoleniy//Genealogiya narodov Kavkaza: istoriya i sovremennost. — Vladikavkaz, 2013. Vip. IV. — C.111-118.
- ↑ Дубровин 1871.
- ↑ Akbiev A. S. Nachalniy period deyatelnosti Soltan-Muta (kones XVI — nachalo XVII vv.)//Materiali pervoy nauchnoy konferensii, posvyaщennoy 460-letiyu Sultan-Muta — sina Chopana shamxala Tarkovskogo, osnovatelya Endireevskogo vladeniya. Maxachkala, 2008
- ↑ Кушева 1963.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Акбиев Арсен Солтанмурадович Общественный строй кумыков в XVII - XVIII вв. : диссертация … доктора исторических наук : 07.00.02. — Махачкала, 2000. — 507 с.
- Дубровин Н. Ф. Книга 1 «Кавказ» // История войны и владычества русских на Кавказе. — Andoza:СПб.: типография Департамента уделов, 1871. — Т. I. — 640 с.
- Kusheva Ye. N. Narodi Severnogo Kavkaza i ix svyazi s Rossiey (vtoraya polovina XVI — 30-e godi XVII veka) : monogr. / Red. izd-va I. U. Budovnits. — AN SSSR. Institut istorii. — M. : Izd-vo AN SSSR, 1963. — 372 s. — 1500 ekz.