Stepler

Stepler - qog'oz yoki shunga o'xshash materiallar varaqlarini varaqlar orqali yupqa metall shtapelni haydash va uchlarini qatlama orqali birlashtiradigan mexanik qurilma.Jumladan, hukumat, biznes, idoralar, ish joylari, uylar va maktablarda keng qo'llaniladi^[1].

"Stapler" so'zi aslida turli xil maqsadda foydalaniladigan bir qator turli xil qurilmalarni anglatishi mumkin. Qog'oz varaqlarini birlashtirishga qo'shimcha ravishda, steplerlar jarrohlik sharoitida jarrohlik jarohatini yopish uchun to'qimalarni jarrohlik steplerlari bilan birlashtirish uchun ham ishlatilina oladi(xuddi choklar kabi)^[2].

Ko'pgina steplerlar bir nechta qog'oz varaqlarini birlashtirish uchun ishlatiladi. Qog'oz steplerlarning ikki xil turi mavjud: qo'lda va elektr. Qo'lda shtapellar odatda qo'lda ushlanadi, garchi stol yoki boshqa sirt ustida o'rnatilganda ishlatiladigan modellar kamdan-kam uchraydi. Elektr steplerlar turli xil dizayn va modellarda mavjud hisoblanadi. Ularning asosiy operatsion vazifasi ko'p sonli qog'oz varaqlarini ketma-ket birlashtirishdir. Ba'zi elektr steplerlar bir vaqtning o'zida 20 ta varaqni birlashtira olish funktsiyasiga ega^[3]. Odatda steplerlar uchinchi toifali tutqichdir .

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

19-asrda qogʻozdan foydalanishning ortib borishi samarali qogʻoz mahkamlagichiga talabni keltirib chiqardi^[4].

1866-yilda Jorj MakGill zamonaviy steplerning kashshofi boʻlgan kichik, egiluvchan mis qogʻozli mahkamlagich uchun 56,587 AQSh patentini oldi. 1867-yilda u mahkamlagichni qogʻozga kiritishga press uchun 67,665 AQSh patentini oldi. U oʻz ixtirosini 1876-yilda Filadelfiyada (Pensilvaniya shtati) yuz yillik koʻrgazmada namoyish etdi va 1880-yillarda bu va boshqa turli xil qogʻoz mahkamlagichlar ustida ishlashni davom ettirdi.1868-yilda stepler uchun ingliz patenti CH Gouldga berildi va AQShda Sent-Luislik Albert Kletzker, MO ham qurilmani patentladi.

1877-yilda Genri R. Xeyl steplerni bir qadamda qoʻyish va qisish uchun birinchi dastgohlar uchun 195,603 raqamli patentga erishdi va shuning uchun baʼzilar uni zamonaviy stepler ixtirochisi deb hisoblashadi. 1876 −1877-yillarda Heyl Filadelfiyadagi Novelty Paper Box Manufacturing Co. kompaniyasiga ham patent topshirdi^[5]. Biroq, NPB Manufacturing Co. ixtirolari qutilar va kitoblarni shtapellash uchun ishlatilishi kerak edi.

Oldindan tayyorlangan koʻplab shtapellardan iborat jurnalni ushlab turadigan birinchi mashina 1878-yilda chiqdi.

1879-yil 18-fevralda Jorj MakGill birinchi tijorat uchun muvaffaqiyatli stepleri boʻlgan , McGill Single-Stroke Staple Press uchun 212316 ^[6] patent oldi. Ushbu qurilma ikki yarim funtdan ortiq ogʻirlikda va bitta 1/2 dyumli keng simli shtapel boʻlib, u bir nechta qogʻoz varaqlaridan oʻta oladi.

Qogʻozlarni yupqa metall sim bilan mahkamlash mashinasini koʻrsatish uchun „stapler“ soʻzining birinchi nashriyotda ishlatilishi 1901-yilda Amerikaning Munsey’s Magazineʼdagi reklamada boʻlgan^[7].

1900-yillarning boshlarida qogʻozlarni bir-biriga metall qisqichsiz yopishtirish uchun teshuvchi va qatlamali bir nechta qurilmalar ishlab chiqilgan va patentlangan. Klipsiz stend mashinasi (Shimoliy Bervikda ishlab chiqarilgan) 1909-yildan 1920-yilgacha sotilgan. U qogʻozdaga tilni kesib tashladi va uni orqaga bukdi va ichiga tiqdi. Bumpning yangi modeldagi qogʻoz birlashtirgichi xuddi shunday kesish va toʻqish texnologiyasidan foydalangan.

Zamonaviy stepler[tahrir | manbasini tahrirlash]

1941-yilda bugungi kunda eng keng tarqalgan qogʻoz stepler turi ishlab chiqildi-bu toʻrt tomonlama qogʻoz stepler. Toʻrt yoʻl bilan operator qogʻozlarni yogʻoch yoki kartonga shtapellash uchun yoki sumkalar uchun pens kabi shtapeldan foydalanishi mumkin . Steplerlash plitasi anvil sifatida tanilgan. Anvil koʻpincha ikkita sozlamaga ega: birinchisi va eng keng tarqalgani refleksiv sozlama boʻlib, u „doimiy“ sozlama deb ham ataladi. Bu holatda steplerning oyoqlari oʻzaro faoliyat barining oʻrtasiga qarab qatlanadi. U ajratishni talab qilmaydigan qogʻozlarni birlashtirish uchun ishlatiladi. Agar 180 ° aylantirilsa yoki ikkinchi holatiga surilsa, anvil „vaqtinchalik“ yoki „toʻgʻridan-toʻgʻri“ sozlama sifatida ham tanilgan aniq sozlamaga oʻrnatiladi. Bu holatda steplerning oyoqlari koʻndalang chiziqdan uzoqda, tashqariga buklanadi, natijada oyoqlar va koʻndalang chiziq koʻproq yoki kamroq tekis chiziqda boʻladi. Ushbu sozlama bilan stepler bosilsa, qogʻozlar himoyasi zaifroq boʻladi, lekin steplerning oʻqini olib tashlash ancha oson. Ikkinchi sozlamadan foydalanish deyarli hech qachon koʻrilmaydi, ammo steplerlarni tozalash vositalarining keng tarqalganligi va undan foydalanish haqida umumiy maʼlumot yoʻqligi sababli baʼzi oddiy zamonaviy steplerlar aniq pozitsiyadan mahrum boʻlgan sobit anvilga ega.

Zamonaviy steplerlar rivojlanishda va foydalanuvchilarning oʻzgaruvchan odatlariga moslashishda davom etmoqda. Kamroq harakat yoki oson siqish ham da foydalanish steplerlar, masalan, foydalanuvchi qoʻllashi kerak boʻlgan kuch miqdorini kamaytirish uchun turli xil leveraj samaradorligidan foydalaniladi. Natijada, bu steplerlar takrorlanadigan, katta steplerlash ishlari odatiy boʻlgan ish muhitida qoʻllaniladi.

Baʼzi zamonaviy ish stoli steplerlari Flat Clinch texnologiyasidan foydalanadi. Flat Clinch stepleri yordamida stepler oyoqlari avval qogʻozni teshib, keyin egilib, qogʻozga mutlaqo tekis bosiladi va odatda ishlatiladigan ikki oʻrnatuvchi anvilni yoʻqotadi va oyoqlari buklangan chuqurchaga oʻrnatilgan stepler asosini ishlatadi. Shunga koʻra, steplerlarning oʻtkirroq qirralari yoʻqoladi va qogʻozning tekisroq yigʻilishiga olib keladi, yaʼni fayl va bogʻlovchi joyni tejagan holda.

Baʼzi nusxa koʻchirish mashinalarida hujjatlar nusxalari chop etilayotganda ularni avtomatik ravishda birlashtirib olish imkonini beruvchi oʻrnatilgan steplerlar ham mavjud.

Sanoati[tahrir | manbasini tahrirlash]

2012-yilda AQShda 80 million dollarlik steplerlar sotilgan^[8]. Dominant AQSh ishlab chiqaruvchisi Swingline hisoblanadi.

Usullari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Doimiy mahkamlash steplerni materialdan o'tkazib, anvilga, uchlarini egadigan kichik metall plastinkaga, odatda ichkariga qarab, narsalarni bog'lay oladi. Aksariyat zamonaviy steplerlarda anvil aylanadi yoki siljiydi, stepler uchlarini doimiy birlashtirish uchun ichkariga yoki mahkamlash uchun tashqariga egishda o'rtasida o'zgaradi . Hujjatlarni to'g'ri yig'ishni osonlashtirish uchun qog'ozga to'liq qo'shni bo'lgan qisqichlar shakllari standart, burmalangan, tekis yoki yumaloq bo'lishi mumkin.

Pinning yopishtirish usulida hujjatlar yoki boshqa elementlar vaqtincha bog'lanadi. Yopishtirish uchun anvil sirpanadi yoki aylanadi, shunda stepler ichkariga emas, tashqariga egiladi. Ba'zi steplerlar shtapelning bir oyog'ini ichkariga, ikkinchisini esa tashqariga bukish orqali pin qiladi. Stepler elementni nisbatan xavfsizlik bilan bog'laydi, lekin osongina olib tashlanadi.

Tacking yopishtirish usulida ob'ektlarni e'lonlar taxtasi yoki devorlar kabi sirtlarga mahkamlaydi. Birikishi mumkin bo'lgan shtapelning ostingi qismi o`zining yo'lidan tashqariga buklanadi, shuning uchun shtapellar anvilga buklanishdan ko'ra to'g'ridan-to'g'ri ob'ektga kirib boradi. Bu holatda shtapellar shtapel tabancasi ishiga o'xshab, lekin shtapelni kamroq kuch bilan boshqaradi.

Egar steplerlarida bukletlar tayyorlash uchun oldindan buklangan varaqlarni bilashtira olish uchun teskari V shaklidagi egar mavjud hisoblanadi.

1910-yilda ixtiro qilingan ishlatilmaydigan shtapellar qog'ozning kichik qopqog'ini teshib, uni tirqish orqali o'raydigan vosita bo`lgan. Eng yangi muqobil usul sahifalarni tishli metall tishlar bilan birlashtirib, hosil bo'lgan teshikdan qochadi.

Jarrohlik steplerlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jarrohlar terini yopish yoki jarrohlik anastomozi paytida tikuv o'rniga jarrohlik steplerlardan foydalanishlari mumkin.

Teri stepleri standart staplerga o'xshamaydi, chunki uning anvillari yo'q. Teri shtapellari odatda "M" shakliga ga oldindan o`zgartiriladi. Steplerni teriga bosish va tutqichga bosim o'tkazish uni teri orqali fastsiyaga egiladi, toki ikkala uchi o'rtada deyarli uchrashib, to'rtburchak hosil qilmaguncha.

Steplerlar odatda kolorektal jarrohlikda ichak rezektsiyalari paytida operatsiya vaqtida qo'llaniladi. Ko'pincha bu stepler turi ajralmas pichoqqa ega bo'lib, ular steplerni aniq joylashtirish bilan ichakni kesib o'tadi va aseptik maydonni saqlaydi. Jarrohlik po'latdan yasalgan shtapellar odatda bir martalik sterillangan kartridjlarda beriladi.