Sotaki
Sotaki (slov. Sotáci) — Slovakiyaning Preshov viloyatida Labortsa, Udava, Tsiroxa, Ondava va Ondavki vodiylari oraligʻida Stropkov, Snina va Gumenne (XX asrning birinchi yarmida aholi punkti sotaklar 50 ga yaqin qishloqni oʻz ichiga olgan) yashovchi slovaklarning subetnik guruhi hisoblanadi. Tarixiy jihatdan sotaklar slovak etnik oʻziga xosligini qabul qilib, ruten tilidan slovak tiliga oʻtgan ruten aholisi boʻlishgan. Tadqiqotchilar, XIX-XX asrlarning boshida, sotaklarni koʻpincha slovaklar va rusinlar oʻrtasidagi oʻtish guruhi sifatida taʼriflashgan. Polsha tadqiqotchisi Z.Shtiber sotaklarning rusinlardan kelib chiqishi haqidagi gipotezaga shubha qilib, slovak olimiY.Lishka Y.Lishka, sotaklar dastlab sharqiy slavyanlar taʼsiriga tushib qolgan slovaklar ekanligiga ishongan (bir nechta Ruten qishloqlarining slovakizatsiyasi yuz bergan)[1].
Eʼtiqodli sotaklar — katoliklar, yunon-katoliklari, yevangelistlar[2].
Sotaklar nomi ularning shevalarida qoʻllaniladigan soʻroq olmoshidan so (adab.slov. čo „nima“). P.Y.Shafarik „sotaki“ etnonimi V asrdan buyon tilga olinuvchi sataglar qabilasi nomidan kelib chiqqan deb hisoblanadi[3].
S.Tsambel sotaklar oʻzlari kelib chiqqan rusinlardan, tili va madaniyatda yaqin boʻlgan sharqiy slovaklardan ham ajralib turishini qayd etgan.
M.Yu.Dronovaning tadqiqotiga koʻra, „rus-slovak aholisining til oʻtish davri“ nafaqat „sotaki“, balki „tsotaki“ va „slovyaklar“ nomi bilan ommabop boʻlgan, „keng tarqalgan uchta nom bir-biri bilan qisman oʻzaro toʻqnashadi“. Shu oʻrinda „slovaklar“ etnonimi sharqiy slovaklarning mutlaq koʻpchiligini nomini olgan. Maxsus sotak etnik oʻziga xosligining shakllanishiga sotaklar uchun moʻljallangan bosma nashrlarning paydo boʻlishiga koʻmak bergan, ularda sotak shevalaridan foydalanish bilan bir qatorda maxsus sotak etnik guruhining mavjudligi haqidagi gʻoyalar ham tarqalgan. Urushlararo davrda sotakning oʻziga xosligi gʻoyalari Avtonom qishloq xoʻjaligi ittifoqi (Avtonom Zemledelskiy ittifoqi) va uning rahbari Andrey Brodiya faoliyati tufayli tarqalgan (sotak sahifasi lotin tilida 1924-1939-yillarda „Russkiy vestnik“ gazetasida nashr etilgan). Ushbu harakatlarning maqsadi sotaklar orasida kengroq karpato-rus yoki rus kimligini tarqatish edi. Ammo buning oʻrniga sotaklarda oʻz-oʻzini anglashning etnik koʻrinishi rivojlanib, bunga oʻz nomi va yorqin lahja xususiyatlarining mavjudligi yordam bergan.
Sotaklar sotak lahjasining vakillari hisoblanib, sharqiy hududiga mansub boʻlgan sharqiy slovats dialektiga kiruvchi slovak tili soʻzlashuvchilari boʻlishgan. Ushbu lahjalar sharqiy slovak lahjalari va rusin (lemko) dialektlari oʻrtasidagi uzoq muddatli aloqalari natijasida tillari shakllangan, ular fonetika va morfologiyada sharqiy slavyan taʼsirini, shuningdek, lugʻatda koʻplab ukrainizmlarni (ehtimol, Sharqiy slavyan substrati) namoyon etadi[4]. Y.Lishka Y.Lishkining soʻzlariga koʻra, sotak lahjalari dastlab slovak tili hisoblanib, keyinchalik kuchli sharqiy slavyan taʼsiriga uchrashgan.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Liška J. Rozriešime si otázku pôvodu východnej slovenčiny?(slov.) // Slovenská reč / Rediguje Anton Jánoší[sk] s Jozefom Škultétym[sk]. — Martin: Matica slovenská, 1942. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- ↑ Дронов М. Ю.. Роль Греко-католической церкви в формировании этнонациональной идентичности русинов Словакии (1919—1938) — диссертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук. M.: Институт славяноведения РАН, 2013 — 38 bet.
- ↑ „Ізборник“ (uk). — Левченко М. Мҍста жительства и мҍстныя названія русиновъ въ настоящее время.
- ↑ Калнынь Л. Э., Клепикова Г. П. „Вопросы диалектологии на XII Международном съезде славистов“,. Вопросы языкознания, M..