Snoubord (sport turi)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Snoubord, (inglizcha: Snowboarding', inglizcha: snow - qor va inglizcha: board - taxta soʻzidan kelib chiqqan) — qishki Olimpiya sport turi boʻlib, qor bilan qoplangan yon bagʻirlardan va togʻlardan maxsus sport anjomi — snoubordda tushishdan iborat. Dastlab bu qishki sport turi, garchi ba’zi ekstremal sportchilar uni yozda ham oʻzlashtirgan boʻlsalar ham, qumli qiyaliklarda (sendboarding) snoubordda uchish.

Koʻpincha snoubord tayyorlanmagan qiyaliklarda va yuqori tezlikda sodir boʻlganligi sababli, jarohatlardan himoya qilish uchun turli xil jihozlar qoʻllaniladi - dubulgʻalar, boʻgʻinlar, qoʻllar, oyoqlar, orqa qismlarni himoya vositasi qoʻllaniladi.

1998-yilda Naganodagi Qishki Olimpiya oʻyinlarida snoubord birinchi marta Olimpiya oʻyinlari dasturiga kiritilgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Snoubord ixtirosi 1960-yillarning boshlariga toʻgʻri keladi. Michigan shtatidagi Maskigon shahrida yashovchi Sherman Poppen 1965-yilda qiziga snyorfer deb nomlangan snoubordning zamonaviy koʻrinishini yasadi va ixtiro qiladi (snurfer - bu ikki boʻlakli soʻzdan — snow  („qor“) va surf  — „syorf“). U ikkita changʻini bir-biriga yopishtirdi. Dizayni boʻyicha, snyorfer skeytbordga juda oʻxshash edi, faqat gʻildiraksiz. Snyorferning bogʻlovchilari yoʻq edi va taxtachada muallaq turish uchun foydalanuvchi arqonni ushlab turishi kerak edi. Bu uchish moslamasidan foydalanish qoʻllanmasida sirpanchiq poyabzallardan foydalanish kerak emasligi tavsiya etadi. Shunday qilib, 1966-yildan Snyorfer bolalar uchun ishlab chiqarila boshlanadi[1].

Ushbu yillar mobaynida bu sport turining ommaviyligi oʻsib boradi. Uchish moslamasini takomillashtirishga Dimitriy Milovich, Jeyk Byorton (Burton Snowboards kompaniyasi asoschisi), Tom Sims (Sims Snowboards kompaniyasi asoschisi) va Mayk Olson (Mervin Manufacturing komnaniyasi asoschisi) oʻzlarining katta hissalarini qoʻshishgan. Amerika Qoʻshma Shtatlarining Sharqiy qirgʻogʻida yashovchi syorferchi Dimitriy Milovich 1972-yilda snoubord ishlab chiqarish uchun Winterstick kompaniyasiga asos solgan va 3 yildan soʻng Nyusuik jurnalida qayd etiladi. Winterstick taxtachalari konstruktiv tamoyillari snyorf va changʻilardan meros boʻlib qolgan[1].

1979-yilda Michigan shtatining Grand Rapids shahri yaqinida ilk marta snyorfing boʻyicha jahon chempionati boʻlib oʻtadi. Jeyk Byorton ham ushbu musobaqalarda ishtirok etadi, u oyoqlarni mustahkashlash orqali snyorferni takomillashtiradi. Bunday uchish moslamasiga qoʻshimcha kiritish boshqa ishtirokchilarning noroziligiga sabab boʻladi, chunki uning uskunalari asl nusxadan farqli edi. Biroq oʻsha davrning eng yaxshi snyorfchisi Pol Greyvs boshqa sportchilar bilan birgalikda tashkilotchilarni bu musobaqada  ishtirok etish uchun ruxsat berishga koʻndirgan. Natijada alohida tanlov yaratildi, unda Byorton yagona ishtirokchi boʻlib gʻalaba qozondi. Ushbu chempionat endi mustaqil yoʻnalish sifatida snoubord boʻyicha birinchi musobaqa hisoblanadi[1].

1982-yilda AQSHning birinchi umummilliy slalom musobaqasi Suisayd Siksda (Vudstok, Vermontdan uzoq boʻlmagan) boʻlib oʻtadi. 1983-yilda Kaliforniyaning Soda Springs shahrida xaflayl boʻyicha birinchi jahon chempionati oʻtkaziladi. Musobaqani tashkilotchilar Tom Sims va Mayk Chantreylar mahalliy snoubord instruktori olib borishdi[1].

Snoubordning tobora ommalashib borishi uning qishki sport turi sifatida rasman tan olinishiga olib keladi: 1985-yilda Avstriyaning Syurs togʻ changʻi kurortida birinchi Jahon kubogi boʻlib oʻtadi. Bundan bir yil avval musobaqalarning umumiy qoidalarini ishlab chiqish va ularni tashkil etish uchun Xalqaro snoubord assosiasiyasi (ISA) vujudga keladi. 1990-yillarning oʻrtalarida XOQ Xalqaro changʻi federasiyasini (FIS) snoubord boʻyicha rasmiy boshqaruv organi sifatida tan olinadi[1]. Shu sababli, 1990-yillarning oʻrtalaridan boshlab barcha yirik xalqaro snoubord musobaqalari Xalqaro changʻi federasiyasi homiyligida va qoidalariga muvofiq oʻtkazib kelinadi[2].

1998-yilda Yaponiyaning Nagano shahridagi Qishki Olimpiya oʻyinlarida snoubord rasmiy Olimpiya tadbiriga aylandi. Fransiyalik ayol Karin Rubi ayollar oʻrtasidagi snoubordda birinchi boʻlib Olimpiada oltin medaliga sazovor boʻlsa, kanadalik Ross Rebalyati erkaklar oʻrtasida birinchi boʻlib Olimpiya oltin medalini qoʻlga kiritadi.

2000-yilga borib, snoubord sport turi sifatida oʻz oʻrnini mustahkam egallaydi. Snoubordda barcha turdagi yuqori darajadagi musobaqalar oʻtkaziladi: Olimpiya oʻyinlari, Jahon chempionati, Jahon kubogi, X-Games, US Openva boshqalar. Bu musobaqalar butunjahon boʻylab televideniye orqali efirga uzatiladi. Koʻpgina togʻ-changʻi kurortlari maxsus snoubord-parklarini yaratadilar — qor uskunalaridan snoubord tyurkini (va changʻi) amalga oshirishda qoʻllaydilar[1].

Changʻichilar va snoubordchilar oʻrtasida yillar davomida adovat mavjud[3]. Bir necha yil davomida snoubordchilar yuqoriga koʻtarilishdan oldin mahorat imtihonidan oʻtishlari kerak edi. Malakasiz snoubordchi togʻdagi qorni kurab chiqadi, deb ishonishgan. 1985-yilda AQSH va Yevropadagi togʻ changʻi hududlarining atigi 7 foizi snoubordda uchishga ruxsat bergan[4]. Uskunalar va koʻnikmalar takomillashgani sayin, snoubord tobora ommalashib boradi. 1990-yilda asosiy changʻi zonalarining aksariyatida snoubordchilar uchun alohida qiyaliklar mavjud edi. Hozirgi vaqtda Shimoliy Amerika va Yevropadagi barcha changʻi hududlarining taxminan 97% snoubordda uchishga ruxsat beradi va uning yarmida tramplinlar mavjud. 2004-yilda snoubordchilar soni 6,6 million kishini tashkil etadi (ularning 25 foizi ayollar edi)[5]. 2009—2010-yilgi mavsumda AQSH va Kanadada 8,2 million nafar snoubordchilar boʻlgan. Oʻtgan mavsum bilan solishtirganda oʻsish 10% ni tashkil etadi, bu qishki sport turlari boʻyicha barcha ishtirokchilarning 30% dan ortigʻini tashkil etadi[6].

2012-yil 2-may kuni Xalqaro Paralimpiya qoʻmitasi “para-snoubord”ni Rossiyaning Sochi shahrida boʻlib oʻtadigan 2014-yilgi Qishki Paralimpiya oʻyinlariga kiritdi[7].

Sport yoʻnalishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rasmiy tan olingan sport yoʻnalishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

2012-yilgi Jahon Kubogida Moskva bosqichining parallel slalom yo‘nalishi bo‘yicha sportchining ishtiroki
Snoubord kross
Xaf-payp

Snoubordning quyidagi sport yoʻnalishlari mavjud[8][9], ularda eng yuqori darajadagi musobaqalar (Olimpiada oʻyinlari, Jahon chempionatlari, snoubord boʻyicha Jahon kubogi) oʻtkaziladi:

  • parallel slalom (PSL) — 2014-yilgi Olimpiya oʻyinlarining yoʻnalishi hisoblanib, shundan soʻng u 2015-yilda ijroiya qoʻmitasi qarori bilan chiqarib yuborilgan. Ikkita sportchi koʻk va qizil bayroqlar oʻrnatilgan parallel katta yoʻllarga tushib borishadi.
  • parallel gigant slalom (PGS) — 2002-yildan buyon Olimpiya oʻyinlar yoʻnalishi sanaladi, unda snoubordchi eng qisqa vaqt ichida darvoza bilan belgilangan yoʻlni bosib oʻtishi kerak boʻladi.
  • Snoubord kross (SBX) — 2006-yildan buyon Olimpiya oʻyinlardan yoʻnalishi hisoblanadi. Snoubordchi turli xil toʻsiqlar (relyef figuralari, tramplinlar) mavjud boʻlgan uzun, tekis va keng yoʻldan tushishi lozim boʻladi.
  • Hafpayp (HP) — 1998-yilgi oʻyinlardan beri Olimpiya yoʻnalishiga kirib, snoubordchi xaf-layl boʻyicha (yarim trubaga oʻxshash uskuna yordamida) uchib ketayotganda turli xil snoubord tryuklarini amalga oshirish lozim.
  • Sloupstayl (SBS) — 2014-yilgi Olimpiya oʻyinlarining yoʻnalishi sanalib, snoubordchi akrobatik tryuklarni bajarish uchun juda koʻp snaryadli yoʻldan oʻtishi kerak.
  • Big-eyr (BA) — 2018-yilgi oʻyinlar dasturiga kiritilgan[10]. Snoubordchi tramplindan uzoq masofaga va uzunlikka sakrashi paytida snoubordchi qandaydir tryukni amalga oshirishi kerak boʻladi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 „История сноуборда“ (ruscha). Федерация горнолыжного спорта и сноуборда России. 2014-yil 28-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-avgust 2014-yil.
  2. ↑ „ИСФ или ФИС?“. 10-mart 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-avgust 2014-yil.
  3. ↑ „Skiers vs Snow boarders: The Dying Feud“. Snowsphere.com (1-oktabr 2007-yil). 14-aprel 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-fevral 2014-yil.
  4. ↑ Corporation, Xap „CFNC.org - Cluster Article“ (inglizcha). www1.cfnc.org. 3-iyul 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-mart 2018-yil.
  5. ↑ Marquardt, Katy. Burton Snowboards Is King of the Hill(ingl.) // U.S. News & World Report : newspaper. — 2008. — 29 September. Архивировано 22-noyabr 2020-yil.
  6. ↑ Mike Lewis. „snowboard participation increases 10%“. Transworld Business (29-iyun 2011-yil). 2-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24-sentabr 2019-yil.
  7. ↑ „Para-Snowboard Included in Sochi 2014 Paralympic Winter Games | IPC“. Paralympic.org (28-may 2012-yil). 4-dekabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-noyabr 2013-yil.
  8. ↑ В соответствии с правилами ФИС 2014 года.
  9. ↑ „ADVERTISING RULES 2013/14 SNOWBOARD“. 2014-yil 20-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-avgust 2014-yil.
  10. ↑ „Олимпийский комитет России: Параллельный слалом в сноуборде исключён из программы Олимпийских зимних игр“. 15-yanvar 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-avgust 2015-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Snoubord_(sport_turi)&oldid=3276314" dan olindi