Sintigrafiya

Sintigrafiya

Sintigrafiya — bu radioaktiv izotoplarni tanaga kiritish va ulardan chiqadigan nurlanishni qayd etish orqali ikki oʻlchovli tasvirni olishdan iborat funksional tekshiruv usuli.

Usulning fizik asoslari

Bemorga radioindikator (radiofarm preparat (RFP)) — vektor molekulasi va radioaktiv marker (izotop) dan iborat preparat kiritiladi. Vektor molekulasi tananing maʼlum bir tuzilmasi (organ, toʻqima, suyuqlik) tomonidan oʻzlashtiriladi. Radioaktiv marker „uzatuvchi“ vazifasini bajaradi: u gamma-nurlarini chiqaradi, bu nurlar gamma-kamera tomonidan qayd etiladi.

Qoʻllaniladigan RFP miqdori shunday boʻlishi kerakki, u tomonidan chiqarilgan nurlanish osongina qayd etilib, ammo u organizmga toksik taʼsir koʻrsatmasligi kerak.

Gamma-kamera nima?

Gammakamreaning koʻndalang kesmasi

Gamma-kamera — gamma-nurlanishni qayd qiluvchi sintillyatsion kamera. Radioaktiv izotoplar bilan nishonlangan preparat tanaga kiritilgandan soʻng, gamma-kameradan foydalanib, siz ekranda preparatning oʻrganilayotgan organda tarqalishining rasmini olishingiz, shuningdek, uning ajralib chiqish jarayonini dinamikada kuzatishingiz mumkin. Gamma-kameraning sintilatorida oʻzlashtirilgan yoki tarqatilgan gamma kvantlar koʻrinadigan nurlanishning fotonlariga aylanadi va chiqarilgan fotonlar soni sintilatorda soʻrilgan gamma kvantning energiyasiga proportsionaldir. Fotokoʻpaytirgichlar sintilatordagi yorugʻlik uchqunini spektrometrik asbob-uskunalar tomonidan qayd qilinadigan oqim impulsiga aylantiradi. Impulsning amplitudasi sintilatorda soʻrilgan gamma-kvant energiyasiga proporsionaldir, shuning uchun foydalanilgan marker uchun xarakterli boʻlgan, gamma kvantlardan energiya bilan ajralgan uchqunni fondan ajratish mumkin. Fotokoʻpaytirgich majmuasidan foydalanish gamma nurlanishdan chiqqan uchqun koordinatalarini qayta tiklash va shu bilan bemorning tanasida markerning fazoviy taqsimotini oʻlchash imkonini beradi. Gamma-kamera detektor (odatda NaJ dan yasalgan yirik ssintillyatsion kristall), yorugʻlik moslamasi, fotokoʻpaytirgichlar toʻplami, almashtiriladigan qoʻrgʻoshinli koʻp kanalli kollimatorlar va signallarning koordinatalari va amplitudalarini aniqlaydigan analog elektron qurilmalar bloki, kompyuter va operator konsolidan iborat.

Sintillyatorga ulangan fotokoʻpaytirgichning sxemasi

Butun tana diagnostikasi tizimi uchun bemorning tanasi boʻylab harakatlanuvchi detektor yoki qoʻzgʻalmas detektor ostida harakatlanadigan harakatlanuvchi stol talab qilinadi. Yon atrofdagi boshqa manbalardan nurlanish natijasida yuzaga keladigan xatolarga yoʻl qoʻymaslik uchun detektor qoʻrgʻoshin yoki uning qotishmalaridan yasalgan himoya korpusiga joylashtiriladi. Detektor nurlanishni qabul qiladigan boʻshliq tekshirish turiga qarab turli shakllarga ega boʻlgan qoʻrgʻoshindan yasalgan almashtiriladigan diafragmalar (kollimatorlar) bilan chegaralanadi. Qoʻrgʻoshin qalqoni qalinligi ishlatiladigan izotoplarga bogʻliq. Nurlanish qalqon orqali 1000 marta zaiflashtirilishi kerak. 140 keV energiyali nurlanish uchun 10 mm qalinlikdagi qoʻrgʻoshin qalqoni yetarli, 500 keV energiya uchun esa 50 mm kerak boʻladi.

Qayd etilgan tasvirlar

• statik — bunda tekis (ikki oʻlchovli) tasvir olinadi. Ushbu usul bilan koʻpincha suyaklarni, qalqonsimon bezni va boshqalarni tekshiradi.
• dinamik — bunda bir nechta statik tasvirlarni qoʻshib, dinamik egri chiziqlarni olinadi (masalan, buyraklar, jigar, oʻt pufagi faoliyatini tekshirishda).
• EKG bilan sinxronlashtirilgan tekshiruv — EKG -sinxronizatsiya tomografik rejimda yurakning qisqaruvchanlik funksiyasining tasvirini hosil qilish imkonini beradi.

Qoʻllanilishi

• Yurakning ishemik kasalliklarini (YuIK) diagnostikasi, shu jumladan, vaqtinchalik miokard ishemiyasini, chandiqli oʻzgarishlarni aniqlash va yurakning qisqaruvchanlik qobiliyatini oʻrganish.
• Oʻpka arteriyasi tromboemboliyasining diagnostikasi.
• Metastazlar va birlamchi suyak oʻsmalari, sinishlar, yalligʻlanishlar va infeksiyalarni tashxislash (osteossintigrafiya).
• Miyaning qon bilan taʼminlanishini oʻrganish — Altsgeymer kasalligi, demensiyaning ayrim shakllari, yuqumli kasalliklar tashxisida qoʻllaniladi. Parkinson kasalligi tashxisida qoʻllanilishi mumkin boʻlgan dofamin kabi miya toʻqimalarida mavjud neyrotransmitterlar retseptorlarning tarqalishini kuzatish mumkin boʻlgan markerlar mavjud.
• Qalqonsimon va paratiroid bezlari kasalliklari diagnostikasi.
• Buyrak faoliyatini va ularning qon bilan taʼminlanishini baholash.
• Jigar kasalliklarini, gepatobiliar tizimning funktsional buzilishlarini aniqlash.

Miokard sintigrafiyasi

Miokard sintigrafiyasi butun dunyo boʻylab toj tomirlar kasalliklarini tashxislashning yetakchi usuli boʻlib, Yevropa va AQShda bemorlarning yillik soni 10 million kishidan oshadi. Tekshiruv davomida bemorga yurak mushagining (miokard) oʻzgarmagan kardiomiotsitlarini vizualizatsiya qilish maqsadida ularga trop boʻlgan RFP kiritiladi. Miokard sintigrafiyasi 2 bosqichda amalga oshiriladi: yuklama vaqtida va tinch holatda oʻrganish. Usul koronar arteriya kasalliklarini tashxislashda keng imkoniyatlarga ega. Bemorlarda koronar arteriyalarning aterosklerotik pilakchalar bilan shikastlanishi natijasida kelib chiqqan vaqtinchalik miokard ishemiyasi, shu jumladan klinik belgilarsiz kechayotgan stenokardiyalar aniqlanadi. Vaqtinchalik ishemiyaning joylashuvi va darajasiga qarab, koronar angiografiya uchun koʻrsatmalar aniqlanadi. Oʻtkir miokard infarkti boʻlgan bemorlarda, uning lokalizatsiyasi va zararlangan miokardning hajmi, cheklash muddatidan qatʼi nazar, aniqlanadi. Miokard sintigrafiyasi — bu dori-darmonlarni davolash samaradorligini, endovaskulyar aralashuvlar samaradorligini (stentlash bilan koronar balon angioplastikasi), ochiq yurak jarrohligi (koronar shuntlash), yurak reabilitatsiyasi, shu jumladan kuchaygan tashqi qarshi pulsatsiya va zarb toʻlqini terapiyasini baholashning yuqori aniq usuli. Tekshiruvning taxminiy vaqti 2-3 soat.

Suyaklar sintigrafiyasi

Skelet suyaklari sintigrafiyasi (sinonimlari: osteosintigrafiya, skanerlash, suyaklarni skanerlash) osteoblastik suyak metastazlarini tashxislashning yetakchi radiologik usuli hisoblanadi. Suyakni tasvirlash suyaklar uchun trop boʻlgan nishonlangan texnetsiy-99 va fosfonatlardan foydalanish orqali amalga oshiriladi. Usul oʻpka, koʻkrak, prostata, qalqonsimon bez, buyrak, siydik pufagi va boshqa turdagi xavfli oʻsmalarda suyak metastazlarini yuqori sezuvchanlik bilan aniqlash imkonini beradi. Shuningdek, suyak toʻqimalarining birlamchi yomon sifatli oʻsmalarini, shu jumladan osteoma, osteosarkoma, xondrosarkoma va boshqalarni aniqlash mumkin. Suyak metastazlarini tashxislashda usulning sezgirligi toʻgʻridan-toʻgʻri tekshirish vaqtida sezilarli darajada kam xarajatlar orqali PET va MRT bilan taqqoslanadi. Shu jumladan noaniq vaziyatlarda va metastatik, travmatik va degenerativ jarayonlarning differentsial diagnostikasida SPECT/CT texnologiyasidan foydalanish usulning sezgirligini oshiradi. Tadqiqot RFP kiritilgandan keyin oʻrtacha 3 soat oʻtgach amalga oshiriladi. Tasvirlarni tahlil qilishda nafaqat metastatik zararlanish oʻchoqlariga xos boʻlgan suyakning oʻchoqli oʻzgarishlarini aniqlash, balki metastazlarda preparatni toʻplash faolligini hisoblash ham amalga oshiriladi, bu esa davom etayotgan davolanish fonida kasallikning dinamikasini baholashga imkon beradi. Umumiy tekshiruv vaqti taxminan toʻrt soat.

Buyrak sintigrafiyasi

Buyrak sintigrafiyasi (bilvosita angiografiya bilan dinamik nefrossintigrafiya) buyrak koptokchalari va kanalchalari tizimi uchun trop boʻlgan RFPlardan foydalanishga asoslangan. Dinamik tekshiruv oʻtkazish real vaqtda har bir buyrakning reabsorsiya va ekskretsiya funksiyasini alohida tekshirish imkonini beradi. Bilvosita angiografiya doirasida buyrakda qon oqimining tezligi va hajmining xususiyatlari aniqlanadi. Buyrak sintigrafiyasi ayirish tizimining turli kasalliklari bilan ogʻrigan bemorlarda muhim diagnostik maʼlumotlarni olish imkonini beradi: buyrak-tosh kasalligi va buyrak yalligʻlanish kasalliklarida ekskretsiyani baholash; buyrak yetishmovchiligining mavjudligini va uning darajasini aniqlash, siydik yoʻllarining obstruktiv kasalliklari boʻlgan bemorlarda jarrohlik bilan davolash uchun koʻrsatmalarni aniqlash, vezikoureteral reflyuks mavjudligini aniqlash. Agar siz buyrak arteriyasining stenozi mavjudligiga shubha qilsangiz, buyraklarni qon bilan taʼminlashning buzilishi diagnostikasi amalga oshiriladi. Tekshiruvning davomiyligi 30 daqiqadan kam.

Qalqonsimon bez sintigrafiyasi

Qalqonsimon bezning sintigrafiyasi bezning anatomiyasini (shu jumladan boʻlaklarning retrosternal joylashishini, qoʻshimcha boʻlaklarning mavjudligini) va uning funksiyalarini buzishilishini koʻrish uchun amalga oshiriladi. Tugunlar ham vizual tarzda koʻrsatiladi va ularning funksional avtonomiyasi aniqlanadi: ishlamaydigan („sovuq“) tugunlar, masalan yomon sifatli oʻsmalarga shubhali tugunlar va giperfunksiyali („issiq“) tugunlar, masalan toksik adenomada. Tadqiqotning davomiyligi taxminan 20 daqiqa.

Paratiroid bezlar sintigrafiyasi paratgormon darajasi yuqori boʻlgan bemorlarda gormon ishlab chiqaruvchi adenomani aniqlash uchun, paratiroid bezlari kattalashganda, shuningdek, nefrolitiaz va osteoporozli bemorlarda oʻtkaziladi. Paratiroid adenomalarini vizualizatsiya qilishdan tashqari, tekshiruv qalqonsimon bezning anatomiyasi va funksiyasini, shu jumladan autoimmun kasalliklarni baholaydi. Tekshiruvning davomiyligi oʻrtacha 3 soat.

Miya sintigrafiyasi

Pozitron emissiya tomografiyasida sintigrafiya asosida inson miyasining koʻndalang kesmasi tasvirini sunʼiy ranglarda kompyuterlashtirilgan koʻrinishi.

Miyaning yagona fotonli emission kompyuter tomografiyasi miya qon oqimiga mutanosib ravishda toʻplangan radiofarm preparat bilan amalga oshiriladi. Tadqiqot RFP kiritilgandan 20-30 minut oʻtgach amalga oshiriladi. Natijada, oʻtkazilgan insultning topik diagnostikasi, miya arteriyalarining shikastlanishidan kelib chiqqan bosh miya ishemiyasi, neyrodegenerativ kasalliklardagi perfuziya buzilishining diagnostikasi amalga oshiriladi. Usul dori terapiyasi, uyqu, umurtqa va miya arteriyalariga endovaskulyar aralashuvlarning taʼsirini, reabilitatsiya tadbirlarining samaradorligini baholashga imkon beradi. Tekshiruvning davomiyligi 1 soatdan kam.

Oʻpka sintigrafiyasi

Oʻpka saratonini baholash uchun oʻpka sintigrafiyasi

Hozirgi vaqtda oʻpkaning perfuzion sintigrafiyasini qoʻllashning asosiy sohasi oʻpka arteriyasi va uning shoxlaridagi tromboemboliyani tashxislashdir. RFP sifatida Texnetsiy — 99 m bilan nishonlangan albumin makroagregatlaridan foydalanish magistral tomirlar (oʻpka arteriyalari va ularning shoxlari) darajasidan boshlab, mikrosirkulyatsiya buzilishi bilan yakunlanuvchi tizimli kasalliklar, shu jumladan birlamchi oʻpka gipertenziyasi va Takayasu kasalligida oʻpkaning qon taʼminoti buzilishlarini aniqlashga imkon beradi.. Natijada, oʻpka arteriyasi va uning shoxlari trombozi yoki emboliyasi mavjud boʻlganda, oʻpka sintigrafiyasida zararlanish darajasiga mos keladigan perfuzion nuqsonlar aniqlanadi. Usul kasallikning dinamik nazoratida katta ahamiyatga ega. Qayta tekshiruvlar bilan, takroriy tromboemboliyaning belgilari ham, muvaffaqiyatli davolash natijasidagi perfuziyaning ijobiy dinamikasi ham aniqlanishi mumkin. Tekshiruvning davomiyligi taxminan 20 daqiqa.

Jigar va oʻt pufagi sintigrafiyasi

Jigar va oʻt pufagi sintigrafiyasi jigar va o't yo'llari tizimdagi funksional buzilishlarni aniqlashga qaratilgan kompleks radionuklid tekshiruvdir. Tekshiruv usuli gepatotsitlarning funksional holatini, oʻt pufagining kontsentratsion va motor funksiyalarini, oʻt yoʻllarining oʻtkazuvchanligini, Oddi sfinkterining disfunksiyasi mavjudligini, oʻn ikki barmoqli ichak reflyuksi mavjudligini tekshirishni oʻz ichiga oladi. Oʻtkazish uchun koʻrsatmalar jigar va oʻt pufagining yalligʻlanish va metabolik kasalliklari, shu jumladan xoletsistit, oʻt yoʻllarining diskineziyasi, jigar va o't yo'llari tizimdagi jarrohlik aralashuvlardan keyingi holatlarni o'z ichiga oladi. Tekshiruvning davomiyligi taxminan 1 soat.

Havolalar

• http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/scintigraphy
• http://www.medterms.com/script/main/art.asp?articlekey=9136
• https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/gamma-scintigraphy
• https://www.vidal.ru/drugs/sodium_pertechnetate_99mtc_extraction__35825