Simin Behbahoniy

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Simin Behbahani
سیمین بهبهانی

Simin Behbahani in 2007
Tavalludi
Siminbar Khalili[1]

20-iyul 1927-yil
Tehran, Iran
Vafoti 19-avgust 2014-yil(2014-08-19)
(87 yoshda)
Tehran, Iran
Fuqaroligi Pahlavi Iran va Eron
Kasbi shoir,yozuvchi
Turmush oʻrtogʻi
Hassan Behbahani
(turm. 1946; ajr. 1970)

Manouchehr Koshyar
(turm. 1971; vaf. 1984)
Otasi Abbos Khalili
Onasi Fahr-Ozma Arjun

Simin Behbahani, uning familiyasi ham Bihbahani deb ham aytiladi (née Siminbar Khalili ;[1] forscha: سیمین بهبهانی  ; 1927 yil 20 iyul - 2014 yil 19 avgust) - taniqli eronlik zamonaviy, lirik shoira. U o'zining g'azal uslubidagi she'rlari bilan mashhur. U zamonaviy fors she'riyati, Eron ziyolilari va adabiyotshunoslarining asl timsoli bo'lib, uni "Eronning sher ayoli "deb ataydi.[1][2] U ikki marta adabiyot bo'yicha Nobel mukofotiga nomzod bo'lgan va "dunyo bo'ylab ko'plab adabiy mukofotlarga sazovor bo'lgan".[3]

Erta hayot va oila[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vatanparvar ayollar uyushmasi boshqaruv kengashi, Tehron, 1922yil

Simin Behbahoniy, tug'ilganda ismi Siminbar Xalili[1]edi ( forscha: سیمین خلیلی ) asli iroqlik shoir, diplomat, gazeta noshiri va gazetasi muharriri Abbos Xalilining qizi edi. Abbos Xaliliy fors va arab tillarida sheʼrlar yozgan va Firdavsiyning “ Shohnoma ”sining 1100 ga yaqin misrasini arab tiliga tarjima qilgan. Fahr-O'zma Arg'un o'z davrining ilg'or ayollaridan biri va 1925-1929 yillar oralig'ida Kanun-e Nesvan-e Vatan'khah (Vatanparvar ayollar uyushmasi) a'zosi edi. Hizb-e Demokratik partiyasi (Demokratik partiya) va Kānun-e Zanān (Ayollar uyushmasi) a'zoligidan tashqari, u bir muddat (1932) " Ayandeh-ye Iran " (Eron kelajagi) gazetasining muharriri bo'lgan. U Tehrondagi Namus," Dār ol-Mo'allemmat" va "No'bavegan "o'rta maktablarida fransuz tilidan dars bergan.

Faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Simin Behbahoniy o‘n ikki yoshida she’r yozishni boshlagan va o‘n to‘rt yoshida ilk she’rini nashr etgan. U Nima Yooshijning "Char Pareh " uslubidan foydalangan va keyinchalik g'azalg uslubiga murojaat qilgan. Behbahoniy she’riyatning g‘azal uslubidan foydalangan holda, teatr mavzulari ,kundalik voqealar va suhbatlarni she’riyatga qo‘shib, tarixiy taraqqiyotga hissa qo‘shgan. U an'anaviy fors she'riyatining shakllari doirasini kengaytirdi va XX asrda fors adabiyotining eng muhim asarlarini yaratdi.

U Eron Yozuvchilar uyushmasi Prezidenti bo‘lgan va 1999- va 2002-yillarda adabiyot bo‘yicha Nobel mukofotiga nomzod bo‘lgan. 2013-yilda u she'riyat uchun "Yanus Pannonius " bosh mukofotiga sazovor bo'ldi .[4]

2010-yil mart oyi boshida u rasmiy taqiqlar tufayli mamlakatni tark eta olmadi. U Parijga samolyotga o‘tirmoqchi bo‘lganida, politsiya uni hibsga oldi va “tun bo‘yi” so‘roqqa tutdi. U ozod qilindi, lekin pasporti yo'q edi. Uning ingliz tilidagi tarjimoni (Farzaneh Milani) hibsga olinganidan hayratda qolgan, chunki Behbahoniy o'sha paytda 82- yoshda va deyarli ko'r bo'lib qolgan edi.

Shaxsiy hayot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uning ikki marotaba turmush qurgan , birinchisi Hasan Behbahoniy edi va ajralish bilan yakunlandi. .[1] Uning birinchi turmushidan uchta farzandi, bir qizi va ikki o‘g‘li bor edi.[1] Uning ikkinchi nikohi Manuchehr Kuushyorga boʻlgan va u 1984-yilda vafot etgan[1]

Vafoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Behbahoniy 2014- yilning 6 avgustida kasalxonaga yotqizilgan. U 6- avgustdan 2014 yil 19- avgustgacha (vafotigacha) komada bo'ldi va Tehronning Pars o'pka - yurak kasalliklari kasalxonasida 87 yoshida vafot etdi[5] Uning dafn marosimi minglab kishilar ishtirokida 22 avgust kuni Vahdat zalida bo'lib o'tdi va jasadi Behesht-e Zahrada ga dafn qilindi.[6]

Ishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Simin Behbahoniy Vashingtonda, taxminan. 1990 yil.
  • Buzilgan lyut [Seh-tar-e Shekasteh, 1951]
  • Oyoq izi [Ja-ye Pa, 1954]
  • Qandil [Chelcheragh, 1955]
  • Marmar [Marmar, 1961]
  • Tirilish [Rastaxiz, 1971]
  • Tezlik va olov chizig'i [Xatti ze Sor'at va Atash, 1980]
  • Arjon tekisligi [Dasht-e Arzhan, 1983]
  • Qog'oz libos [Kaghazin Jameh, 1992]
  • Ozodlik oynasi [Yek Daricheh Azadi, 1995]
  • Toʻplangan sheʼrlar [Tehron 2003]
  • Balki bu Masihdir [Shayad ke Masihast, Tehron 2003] Tanlangan she'rlar, Ali Salamiy tomonidan tarjima qilingan
  • Gunoh kosasi, Tanlangan she’rlar, Farzaneh Milani va Kaveh Safo tarjima qilingan

Mukofot va unvonlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 1998 yil - Human Rights Watch Hellman-Hammet Grant
  • 1999 yil - Karl fon Ossetskiy medali
  • 2006 yil - Norvegiya Mualliflar Ittifoqining so'z erkinligi bo'yicha mukofoti
  • 2009 - mtvU shoir laureati[7]
  • 2013 yil - Yanus Pannonius she'riyat mukofoti, Vengriya PEN klubidan[8][4]

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ma'lumotnomalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Martin, Douglas. „Simin Behbahani, Outspoken Iranian Poet, Dies at 87“. The New York Times (21-avgust 2014-yil). Qaraldi: 5-iyun 2019-yil.
  2. ↑ Keshavarz. „Banishing the Ghosts of Iran“. The Chronicle Review of Higher Education (13-iyul 2007-yil). 30-sentyabr 2007-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-iyul 2022-yil.
  3. ↑ Tehran Halts Travel By Poet Called 'Lioness Of Iran' by Mike Shuster, NPR, 17 March 2010
  4. ↑ 4,0 4,1 „Laureates: 2013 Simin Behbahani“. Janus Pannonius Grand Prize for Poetry (2013). Qaraldi: 5-iyun 2019-yil.
  5. ↑ „Simin Behbahani, celebrated poet known as the 'lioness of Iran,' dies at 87“. The Washington Post (23-avgust 2014-yil). Qaraldi: 5-noyabr 2017-yil.
  6. ↑ Esfandiari. „Thousands Attend Iranian Poet Behbahani's Funeral“. RadioFreeEurope/RadioLiberty (22-avgust 2014-yil). Qaraldi: 5-noyabr 2017-yil.
  7. ↑ „MTVU – College Music, Activism, Shows and Activities On Campus“. MTVU. 12-noyabr 2009-yilda asl nusxadan arxivlandi.
  8. ↑ Annamária Apró. „Janus Pannonius Prize goes to Simin Behbahani“. Hungarian Literature Online (26-sentyabr 2013-yil). Qaraldi: 30-sentyabr 2013-yil.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

 Vikiomborda Simin Behbahoniy
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Simin_Behbahoniy&oldid=3770722" dan olindi