Shashqol

Shashqol yoki oʻyin toshi (baʼzan zardak va kubik deb ham ataladi) — bu odatda kichik, teng tomonli, kub shaklidagi predmet boʻlib, u qimor oʻyinlarida, oʻyinlarda va ayrim hollarda tasodifiy sonlarni aniqlashda ishlatiladi. Eng keng tarqalgan koʻrinishi – har bir tomonida 1 dan 6 gacha nuqtalar (yoki raqamlar) tushirilgan kub shaklidagi oʻyin qutisidir.

Tavsifi

Shashqol odatda plastmassa, yogʻoch, metall yoki suyakdan tayyorlanadi. Har bir qutining tomonlari bir xil va har bir yuzida 1 dan 6 gacha nuqta boʻladi. Bunday shashqollarda nuqtalarning joylashuvi har ikki qarama-qarshi yuzalar yigʻindisi 7 ga teng boʻlishi uchun tuziladi (masalan, 1 va 6, 2 va 5, 3 va 4).

Tarixi

Oʻyin qutisining tarixi ming yilliklarni oʻz ichiga oladi. Arxeologik topilmalar shuni koʻrsatadiki, qadimgi Misr, Hindiston, Xitoy va Rimda ham oʻyin qutisi ishlatilgan. Eng qadimgi oʻyin qutisi miloddan avvalgi taxminan 3000-yillarga tegishli boʻlib, qadimgi Mesopotamiyada topilgan.

Ishlatilishi

Shashqol koʻplab oʻyinlarda, xususan, tavla, narshilar, kraps, Ludo va boshqalarda keng qoʻllaniladi. Qimor oʻyinlarida esa u tasodifiy natijani taʼminlash uchun muhim element hisoblanadi. Koʻp hollarda bir nechta quti bir vaqtning oʻzida tashlanadi.

Turli shakllari

Shashqolning klassik shakli kub (olti tomonli) boʻlsa-da, boshqa koʻplab koʻrinishlari ham mavjud: tetraedr (toʻrt tomonli), oktaedr (sakkiz tomonli), dodekaedr (oʻn ikki tomonli) va ikosaedr (yigirma tomonli) va hokazo. Bunday koʻpyoqlilar odatda stol usti rolli oʻyinlarida qoʻllaniladi.

Qiziqarli faktlar

• Qadimgi Rimda zardak bilan oʻynash qonun bilan tartibga solingan.
• Baʼzi oʻyinlarda oʻyin qutisi maxsus qutiga yoki naychaga solinib tashlanadi.
• Bugungi kunda oʻyin qutisi koʻplab oʻyinchoq ishlab chiqaruvchilar tomonidan ishlab chiqariladi.

Manbalar

• Shashqol – Oʻzbekcha lugʻat (Wiktionary)