Sgraffito
Sgraffito (Italyancha: zɡrafˈfiːto koʻplikda sgraffiti) — bu devor bezaklarining texnikasi boʻlib, u namlangan sirtga qarama-qarshi ranglarda boʻyalgan gips qatlamlarini qoʻllash yoki kulolchilikka, pishmagan sopol korpusga ketma-ket ikki qatlamli kontrastli sirni qoʻllash orqali, keyin esa pastki qatlam qismlarini ochish uchun har ikkala holatda tirnalgan[1].
Etimologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sgraffito soʻzi italyan tilidan olingan boʻlib, graffiare („chizmoq“) soʻzidan kelib chiqqan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Devorlardagi sgraffito klassik davrlardan beri Yevropada ishlatilgan. U 15—16-asrlarda Italiyada ommalashgan[2] va uni Afrika sanʼatida uchratish mumkin. Ushbu uslublar bezak bezaklari bilan birgalikda devorlarning ustun boʻyashiga muqobil boʻldi.
Sgraffito Italiya Uygʻonish davrida muhim rol oʻynadi, Rafaelning ikkita ustaxonasi Polidoro da Karavadjio va uning sherigi Maturino da Firenze, Rim va boshqa shaharlardagi saroy jabhalarini boʻyash boʻyicha yetakchi mutaxassislar shu uslubdan foydalangan. Ularning ishlarining aksariyati endi yoʻqolib ketdi. XVI asrda ushbu texnika Uygʻonish davrining usta quruvchilari tomonidan Germaniyaga olib kelingan va ishtiyoq bilan qabul qilingan. Oddiy mahalliy sanʼat sifatida, sgraffitoning eski namunalarini Vetterau va Marburgning keng atrofida topish mumkin. Germaniyada texnika Bavariyada eng koʻp ustunlik qiladi.
Kataloniyada sgraffito 20-asrning boshlarida Noucentista neo-klassik meʼmorlari tomonidan amalga oshirilgan va fasadni bezashda takroriy uslubga aylandi.[3]
Sgraffitoning yana bir qoʻllanilishi uning soddalashtirilgan rasm texnikasida koʻrinadi. Boʻyoqning bir qatlami tuval yoki qogʻoz varagʻida quritilishi uchun qoldiriladi. Birinchi qatlamning tepasida boshqa rangdagi boshqa palto boʻyalgan. Keyin rassom palitra pichogʻi yoki moyli tayoq yordamida dizaynni chizib, birinchi boʻyoq rangidagi tasvirni qoldiradi. Bunga birinchi qatlam uchun moyli pastellar va yuqori qatlam uchun qora siyoh yordamida ham erishish mumkin. Baʼzan boʻyoqning birinchi qatlami kerak emas va hoʻl palto orqaga surilgan tuvalni ochib beradi.
Shisha yasashda sgraffito shisha tagida mayda kukunli qora shisha bilan tasvir yaratishni anglatadi. Sgraffito — ayirish usuli; yorugʻlik joylari kukunli oynani qirib tashlash orqali hosil boʻladi, qorongʻi joylar esa kukun qoziqlarini qoʻshish orqali hosil boʻladi. Kukunli shisha turli xil asboblar bilan manipulyatsiya qilinadi.
Modern[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fasadlardagi grafik ishlarning namunalari 1890-yildan 1915-yilgacha Sanʼat va hunarmandchilik harakati, Vena boʻlinishi va ayniqsa Belgiya va Fransiyada Modern harakatining kuchayishi kontekstida qayta tiklanishni koʻrsatdi.
Ingliz rassomi Xeyvud Samner[4] texnikaning bu davrdagi kashshofi sifatida aniqlangan, masalan, uning 1892-yilda Sanberi, Surreydagi Avliyo Meri cherkovidagi ishi. Sumnerning ishi oʻz- oʻzidan sgraffito, tirnalgan gips bunga misol boʻla oladi[5].
Boshqa misollarga quyidagilar kiradi:
- Grande Maison de Blancdagi keramik panellar, Bryussel, meʼmor Oskar Fransua, rassom Anri Privat-Livemont, 1896-1897-yillar.
- Ciamberlani mehmonxonasi, Bryussel, meʼmor Pol Xankar, 1897-1898-yillar.
- "Orzular malikasi" kafel timpanasi va boshqa ishlar, Metropol mehmonxonasi, Moskva, meʼmor Uilyam Uolkot, rassom Mixail Vrubel, 1899-1907-yillar.
- Koshi uyi, Bryussel, arxitektor Pol Koshi, 1905-yil.
- Pragadagi munitsipal uyning Praga timpanasiga sopol hurmat, meʼmor Osvald Polivka, rassom Karel Shpillar, 1905-1912-yillar.
Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]
-
Olomoucdagi bino -
Koshi uyi, Bryussel -
Althofendagi sgraffito bilan Uygʻonish fasadi -
Xiosning Mastichochoria , Pyrgi qishlogʻida sgraffito bilan qoplangan uy -
Barselonadagi bino -
Drozendorf-Zissersdorf shahar hokimiyati
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Sgraffito. In: Weyer, Angela. EwaGlos. European Illustrated Glossary Of Conservation Terms For Wall Paintings And Architectural Surfaces. Weyer: . Petersberg: Michael Imhof, 2015 — 102 bet. DOI:10.5165/hawk-hhg/233. (Wayback Machine saytida 2020-11-25 sanasida arxivlangan)
- ↑ Practical building conservation. Mortars, plasters and renders. Henry: . Farnham/Burlington: Ashgate Publishing, 2011 — 99 bet.
- ↑ Всеобщая история архитектуры /ред. коллегия/В 12 томах. — М: 1970.
- ↑ Modern mural decoration by Alfred Lys Baldry, 1902
- ↑ Dixon, Roger. Victorian Architecture: With a Short Dictionary of Architects and 251 Illustrations. Thames and Hudson, 1978. ISBN 978-0-500-18163-8.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Boijmans Van Beuningen muzeyining Sgraffito kolleksiyasi (Wayback Machine saytida 2013-01-28 sanasida arxivlangan), Rotterdam.
- London universiteti, Qirolicha Maryamdagi Avliyo Benetning ruhoniyligi