Samarqand davlat muzey-qoʻriqxonasi
 | Ushbu sahifani Samarqand badiiy muzey-qoʻriqxonasi bilan birlashtirish taklif etiladi. (munozara) |
Samarqand davlat birlashgan tarixiy-meʼmoriy va badiiy muzey-qoʻriqxonasi Samarqand shahrida joylashgan (Oʻzbekiston).
1982-yilda tashkil topgan. Muzey-qoʻriqxona fondida 235 000 mingdan ortiq eksponatlar mavjud[1].
2018-yil Oʻzbekiston Respublikasi hukumati qarori bilan "Samarqand davlat birlashgan tarixiy-meʼmoriy va badiiy muzey-qo‘riqxonasi" — "Samarqand" davlat muzey-qo‘riqxonasi etib qayta nomlandi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Samarqand muzeyi Markaziy Osiyoda tashkil etilgan dastlabki muzeylardan biri hisoblanadi. Muzey avvalo, o‘sha vaqtda mustamlakachi Rossiya imperiyasi maʼmurlari uchun o‘lkani chuqurroq o‘rganish uchun tashkil etilgan bo‘lsa, Turkistondagi mahalliy ziyolilar va yevropalik aholining bir qismi uchun qadimiy asori-atiqalarning chetga chiqib ketmasligini taʼminlovchi, ularni bir joyga to‘plovchi vosita hisoblangan.
1868-yilda Samarqand ruslar tomonidan istilo etilgach, 1874-yilda qurib bitkazilgan Zarafshon okrugi boshqaruvi binosi(hozirgi Samarqand shahar hokimiyati binosi)da arxeologik muzey tashkil etildi. Qisqa fursatda muzeyda 5 mingdan ziyod arxeologik, numizmatik ashyolar va qo‘lyozmalar to‘plandi.
Samarqand muzeyi ashyolari 1876-yilda Moskvadagi ko‘rgazmada, 1878-yilda Toshkentdagi ko‘rgazmalarda namoyish etildi. 1882-1883-yillarda Samarqand muzeyining jamgʻarmasi ham Toshkent muzeyiga olib ketildi.
Shundan keyin ham okrug kanselyariyasida qolgan baʼzi arxeologik ashyolar asosida muzey kolleksiyasi boyishda davom etdi. 1894-yilda Samarqandda o‘tkazilgan ko‘rgazmada Samarqand muzeyi ashyolari qatnashganligi buning dalilidir.
1896-yilda kapitan Barshyevskiy kolleksiyasini 1-gildiya savdogari Reshetnikov sotib oldi va Samarqand muzeyiga sovg‘a qildi. Shu yil 21-iyulda Georgiy cherkovi (hozirgi Xalqlar do‘stligi va diniy bagʻrikenglik koʻrgazmalar zali (Oʻzbekiston madaniyat tarixi davlat muzeyi) joylashgan) binosida Samarqand muzeyi rasmiy ravishda qaytadan ochildi.
1911-yilda muzey uchun alohida bino qurildi (hozirgi Abu Rayhon Beruniy nomidagi yoshlar kutubxonasi binosi) va muzey shu binoga ko‘chib o‘tdi.
1933-yilda muzey kolleksiyasining bir qismi Registon ansamblidagi Ulug‘bek madrasasi ichiga ko‘chirildi.
1939-yilda savdogar Avram Kalontarovning uyi (hozirgi viloyat o‘lkashunoslik muzeyi binosi) muzey uchun foydalanishga topshirildi va muzey shu joyda faoliyat boshladi.
1979-yilda Registon maydonining sharqiy tomonida Samarqand muzeyi uchun yangi bino qurib bitkazildi va ushbu binoda 2009-yilgacha Samarqand muzeyi faoliyat olib bordi.
1982-yilda uning negizida Samarqand davlat birlashgan tarixiy-meʼmorchilik va sanʼat muzey-qo‘riqxonasi [1] tashkil etildi va viloyatdagi barcha yodgorliklar hamda muzeylar ushbu tuzilma tarkibiga kiritildi.
2009-yildan Samarqand muzeyi Samarqand shahridagi Mirzo Ulug‘bek ko‘chasi 148-uyda faoliyatini olib bormoqda.
| Yillar | Nomlanishi |
|---|---|
| 1896-1911 | Samarqand statistika qoʻmitasi muzeyi |
| 1911-1918 | Samarqand shahar muzeyi |
| 1918-1930 | Samarqand viloyat muzeyi |
| 1930-1937 | Oʻzbekiston Davlat markaziy muzeyi |
| 1937-1945 | Samarqand viloyat tarixiy-oʻlkashunoslik muzeyi |
| 1945-1955 | Oʻzbek xalqi madaniyati Respublika muzeyi |
| 1955-1969 | Oʻzbekiston madaniyati va sanʼati tarixi Respublika muzeyi |
| 1969-1982 | Akmal Ikromov nomidagi Oʻzbekiston madaniyati tarixi Samarqand Davlat muzeyi |
Muzey-qoʻriqxonaning tarkibi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Muzey-qo‘riqxona tarkibiga 11 ta muzey va 2 ta koʻrgazma, 3 ta tarixiy obidalar kiradi. [2] :
— Buyuk Ipak yoʻli koʻrgazmalar zali (Oʻzbekiston madaniyat tarixi davlat muzeyi);
- Samarqand viloyat oʻlkashunoslik muzeyi
- Samarqand shahar tarixi Afrosiyob muzey
- Mirzo Ulugʻbek muzey-majmuasi
- Sadriddin Ayniy memorial uy-muzeyi
- Mahmudxo‘ja Behbudiy uy-muzeyi
- Hoji Abdulaziz Abdurasulov uy-muzeyi
- Kattaqo‘rg‘on shahar tarixiy oʻlkashunoslik muzeyi
- Ishtixon tumani tarixi muzeyi
- Paxtachi tumani tarixi muzeyi
- Ergash Jumanbulbul oʻgʻli yodgorligi muzeyi
- Amir Temur maqbarasi
- Amir Temur(Bibixonim) majmuasi
- Nodir Devonbegi madrasasi
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Шохиста Хасанова, Рахим Каюмов. „Исполнилось 120 лет со времени создания музея в Самарканде“. Kultura.uz (2016-yil 22-iyun). 2019-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 16-avgust.
- ↑ „Самаркандский Государственный Объединенный историко-архитектурный и художественный музей-заповедник“. SamMuseum.Uz. 2019-yil 17-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 16-avgust.