Samʼoniy

Samʼoniy
Shaxsiy maʼlumotlar
Tavalludi	1113-yil
Vafoti	1167-yil
Dini	Islom
Tanilgan sohasi	Muhaddis, Tarixchi, Adabiyotshunos

Samʼoniy (arabcha: السماني — Samʼoniy — Toʻliq ismi: Abu Saʼd Abdulkarim ibn Muhammad Sam’oniy) — muhaddis, tarixchi va adabiyotshunos.

Hayoti

Samʼoniy 1113-yil Marv shahrida tugʻulgan. Ajdodlari butun islom olamida mashhur muhaddis, faqihlar bo‘lishgan. Marvdagi mashhur olimlardan saboq olgan. Dastlabki, sayohatini amakisi Ahmad ibn Mansur Sam’oniy bilan birga, Nishopurga qilgan. So‘ngra Xuroson, Movarounnahr, Iroq, Hijoz, Suriya va Tabariston shahri bo‘ylab uzoq safarda bo‘lgan. 8 yil Bag‘dodda yashagan, u yerdan 2 marta Makkaga haj qilgan. Ray, Hamadon, Damashq, Kufa, Basra, Tus, Quddusda bo‘lgan. Sayohati davomida olimlar bilan uchrashib, ulardan saboq olgan, o‘z asarlari uchun manbalar to‘plagan. 1143-1144-yillarda Marvga qaytib, Amidiya madrasasida dars bergan. Keyingi yillarda o‘g‘li Abdurrahmon bilan O‘rta Osiyo shaharlari bo‘ylab sayohat qilgan.

Faoliyati

Samʼoniy fiqh, hadis, arab tili tilshunosligi, grammatikasi, adabiyotiga doir 50 dan ziyod asar yozgan. Samʼoniyning ayniqsa tarix va geografiyaga doir asarlari qimmatlidir. Samʼoniyning 1156-yilda Samarqand shahrida yozib tugatgan „Al-ansob“ („Nisbalar kitobi“)da Xuroson va Movarounnahrda yashagan yuzlab muhaddislar, mufassirlar, faqihlar haqida noyob maʼlumotlar keltirilgan. Ushbu kitob 8 jilddan iborat boʻlib, muallifning Oʻrta Osiyodan to Arabistongacha boʻlgan koʻp yillik sayohati natijasida yozilgan. Kitobda tarixiy va geografik nomlar, qabila boshliqlari, tarixiy shaxslar, viloyatlar, shaharlar va qishloqlar, daryolar, koʻllar, togʻlar nomlari alifbo tartibida keltirilib, ularga ancha batafsil izohlar berilgan. Samʼoniy oʻz asarida Eron va Movarounnahrdagi shahar va qishloqlarning deyarli barchasi haqida qimmatli maʼlumotlar bergan. Masalan, Nasaf shahrining 3 mahallasi, 4 koʻchasi, 2 masjidi, 2 karvonsaroyi, 1 raboti haqida soʻz yuritadi. Shuningdek, allomaning „Ad-daʼvatu-n-nabaviyya“ („Payg‘ambar duolari“) asari ham musulmonlar orasida keng tarqalgan.

Asarlari

“Kitobu-l-ansob”, “Ad-da’vatu-n-nabaviyya”

Manbalar

• Nasabnoma (Al-Ansob) (arabchadan Abdulgʻafur Razzoq Buxoriy va Komiljon Rahimov tarjimasi), Buxoro, 2003.

Adabiyot

• Kamaliddinov Sh. S, „Kitab al-ansab“ Abu Saʼda Abdalkarima ibn Muhammada as-Samʼani kak istochnik po istorii i istorii kulturi Sredney Azii, — T., 1993; Hasanov H., Oʻrta Osiyolik geograf va sayyohlar, — T., 1964.