Rossiya demografiyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

2010-yil boshida Rossiya aholisi 141 927 297 kishini tashkil qildi.[1]

1950-yildan 2010-yilgacha Rossiya SFNT (qizil) va Rossiya Federatsiyasi (koʻk) aholisi.

Rossiya 1991-yilda Sovet Ittifoqi parchalanishi arafasida 148 689 000 aholi bilan eng koʻp aholiga ega edi. Buning ortidan aholi sonining barqaror qisqarishi kuzatildi, tugʻilishning kamayishi va oʻlim darajasining oʻsishi tufayli Rossiya aholisi yiliga taxminan 0,5 % ga qisqardi. Biroq, bu tendentsiya soʻnggi yillarda sekinlashdi va Rossiya aholisi 2009-yilda 23 300 kishiga koʻpaydi, bu 15 yil ichida birinchi marta oʻsishdir.[2]

2002-yilda etnik ruslar mamlakat aholisining 80 % ni tashkil qilgan. Yana oltita guruh bir milliondan ortiq kishini tashkil etdi: tatarlar (3,8 %), ukrainlar (2,0 %), boshqirdlar (1,1 %), chuvashlar (1,1 %), chechenlar (0,9 %) va armanlar (0,8 %). Rossiya Federatsiyasi chegaralarida 160 ta muhim etnik guruhlar yashaydi. Rossiyadagi mahalliy xalqlarning mavqei baʼzi joylarda qiyin.[3]

1950-yildan beri Rossiya aholisining tabiiy oʻsishi.[4][5]
  Tabiiy oʻsish tezligi
  Tugʻilish darajasi
  Oʻlim

Rossiya aholisining zichligi har kvadrat kilometrga 8 kishini tashkil etadi, bu esa uni dunyodagi eng kam aholi yashaydigan mamlakatlardan biriga aylantiradi. Viloyatning aholi zichligi eng yuqori boʻlgan Yevropa qismida, ayniqsa uning manbai Moskva va Sankt-Peterburgdir. Sankt-Peterburg atrofida. Rossiya aholisining 73 foizi shaharlarda yashaydi.

Aholining Kamayishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rossiya aholisining eng yuqori choʻqqisiga 1991-yilda, Sovet Ittifoqi parchalanishidan oldin erishgan. Tugʻilishning pastligi va gʻayrioddiy yuqori oʻlim darajasi Rossiya aholisining 1990-yillarning oʻrtalaridan 2000-yillarning oʻrtalariga qadar har yili 0,5 foizga yoki 750-800 ming kishiga qisqarishiga olib keldi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti agar raqamlar tez oʻzgarmasa, 2050-yilga borib Rossiyaning 143 million aholisi uchdan biriga kamayishi mumkinligidan ogohlantirdi.[6] Ammo, Rossiya Davlat Statistika Markazi Rosstat maʼlumotlariga koʻra, 2009 va 2010-yillarda aholi sonining koʻpayishi bilan vaziyat yanada optimistik boʻldi. Rosstat maʼlumotlariga koʻra, Rossiya aholisi 2030-yilga kelib bor-yoʻgʻi 139 millionga qisqaradi (past baho: 127 million), yuqori baho: 147 millionga koʻpayadi[7]. 2008-yilda statistiklardan biri 2010-yilda Rossiya aholisi yana koʻpayishini bashorat qilgan edi.[8] Bashorat toʻgʻri boʻldi.

2009-yilda Rossiya hududlari boʻyicha aholining tabiiy oʻsishi.

Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyingi iqtisodiy inqirozlar tufayli qashshoqlikda yashovchi rossiyaliklar soni ikki baravar kamaydi, bu esa tez iqtisodiy oʻsish va tugʻilishning pastligi bilan bogʻliq. Rossiyada tugʻilish koeffitsienti 1999-yilda eng past koʻrsatkich boʻlib, har 1000 aholiga yillik 8,27 ni tashkil etdi. 2009-yilda tegishli koʻrsatkich 12,4 ni tashkil etdi. Tugʻilishning umumiy koeffitsienti 1,16 (1999) dan 1,54 (2009) ga oshdi. Tugʻilish darajasining eng yuqori oʻsishi 2007-yilda 25 yoshni tashkil etgan boʻlsa, 2009-yilda shtat 1991-yildan beri eng yuqori tugʻilish darajasiga ega. Masalan, 2009-yilda Qoʻshma Shtatlarda tugʻilish darajasi har 1000 kishiga 13,8 ni tashkil etdi.[9] Rossiyada 2009-yilda juda yuqori oʻlim darajasi 1000 kishiga 14,2 edi.[10] Qoʻshma Shtatlarda bu koʻrsatkich 1000 kishiga 8,4 ni tashkil qiladi.[10]

Aholi sonining tez kamayib ketishi sabablari boʻyicha konsensus yoʻq. Baʼzi olimlar buni koʻp spirtli ichimliklarni isteʼmol qilishda ayblashsa-da, boshqalari Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin turmush tarzini salbiy oʻzgartirdi.[11] Britaniyaning The Lancet sogʻliqni saqlash gazetasiga koʻra, xususiylashtirish oʻlim koʻpayishining asosiy sabablaridan biridir.[12] Gazetaga koʻra, bu qashshoqlik, ishsizlik va bevaqt oʻlimga olib keladi. The Economist bu natijalarni tanqid qildi. Rossiyaning Demoscope nashriga koʻra, erkaklar oʻlimining oʻsishi 1960-yildan 2005-yilgacha uzoq vaqt davom etdi.[13] Nashrning yozishicha, rivojlanishni vaqtincha sekinlashtirgan yagona omil Mixail Gorbachyov boshlagan alkogolga qarshi kampaniya boʻlgan.

Putin hukumatining asosiy maqsadlaridan biri aholi inqirozini sekinlashtirish edi.[14] Natijada 2020-yilga borib aholi oʻsishini toʻxtatuvchi dastur paydo boʻldi. 2007-yilda oʻtkazilgan soʻrovlarga koʻra, aholining qisqarish surʼati 2007-yilning shu davridagi 196,6 ming kishiga nisbatan 2006-yil yanvar oyida 408,2 ming kishidan kamayishni boshlagan. 357 000 kishi vafot etdi, bu 2006-yilga nisbatan 137 000 kishiga kam. Rossiya Ichki ishlar vazirligi, Iqtisodiyot, 2020-yilga borib Rossiya aholisi 138-139 million kishini tashkil qiladi va 2025-yilga kelib u yana hozirgi darajaga etadi va oʻrtacha umr koʻrish 75 yoshga etadi, deb umid qilmoqda.[15] 2008 va 2009-yillar oraligʻida aholining qisqarish tezligi keskin pasaydi va 2009-yilda aholi soni 15 yil ichida birinchi marta koʻpaydi.[16]

Hayot davomiyligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ruslarning uzoq umr koʻrishlari ularning sogʻligʻiga bogʻliq.

uzoq umr Aholisi (million) %
0-4 6,867 4.8
5-9 6,536 4.5
10-14 8,469 5.9
15-19 12,241 8.5
20-24 12,267 8.6
25-29 10,881 7,6
30-34 10,211 7.1
35-39 9,412 6.6
40-44 11,665 8.1
45-49 11,885 8.3
50-54 10,518 7.3
55-59 7,656 5.3
60-64 5,179 3.6
65-69 7,510 5.2
> 70 12,177 8.5
Jami 143474 100

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „2010-yil 1-yanvardagi Rossiya aholisi“. 2022-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-yanvar.
  2. ↑ 2009 demographic figures, 2017-07-26da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-01-26
  3. ↑ „Kansojen edut huomioon | Karjalan Sanomat“. karjalansanomat.ru (2017-yil 7-mart). 2017-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-yanvar. (Wayback Machine saytida 2017-12-29 sanasida arxivlangan)
  4. ↑ „Russian birth rates 1950–2008“. Demoscope.ru (2009-yil 20-may). 2011-yil 30-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  5. ↑ Russian death rates 1950-2008, Demoscope.ru, 2009-yil 29-mayda olingan
  6. ↑ Steven Eke (23-iyun 2005-yil). „Russiaʼs population falling fast“. BBC News.
  7. ↑ Rosstat, 2022-01-20da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-01-26
  8. ↑ Sublime Oblivion: Faces of the Future, 2010-10-02da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-01-26
  9. ↑ Russian policies ignite unprecedented birth rate in 2007 The Economic Times 21. maaliskuuta 2008
  10. ↑ 10,0 10,1 CIA Factbook - USA, 2018-12-25da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-01-26
  11. ↑ „WHO Life Expectancy Projections 2000 — ministry“ Jahon Sogʻliqni saqlash tashkiloti.
  12. ↑ Mass privatisation and the post-communist mortality crisis: a cross-national analysis
  13. ↑ Smertnost v Rossii skvoz prizmu privatizatsii (Ruscha)
  14. ↑ Vladimir Putin’s State-of-the-Nation Address, 2008-01-21da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-01-26
  15. ↑ 2009 demographic figures, 2017-07-26da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-01-26
  16. ↑ Население России за пять лет уменьшилось на 3,2 миллиона до 142 миллионов человек. Newsru. 2007-yil 19-oktabr

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

 Vikiomborda Rossiya demografiyasi
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Rossiya_demografiyasi&oldid=4182853" dan olindi