Rossiya — Janubiy Koreya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Rossiya — Janubiy Koreya munosabatlari

Rossiya
Janubiy Koreya

Rossiya — Janubiy Koreya munosabatlari — Rossiya va Koreya Respublikasi oʻrtasidagi xalqaro munosabatlar.

Koreya 1945-yilda Shimol va Janubga boʻlingan. SSSR Janubiy Koreyani 1990-yilgacha tan olmagan.

1990-yillardan buyon har ikki davlat oʻrtasida savdo va hamkorlikning yuksalishi kuzatildi. Koreya Respublikasi va Rossiya Federatsiyasi oʻrtasidagi umumiy tovar ayirboshlash hajmi 2003-yilda 4,2 milliard dollar[1] ni tashkil etgan boʻlsa, 2012-yilda bu koʻrsatkich 22,5 milliard dollarga yetdi[2].

Rossiyaning 2015-yildagi YaIM (nominal) Koreya yalpi ichki mahsulotidan bir oz kamroq. Rossiya yalpi ichki mahsuloti (PPP) Koreyanikidan ikki baravar koʻp. 2016-yilda Janubiy Koreyaga taxminan 230 ming rossiyalik sayyoh va 200 mingga yaqin Koreya fuqarosi Rossiyaga tashrif buyurdi.

Sovet Ittifoqi bilan munosabatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

1910-yildan beri Koreya Yaponiya imperiyasining bir qismi boʻlgan. 1945-yil 8-avgustda SSSR Yaponiyaga qarshi urushga kirdi. Harbino-Girinskiy hujum operatsiyasi natijasida Sovet qoʻshinlari Koreya yarim orolining shimoliy qismini egallab oldilar. Koreyaning janubiy qismi Amerika qoʻshinlari nazorati ostida edi. 1945-yil 6-sentyabrda Koreya Xalq Respublikasi eʼlon qilindi. 1945-yil 8-sentabrda Koreyadagi Amerika harbiy hukumati Koreyaning janubiy qismida ishlay boshladi. 1945-yil dekabr oyida SSSR tashqi ishlar vazirlari Moskva konferensiyasini oʻtkazdi, konferensiya natijasida Shimoliy Koreyaning Muvaqqat xalq qoʻmitasi tuzildi, bu esa Koreyaning Shimoliy va Janubiy qismlarga boʻlinishiga olib keldi. SSSR Koreya Respublikasini rasman tan olmaydi va u bilan diplomatik aloqalarga ega emas. Munosabatlarning yanada yomonlashishi Koreya urushi bilan bogʻliq boʻlib, unda SSSR va Xitoy koʻmagida KXDR 1950-yil 25-iyunda Janubiy Koreyaga bostirib kirishni boshlaydi .

Janubiy Koreya Mixail Gorbachyov hokimiyat tepasiga kelishidan oldin ham Sovet Ittifoqi bilan savdo aloqalarini oʻrnatishga harakat qilgan. 1979-yil may oyida Janubiy Koreya Finlandiya bilan shartnoma imzoladi. Finlandiya Sovet Ittifoqi va Sharqiy Yevropaga tovarlar yetkazib berishda yordam berishga vaʼda berdi. Gorbachev SSSR iqtisodiyotida va yuqori texnologiyalarda chet el kapitalining ishtiroki tarafdori boʻlgan, shuningdek, Seul toʻgʻridan-toʻgʻri kapitallar, qoʻshma loyihalar va savdo aloqalari orqali Sovet Ittifoqining iqtisodiy inqirozidan chiqishga yordam berishi mumkinligini kutgan edi[3].

1980-yillarda Gorbachyov va Ro Dae Vuning hokimiyat tepasiga kelishi bilan vaziyat oʻzgardi. Gorbachyov Sovet Ittifoqi Osiyoning Tinch okeani mintaqasidagi barcha mamlakatlar, shu jumladan Janubiy Koreya bilan munosabatlarni yaxshilashga tayyor ekanligini koʻrsatdi, bu uning 1986-yil iyul oyida Vladivostokda va 1988-yil avgustda Krasnoyarskda qilgan nutqlaridan maʼlum boʻldi[3]. .

Koreyaga juda zarur boʻlgan tabiiy resurslar — neft, metallar, yogʻoch va baliqlar SSSRning Uzoq Sharqida juda koʻp edi. Sovet Ittifoqi, Sharqiy Yevropa va Xitoy bilan savdo ham Janubiy Koreyaning yangi tovarlar bozorlari uchun AQShga qaramligini kamaytirdi. Sharqiy Yevropa va Sovet Ittifoqi bilan savdo-sotiqni rivojlantirish dastlab Qoʻshma Shtatlar tomonidan qoʻllab-quvvatlandi, ammo keyinchalik Vashington yuqori texnologiyalarning sizib chiqishidan xavotirda edi[3].

Moskva va Seul oʻrtasidagi munosabatlar uchta yoʻnalishda rejalashtirilgan edi: sport, savdo va siyosat. 1988-yilgi Seul Olimpiadasi bu jarayonni tezlatdi. 6000 dan ortiq sovet sportchilari Janubiy Koreyaga yoʻl olishdi, Sovet sayyohlik kemalari Pusan va Incheonga yetib keldi, Aeroflot samolyotlari Seulga qoʻndi[3].

Diplomatik munosabatlar yoʻqligi sababli Koreya va Sovet Ittifoqi oʻrtasidagi dastlabki savdoning asosiy qismi vositachilar orqali amalga oshirilgan: Sharqiy Yevropa, Gonkong, Yaponiya va Singapur. Savdo aylanmasining oshishi bilan Seul va Moskva Vladivostok va Pusan savdo portlaridan foydalangan holda toʻgʻridan-toʻgʻri savdo aloqalarini boshladilar. Koreya Savdoni rivojlantirish tashkiloti (KOTRA) va SSSR Savdo va sanoat vazirligi 1988-yilda savdo sohasida hamkorlik qilish va 1989-yilda savdo vakolatxonalarini tashkil etish toʻgʻrisida savdo memorandumini imzoladilar. Koreya savdo idorasi 1989-yil iyul oyida Moskvada ochilgan; Seuldagi sovet idorasi biroz oldinroq — 1989-yil aprel oyida ochilgan edi. 1990-yilda Janubiy Koreyaning bir qancha yirik korporatsiyalari, jumladan Daewoo, LG Group va Ssangyong Sovet Ittifoqi bilan toʻgʻridan-toʻgʻri savdo qilganlar[3].

Janubiy Koreyaning texnologik bazasi va moliyaviy qudrati sotsialistik blok mamlakatlarida katta qiziqish uygʻotgan. Kim Yong Sam 1989-yil 2-iyundan 10-iyungacha Moskvada edi, Kreml Ikkinchi Jahon urushi tugaganidan beri Sovet Ittifoqida boʻlgan oʻttiz ming saxalin koreyslariga Koreyaga qaytishga ruxsat berilganini eʼlon qildi. Sovet Ittifoqi hatto Kim Yong Sam va Shimoliy Koreyaning SSSRdagi elchisi oʻrtasidagi uchrashuvni tashkil etishga yordam berdi[3].

1990-yil iyun oyida Ro Dae Vu San-Fransiskoda Mixail Gorbachev bilan uchrashdi[3].

Rossiya Federatsiyasi bilan munosabatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koreya Respublikasining Sankt-Peterburgdagi Bosh konsulligi
Vladimir Putin Janubiy Koreya prezidenti Pak Kin Xe bilan Seuldagi sammitda

Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin Koreya Respublikasi va Rossiya Federatsiyasi oʻrtasida 1991-yilda diplomatik aloqalar oʻrnatildi. 2001-yil fevral oyida Rossiya Federatsiyasi Prezidenti Vladimir Putin Seulga tashrif buyurdi, 2004-yil sentyabr oyida Koreya Respublikasi Prezidenti Ro Mu Xyon Moskvaga tashrif buyurdi[4][5]. 2010-yil noyabr oyida Rossiya prezidenti Dmitriy Medvedev Koreya Respublikasiga rasmiy tashrif bilan keldi[6]. Medvedov Koreya Respublikasi va Rossiya Federatsiyasi KXDR yadro dasturini cheklash bo‘yicha olti tomonlama muzokaralarda ishtirok etdi.

2013-yil 13-noyabrda Seulda Rossiya-Janubiy Koreya sammiti boʻlib oʻtdi, sammit davomida 2014-yil 1-yanvardan boshlab mamlakatlar oʻrtasida vizasiz rejim joriy etish toʻgʻrisida kelishuv qabul qilindi[7].

Diplomatik missiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Rossiyaning Seulda elchixonasi[8] va Pusanda bosh konsulligi bor[9]. Rossiyaning Janubiy Koreyadagi Favqulodda va Muxtor elchisi — Andrey Borisovich Kulik.
  • Janubiy Koreyaning Moskvada elchixonasi[10], shuningdek Sankt-Peterburg[11], Irkutsk[12] va Vladivostokda[13] bosh konsulliklari mavjud. Janubiy Koreyaning Rossiyadagi Favqulodda va Muxtor elchisi — Li Sok Be.

Iqtisodiy hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koreya Respublikasi va Rossiya Rossiyaning Uzoq Sharqidagi „Naxodka“ maxsus iqtisodiy zonasida sanoat majmuasini qurish, shuningdek, Irkutskda tabiiy gaz qazib olish bo‘yicha hamkorlikda ish olib bormoqda. Tomonlar, shuningdek, rejalashtirilgan Koreya ichidagi temir yoʻl tarmogʻini Trans-Sibir temir yoʻliga ulashda bir-biriga yordam berishga kelishib oldilar. Rossiya Janubiy Koreya tovarlarini Yevropaga (hozirda dengiz orqali tashiladi) tashish uchun har ikki davlat temir yo‘l tarmoqlarini ulash orqali tranzit xizmatlarini ko‘rsatishdan manfaatdorligini bildirdi[14][15].

Rossiya Janubiy Koreya oldidagi 1,7 milliard dollarlik qarzini Shimoliy Koreyaga temir yoʻl loyihasi kabi qoʻshma investitsiyalar orqali toʻlashni taklif qildi[16]. 2010-yil oxirida Koreya Rossiya bilan savdo hajmi boʻyicha Sharqiy Osiyo mamlakatlari orasida Xitoy va Yaponiyani ortda qoldirib, 3-oʻrinni egalladi.

Eng muvaffaqiyatli qoʻshma loyihalar qatoriga Sankt-Peterburgda yiliga 200 mingtagacha avtomobil ishlab chiqaradigan Hyundai Motor avtomobil zavodini yaratish, Lotte Group kompaniyasi tomonidan Kaluga viloyatida qandolat fabrikasini qurish, biznes va mehmonxona majmuasini kiritish mumkin. Moskvada Samsung va LG tomonidan Rossiyada maishiy elektronika mahsulotlarini keng koʻlamli ishlab chiqarishni amalga oshirish loyihasi tuzilgan.

Ikki tomonlama savdoning umumiy tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Diplomatik munosabatlar o‘rnatilganidan so‘ng deyarli darhol ikki davlat o‘rtasidagi tovar ayirboshlash jadal sur’atlar bilan o‘sishni boshladi. Janubiy Koreya statistik maʼlumotlariga koʻra, 1992-yilda u 192,91 million dollarni tashkil etgan boʻlsa, 1993-yilda allaqachon 1575,99 million dollarni tashkil etgan[17]. Kelajakda savdoning oʻsishi sekinlashdi, lekin 2000-yillarda u yana oldingi holatiga qaytdi. 2002-yilda oʻzaro tovar ayirboshlash (Janubiy Koreya maʼlumotlariga koʻra) 3283,48 million dollarni, 2012-yilda esa 21157,05 million dollarni tashkil etdi[17]. 2014-yilda tovar ayirboshlash hajmi 27311,20 million dollarni tashkil etdi[17]. Shu bilan birga, Rossiya eksporti (18 287,00 million dollar) Janubiy Koreyaning Rossiyaga yetkazib berishidan (9 024,00 million dollar) ancha oshdi[17]. Rossiyaning Janubiy Koreyaga eksporti (2014-yil): asosiy mahsulot — mineral yoqilgʻi, neft va neft mahsulotlari (79,2%), shuningdek, metallar va ulardan tayyorlangan buyumlar (8,9%), oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi xom ashyosi (7,2%), yogʻoch va sellyuloza-qogʻoz mahsulotlari (1,8%), mashina va uskunalar (1.4%)[18]. Rossiyaga Janubiy Koreya yetkazib berish (2014): mashina va uskunalar (77.3%), kimyo sanoati mahsulotlari (10,9%), metallar va ulardan tayyorlangan buyumlar (5.2%), toʻqimachilik va poyabzal (1,6%)[18].

Rossiyaning Uzoq Sharq mintaqalari bilan savdo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Janubiy Koreya Rossiya Federatsiyasining bir qator Uzoq Sharq mintaqalarining tashqi savdosida katta rol oʻynaydi: 2008-yilda Uzoq Sharq Rossiyaning Janubiy Koreyaga eksportining 59 foizini va importning 6,5 foizdan ortigʻini tashkil etdi. 2008-yilda Uzoq Sharq eksportining asosiy qismi neft (77,4%) va baliq mahsulotlari (12,7%) boʻlgan. Rossiya Federatsiyasining baʼzi Uzoq Sharq mintaqalari tashqi savdosida Janubiy Koreyaning ahamiyati katta edi: 2008-yilda Koreya Respublikasi Kamchatka viloyati tashqi savdosining 53,9 foizini, Saxalin tashqi savdosining 48,4 foizini, Xabarovsk oʻlkasi tashqi savdosining 14,7%, Magadan viloyatining tashqi savdosining 14,2% va Primorsk oʻlkasining tashqi savdosining 12,2% tashkil etgan[19]. 2008-yilda Amur viloyati va Chukotka tashqi savdosida Janubiy Koreyaning ulushi unchalik katta boʻlmagan: mintaqa tashqi savdosi hajmining 0,9 va 0,4%[19].

Kosmik dastur[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koreya Respublikasi hozirda oʻzining birinchi kosmonavtini tanlamoqda, u 2008-yil aprel oyida „Soyuz“ bortida Xalqaro kosmik stansiyaga uchishi rejalashtirilgan edi. Koreya Respublikasi ham 2008-yilda Rossiya ko‘magida o‘zining birinchi sunʼiy yo‘ldoshini uchirdi. Janubiy Koreya kosmik dasturga Rossiya xizmatlari uchun to‘lovlarni hisobga olgan holda 20 milliard vonga yaqin mablag‘ sarflagan[20].

Aholi migratsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koryo-saram — sobiq Sovet Ittifoqidagi etnik koreyslar oʻzlarini shunday atashadi. Hozirda 450 mingga yaqin koreyslar sobiq SSSR hududida, asosan Markaziy Osiyoning mustaqil respublikalarida yashaydi. Rossiyaning janubida Volgograd, Kavkaz va janubiy Ukraina yaqinida katta koreys jamoalari ham mavjud. Bu jamoalarning ildizlari XIX asr oxirida Rossiyaning Uzoq Sharqida yashagan koreyslarga borib taqaladi[21]. Saxalin orolida alohida koreys jamiyati mavjud boʻlib, uning aholisi Saxalin koreyslari deb ataladi. Ularning baʼzilari koryo-sar, baʼzilari esa yoʻq. Saxalinlik koreyslarning ajdodlari Kyonsando va Jeollado provinsiyalarining aholisi boʻlib, ularning majburiy mehnati 1930-yillarning oxiri va 1940-yillarning boshlarida Yaponiya hukumati tomonidan koʻmir konlarida urush natijasida yuzaga kelgan ishchi kuchi yetishmasligini qoplash uchun ishlatilgan[22].

Koreyadagi ruslar 1885-yildayoq jamoalar tashkil etishgan, ammo Koreya Respublikasidagi hozirgi ruslarning deyarli barchasi, yaʼni 10 000 ga yaqin kishi yaqinda kelgan muhojirlardan iborat[23].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Russia ends WTO talks with S. Korea“. People's Daily (2004-yil 22-sentyabr). 2013-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 28-may.
  2. ↑ Zaxarova L. V. Mejkoreyskie ekonomicheskie otnosheniya: ot istokov do sovremennosti. — M., 2014. — S. 155
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 „Relations with the Soviet Union“. Library of Congress (1990-yil 1-iyun). 2008-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 28-may.
  4. ↑ „Russia makes up lost ground with Korean proposals“. Asia Times (2001-yil 27-fevral). 2001-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 29-may.
  5. ↑ „South Korean president's visit to boost ties with Russia“. People's Daily (2004-yil 24-sentyabr). 2008-yil 12-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 28-may.
  6. ↑ „Дмитрий Медведев прибыл с официальным визитом в Сеул“. РИА Новости (2010-yil 10-noyabr). 2015-yil 10-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 2-oktyabr.
  7. ↑ „С 2014 года Россия и Южная Корея перейдут на безвизовый режим“. Российская газета (2011-yil 13-noyabr). 2013-yil 16-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 14-noyabr.
  8. ↑ „Посольство - Посольство Российской Федерации в Республике Корея“. korea-seoul.mid.ru. 2021-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-oktyabr.
  9. ↑ „Главная страница“. pusan.mid.ru. 2021-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-oktyabr.
  10. ↑ „Посольство Республики Корея в Москве“ (ru). 2021-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-oktyabr.
  11. ↑ „Генеральное консульство Республики Корея в Санкт-Петербурге“. overseas.mofa.go.kr. 2021-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-oktyabr.
  12. ↑ „Генеральное консульство Республики Корея в Иркутске“ (ru).
  13. ↑ „Генеральное Консульство Республики Корея в г.Владивостоке“. overseas.mofa.go.kr. 2021-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-oktyabr.
  14. ↑ „Putin pledges support for reconciliation on Korean Peninsula“. Kyodo (2001-yil 27-fevral). 2008-yil 12-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 29-may.
  15. ↑ „Russia, South Korea close to Railroad Agreement“. MosNews (2006-yil 27-fevral). 2020-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 27-may.
  16. ↑ {{{заглавие}}}.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Suslina S. S. Rossiya — Yujnaya Koreya: dostijeniya i rezervi ekonomicheskogo sotrudnichestva // Aziya i Afrika segodnya. — № 12. — 2015. — S. 5
  18. ↑ 18,0 18,1 Suslina S. S. Rossiya — Yujnaya Koreya: dostijeniya i rezervi ekonomicheskogo sotrudnichestva // Aziya i Afrika segodnya. — № 12. — 2015. — S. 6
  19. ↑ 19,0 19,1 „Архивированная копия“. 2015-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 30-may.
  20. ↑ Cho, Kevin. „South Korea Counts Down to First Astronaut With Aid From Russia“. Bloomberg (2007-yil 31-yanvar). 2007-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 29-may.
  21. ↑ Lee Kwang-kyu. Overseas Koreans. Seoul: Jimoondang, 2000 — 7—15 bet. 
  22. ↑ Ban, Byung-yool. „Koreans in Russia: Historical Perspective“. Korea Times (2004-yil 22-sentyabr). 2005-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 20-noyabr.
  23. ↑ „A taste of Russia in heart of Seoul“. JoongAng Daily (2004-yil 8-noyabr). 2004-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 28-may.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Rossiya va Koreya / B. D. Pak; Ros. akad. Fanlar. Sharqshunoslik instituti. — 2. tahrir, qoʻshimcha. — M. : IV RAS, 2004 (PPP turi. Nauka RAS). — 519 b. — ISBN 5-89282-220-6
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Rossiya_—_Janubiy_Koreya_munosabatlari&oldid=3296416" dan olindi