Rosa banksiae

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Rosa banksiae
Ilmiy tasnifi edit
Olam: Oʻsimliklar
Sinf: Tracheophytes
Sinf-1: Angiosperms
Sinf-2: Eudicots
Sinf-3: Rosids
Tarkib: Rosales
Oila: Rosaceae
Turkum: Rosa
Tur:
R. banksiae
Binomial nomi
Rosa banksiae

Sinonimlari[2]
  • Rosa banksiae f. aculeata Focke ex H.L‚v.
  • Rosa banksiae f. albiflora H.L‚v.
  • Rosa banksiae var. alboplena Rehder
  • Rosa banksiae var. banksiae
  • Rosa banksiae var. lutea Lindl.
  • Rosa banksiae f. subinermis Focke ex H.L‚v.
  • Rosa inermis Roxb.

Rosa banksiae — Atirgullar oilasiga mansub o'simlik turi bo'lib, umumiy nomlari Lady Banks atirgul yoki shunchaki Banks atirgul, Gansu, Guychjou, Xenan, Xubey, Jiangsu, Sichuan va provinsiyalarida o'suvchi, vatani Xitoyning markaziy va gʻarbiy qismida joylashgan atirgullar oilasiga mansub gulli oʻsimliklar turiga kiradi. Mazkur o'simlik 0.5 metrdan 2.5 metrgacha boʻlgan balandlikda oʻsadi[3]. Ushbu atirgul turi botanik Sir Joseph Banksning rafiqasi Dorothea Lady Banks sharafiga atab nomlangan.

Tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gullaydigan gullar

Bu shiddat bilan 6 m (20 ft) balandlikkacha oʻsadigan, hayotiy shakli shoxli buta yoki tok hisoblanadi. Aksariyat atirgullardan farqli oʻlaroq, u 5 tagacha tikanlarga ega boʻlishi mumkin. Baʼzi turlari deyarli tikansiz boʻladi. Tikanlari ayniqsa qalin, kuchli kurtaklarda 5 mm uzunlikda boʻladi. Barglari doim yashil, 4-6 sm uzunlikda, uchdan beshta songacha (kamdan-kam yetti) yaproqlari uzunligi 2-5 sm, cheti tishli tuzilishga ega.

Gullari kichik, diametri 1,5-2,5 sm, oq yoki och sariq rangli va xushboʻy hidli. Odatda shimoliy yarim sharda may oyida paydo boʻladi, bu barcha atirgullarning eng erta gullashlaridan biri hisoblanadi, ammo sovuq havo gullashni kechiktirishi mumkin[4]. Lady Banksning barcha atirgullari binafsha rangni boʻlib, turli darajada oʻziga xos hid taratadi[5].

Taksonomiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

"R. banksiae" birinchi marta WT Aiton tomonidan „Hortus kew“ da tasvirlangan va nashr etilgan. 2-nashr, 3-jild, 1811-yil 258-betda[6]. Baʼzi manbalarda ushbu tur muallifi Robert Brown qayt etilgan[7], ammo 2018 yilda ICN tomonidan WT Aiton haqiqiy muallif ekanligiga kelishilgan[6].

Oʻstirish va foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Lady Banks Rose (Rosa Banksiae) — Bu oʻsimlikning barglari yaralarni davolashda va toʻqimalarning regeneratsiyasiini ragʻbatlantirishda foydali xususiyatlarga ega oʻsimlik hisoblanadi. Oʻsimlik shuningdek, dorivor moddalar sifatida ishlatiladigan taninlarga juda boy.

Tarixiy manbalarda qayt qilishicha Rosa banksiae, Xitoy bogʻlarida yuzlab yillar davomida oʻstirilgan. Bu turni Yevropaga ser Jozeph Banks tomonidan oʻsimliklarni aniqlash maqsadida uyushtirilgan ekspeditsiyasiga yuborilgan Uilyam Kerr olib kelgan. U 1807-yilda mashhur Fa Tee bolalar bogʻchasidan oq Lady Banks (R. banksiae var. banksiae) nomini olgan birinchi Lady Banks Rose gulini sotib olgan[8].

Keyinchalik Xitoyda oʻsadigan oʻsimlikning boshqa bir qator shakllari, jumladan, R. banksiae var. normalis (yuqoriga qarang) va R. banksiae 'Luteaʼ, sariq Lady Banks gul (1824-yilda JD Parks tomonidan Yevropaga olib kelingan). 1993-yilda bu nav Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining Bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻldi[9]. U anʼanaviy xitoy tabobatida, boshqa oʻsimliklar va oʻtlarning qismlari (masalan, monkshood va Ligusticum wallichii) boʻgʻimlarning ogʻriqli shishishini davolash uchun liniment shakli sifatida ishlatiladi[10].

1885-yilda Arizona shtatining Tombstone shahrida ekilgan R. banksiae dunyodagi eng katta atirgul butasi hisoblanadi. U 9,000 kvadrat fut (840 m2) mehmonxona ustidagi tomda va 12-fut (3.7 m) aylana magistral yoʻl boʻyida manzarali maydonni hosil qiladi[11].

Turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻsimlikning ikki xil turi bor:[12]

  • R. banksiae var. banksiae — yarim juft yoki qoʻsh gullar, koʻp barglari koʻpchilik yoki barcha stamenslarni almashtiradi; Xitoy bogʻlarida rivojlangan kultigen
  • R. banksiae var. normalis — bitta gullar, beshta gulbargli; turning tabiiy yovvoyi shakli

Galereyada[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Ledi Banks atirgulining gullash vaqti. Henderson, Nevada, Amerika Qoʻshma Shtatlari
    Ledi Banks atirgulining gullash vaqti. Henderson, Nevada, Amerika Qoʻshma Shtatlari
  • Rosa Banksiae hiyoboni, JA Palmer tomonidan tasvirga olingan
    Rosa Banksiae hiyoboni, JA Palmer tomonidan tasvirga olingan
  • Erta bahorda kurtaklarining ko'rinishi
    Erta bahorda kurtaklarining ko'rinishi
  • Rosa banksiae var. "Banksiae" turi
    Rosa banksiae var. "Banksiae" turi
  • Rosa banksiae var. "Normallar" turi
    Rosa banksiae var. "Normallar" turi
  • Gullarning yaqindan olingan sur'ati
    Gullarning yaqindan olingan sur'ati
  • Rosa banksiae var. Madrid Qirollik botanika bog'ining atirgul bog'idagi "lutea"
    Rosa banksiae var. Madrid Qirollik botanika bog'ining atirgul bog'idagi "lutea"
  • Deraza tomondan ko'rinishi
    Deraza tomondan ko'rinishi
  • Hiyobonlarda o'suvchi turi
    Hiyobonlarda o'suvchi turi

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Rosa banksiae“. Tropicos. Retrieved 2016-11-27.
  2. ↑ "Rosa banksiae R.Br. — The Plant List". www.theplantlist.org. Retrieved 17 May 2020.
  3. ↑ "Rosa banksiae". Flora of China. Missouri Botanical Garden & Harvard University Herbaria. eFloras. Retrieved 2016-11-27.
  4. ↑ Christopher Brickell, ed. (2008). RHS A–Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. ISBN 978-1405332965.
  5. ↑ Charlotte Testu The old roses, Paris, The Rustic house — Flammarion1984 (ISBN 2-7066-0139-6), p. 185.
  6. ↑ 6,0 6,1 „Taxonomy - GRIN-Global Web v 1.10.6.2“. npgsweb.ars-grin.gov. Qaraldi: 2020-yil 17-may.
  7. ↑ "Rosa banksiae R.Br. — The Plant List". www.theplantlist.org. Retrieved 17 May 2020.
  8. ↑ Graham Murphy Old Roses (2003) Rosa banksiae Google Booksda
  9. ↑ "RHS AGM Listing February 2013 Final (Ornamentals)". Royal Horticultural Society. p. 67. Retrieved 2016-11-27.
  10. ↑ „It is a kind of to be used to treat liniment of painful swelling of joints and preparation method thereof“ (en) (2017-yil 15-iyul). Qaraldi: 2020-yil 24-may.
  11. ↑ Ted Robbins (April 16, 2014). "'World's Largest Rosebush' Graces Arizona Desert Town". Morning Edition. NPR. Retrieved 2016-11-27.
  12. ↑ "Rosa banksiae". Flora of China. Missouri Botanical Garden & Harvard University Herbaria. eFloras. Retrieved 2016-11-27.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Charlz Quest-Ritson tomonidan "Dunyo atirgullariga koʻtarilish"
  • Graham Styuart Tomas Rouz kitobi Grem Styuart Tomas
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Rosa_banksiae&oldid=3954027" dan olindi