Kontent qismiga oʻtish

Ronald J. Grabe

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Ronald Jon Grabe
Tavalludi 13-iyun 1945
Nyu-York, 1945-yil 13-iyun
Fuqaroligi AQSh
Taʼlimi Amerika Qo‘shma Shtatlari Harbiy-havo kuchlari akademiyasi
Technische Hochschule Darmstadt
Kasbi NASA Astronavt
Mukofotlari

Ronald Jon Grabe (1945-yil 13-iyunda Nyu-Yorkda tugʻilgan) – NASAning sobiq astronavti.

Taʼlimi va boshlangʻich ish faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Grabe 1962-yilda Stuyvesant oʻrta maktabini (Nyu-York shahri) tamomlagan; 1966-yilda Amerika Qoʻshma Shtatlari Harbiy-havo kuchlari akademiyasida muhandislik fanlari boʻyicha bakalavr darajasini olgan; va 1967-yilda Technische Hochschule (Darmstadt, Gʻarbiy Germaniya) da Fulbright stipendianti sifatida aeronavtika boʻyicha tahsil olgan.

U 1967-yilda Texasdagi Randolph havo kuchlari bazasida uchuvchilarni tayyorlash kursida oʻqish uchun Qoʻshma Shtatlarga qaytib kelgan. Keyinchalik u Nyu-Meksikodagi Cannon havo kuchlari bazasida 27-taktik qiruvchi samolyotlarida uchgan. 1969-yilda Vyetnam Respublikasidagi Bien Hoa havo bazasida 3d taktik qiruvchi samolyotlaridan biri boʻlgan F-100ning uchuvchisi etib tayinlangan va u yerda 200 ta jangovar missiyalarni bajargan.

1970-yilda Grabe F-100 va F-111 samolyotlarini boshqarish uchun Cannon havo kuchlari bazasidagi 27-taktik qiruvchi qanotiga qaytadan uchuvchi sifatida tayinlangan. U F-111D samolyotining qurollanish tizimini tezkor sinovdan oʻtkazish va baholashda ishtirok etgan. Grabe 1974-yilda USAF koʻngilli uchuvchilar maktabida oʻqigan va 1975-yilda oʻqishni tugatgandan soʻng, Harbiy havo kuchlari Parvoz markaziga A-7 va F-111 samolyotlarini boshqarish uchun koʻngilli uchuvchisi sifatida xizmat qila boshlagan. U taktik qiruvchi samolyotlar uchun Harbiy havo kuchlari tomonidan ishlab chiqilgan boshqaruv tizimida(DIGITAC) dastur menejeri va loyihaning bosh uchuvchisi boʻlgan. Keyinchalik Grabe 1976-yildan 1979-yilgacha Buyuk Britaniyaning Boscombe Down shahrida Royal havo kuchlarida koʻngilli uchuvchi boʻlib xizmat qilgan. Ushbu xizmat safari davomida u Royal havo kuchlari Harrieri va Qirollik dengiz floti Harrieri uchun bosh uchuvchisi vazifasida ishlagan. Grabe NASA tomonidan Kaliforniyadagi Edwards havo kuchlari bazasidagi USAF koʻngilli uchuvchilar maktabida oʻqituvchilik qilish uchun tanlangan.

U fazoda 5,500 soatdan ortiq parvoz vaqtini qayd etgan.

NASA tajribasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Grabe 1981-yil avgustda NASA astronavti boʻlgan. U STS-3 va STS-4 kosmik kemalarining parvozlarini kirish yoʻriqnomasi, navigatsiya va boshqaruv simulyatsiyasi sinovdan oʻtkazish uchun tekshiruvchi uchuvchi vazifasini bajargan; Kosmik kemalar dasturi boshqarmasida operatsiyalar integratsiyasi boʻyicha menejer oʻrinbosari lavozimida ishlagan; keyinchalik esa Astronavtlar boshqarmasida yosh astronavtlarni oʻqitish boʻlimi boshligʻi boʻlgan. Toʻrtta kosmik parvoz faxriysi boʻlgan Grabe STS-51-J (1985-yil 3-7-oktyabr) va STS-30 (1989-yil 4-8-may) kosmik kemalarida uchuvchi boʻlib xizmat qilgan va STS-42 (1992-yil 22-30-yanvar) va STS-57 (1993-yil 21-iyundan 1-iyulgacha) kemalarda missiya komandiri boʻlgan.

Grabe koinotda 627 soatdan koʻproq vaqt davomida parvoz qilgan. 1994-yil 11-apreldan boshlab Grabe NASA va Harbiy-havo kuchlarini tark etib, Virginiya shtatining Dulles shahridagi Orbital Sciences korporatsiyasida ish boshlagan.

Kosmik parvoz tajribasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

STS-51-J, Mudofaa vazirligining ikkinchi kosmik kema missiyasi boʻlib, 1985-yil 3-oktyabrda Florida shtatidagi Kennedy kosmik markazidan uchirilgan. Bu „Atlantis“ning birinchi sayohati boʻlib, u Shuttle fleetdagi soʻnggi Orbiter boʻlgan. 98 soatlik orbital operatsiyalardan soʻng, Atlantis 1985-yil 7-oktyabrda Kaliforniyadagi Edwards havo kuchlari bazasiga qoʻngan. Missiya davomiyligi 97 soat 14 daqiqa 38 soniyani tashkil etgan.

STS-30 Atlantis kosmik kemasi 1989-yil 4-may kuni Floridadagi Kennedy kosmik markazidan kosmosga uchirilgan. Toʻrt kunlik parvoz davomida ekipaj Magellan nomli Venera sayyorasini oʻrganuvchi kosmik apparatni muvaffaqiyatli joylashtirishga erishishgan. Bu 1978-yildan beri amalga oshirilgan AQSHning birinchi sayyoralarni oʻrganish missiyasi hamda Shuttle kosmik kemasidan joylashtirilgan ilk sayyora zondi boʻlgan. Magellan 1990-yilning oʻrtalariga kelib Veneraga yetib borgan va sayyora yuzasining 95 foizdan ortigʻini muvaffaqiyatli xaritaga tushirgan. Magellan NASAning eng muvaffaqiyatli ilmiy missiyalaridan biri boʻlib, hozirgi kunda ham Venera sayyorasi atmosferasi va magnit maydoni haqida maʼlumot toʻplashni davom ettirmoqda. Bundan tashqari, ekipaj aʼzolari umumiy suyuqlik tadqiqotlari, kimyoviy tajribalar va elektr boʻronlarini oʻrganish kabi ikkilamchi vazifalar ustida ham ishlagan. STS-30 missiyasi 1989-yil 8-may kuni Kaliforniyadagi Edwards havo kuchlari bazasiga qoʻnish bilan yakunlangan. Missiya 96 soat, 57 daqiqa va 35 soniya davom etgan.

STS-42 Discovery 1992-yil 22-yanvarda Florida shtatidagi Kennedy kosmik markazidan kosmosga uchirilgan. Xalqaro mikrogravitatsiya laboratoriyasi-1 modulida oʻtkazilgan 55 ta yirik tajribalar oʻn bir mamlakat tadqiqotchilari tomonidan taqdim etilgan boʻlib, ular ilmiy fanlarning keng qamrovli sohalari boʻyichaolib borilgan. Yetti kishidan iborat missiyaning asosiy maqsadi – mikrogravitatsiya moddalarini qayta ishlash va hayot fanlariga taʼsirini oʻrganish maqsadida amalga oshirilgan. Kosmosdagi bu laboratoriyada ekipaj ikki smenaga boʻlinib, toʻxtovsiz ravishda ish olib borgan. Bu missiya tajribalarda oqsil va yarimoʻtkazgich kristallarining oʻsishiga mikrogravitatsiya taʼsiri oʻrganilgan. Shuningdek, tortishish kuchining oʻsimliklar, toʻqimalar, bakteriyalar, hasharotlar va inson vestibulyar reaksiyasiga taʼsiri boʻyicha biologik tajribalar oʻtkazilgan. Ushbu sakkiz kunlik missiya 1992-yil 30-yanvarda Kaliforniyadagi Edwards havo kuchlari bazasiga qoʻnish bilan yakunlangan. Missiya davomiyligi 193 soat 14 daqiqa 45 soniyani tashkil etgan.

STS-57 Endeavour 1993-yil 21-iyunda Florida shtatidagi Kennedy kosmik markazidan kosmosga uchirilgan. Ushbu parvozining asosiy vazifasi European Retrievable Carrier sunʼiy yoʻldoshini (EURECA) topish boʻlgan. Bundan tashqari, STS-57 mikrogravitatsiya tajribalarini oʻtkazish uchun tijorat tashkiloti tomonidan taqdim etilgan Spacehabning birinchi parvozini oʻz ichiga olgan. Bundan tashqari, STS-57 missiyasi mikrogravitatsiya tajribalarini oʻtkazish uchun tijorat tashkiloti tomonidan taqdim etilgan Spacehab modulining ilk parvozini oʻz ichiga oldi. Bu modul orbitadagi laboratoriya imkoniyatlarini kengaytirish uchun moʻljallangan edi. Spacehab materiallarga ishlov berish va inson omillarini oʻrganish boʻyicha 22 ta alohida parvoz tajribasini amalga oshirgan. Kelajakdagi missiyalar uchun ekstravehikulyar faoliyat (EVA) usullarini baholashga qaratilgan dasturning bir qismi sifatida, ushbu parvozda kosmik sayrlar amalga oshirilgan. Kosmik kema Endeavour 1993-yilning 1-iyulidan 10 kun oʻtib Kennedy kosmik markaziga qoʻngan. Missiya davomiyligi 239 soat 45 daqiqani tashkil etgan.

U Kanadaning Ottava shahridan boʻlgan Lynn OʻKeefe bilan turmush qurgan. Ronning ikki qizi va bir oʻgʻli bor. Ron boʻsh vaqtlarida hordiq chiqarish uchun changʻi uchish, surfing va tennis kabi bir qancha sport turlari bilan shugʻullangan.