Kontent qismiga oʻtish

Ricardo Martinelli

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Ricardo Martinelli
Panama Prezidenti
Mansab davri
2009-yil 1-iyuldan – 2014-yil 1-iyulgacha
Vitse-prezident Juan Carlos Varela
Oʻtmishdoshi Martín Torrijos
Vorisi Juan Carlos Varela
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 11-mart 1951-yil (1951-03-11) (74 yosh)
Panama
Siyosiy partiyasi Demokratik oʻzgarishlar

Ricardo Alberto Martinelli Berrocal (11.03.1951) – Panamalik siyosatchi va tadbirkor, mamlakatning 36-Prezidenti[1][2][3][4].

Hayotning boshlangʻich davri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Panama shahrida tugʻilgan. Uning otasi italyan, onasi esa ispan millatiga mansub[5][6]. Oʻrta taʼlimni AQShning Virjiniya shtati Staunton shahridagi Staunton harbiy akademiyasida tamomlagan. 1973-yilda Arkanzas universitetida biznes boshqaruvi boʻyicha bakalavr darajasini olgan[7].

Biznesi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Martinelli oʻz faoliyatini Panamadagi Citibankda kredit boʻyicha mutaxassis sifatida boshlagan. Bir necha yillik faoliyatidan soʻng, tadbirkorga aylandi va qoʻshimcha biznesni boshladi[8]. Mahalliy matbuot xabarlariga koʻra, ayni paytda uning boyligi 1,1 milliard dollarga baholangan. The Economistning taʼkidlashicha, „u oʻz biznesi kabi mamlakatni ham boshqarishini xohlagan“[9].

2009-yildan boshlab Panamadagi Super 99 supermarketlar tarmogʻi, yana ikkita kompaniyaning egasi boʻlgan[10]. 2009-yilning may oyidan boshlab Super 99 direktorligini Luiz Enrique Martinelliga topshirdi[11].

Siyosatga kelishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ernesto Perez Balladares prezidentligi davrida Martinelli 1994-yildan 1996-yilgacha ijtimoiy xavfsizlik idorasi direktori lavozimida ishlagan. 1999-yil sentyabridan 2003-yil yanvarigacha Mireya Moscoso prezidentligi davrida Panama kanali direktorlar kengashi raisi va Kanal ishlari boʻyicha vazir lavozimlarida ishlagan[12].

Martinelli 1998-yil may oyida tashkil etilgan Demokratik oʻzgarishlar partiyasining prezidenti edi[13][14]. U partiyani boshqargan va 2004-yilgi umumxalq saylovlarida prezidentlikka nomzod boʻlgan, oʻshanda partiyasi oxirgi oʻrinni egallagan; Martinelli 5,3% ovoz oldi va saylovda toʻrtinchi oʻrinni egalladi[15].

Martinelli Demokratik oʻzgarishlar partiyasi rahbari va 2009-yilgi umumiy saylovlarda prezidentlikka nomzod edi[16]. U siyosiy korrupsiyani va zoʻravonlik jinoyatlarini kamaytirishga vaʼda berdi. Biznesni qoʻllab-quvvatlovchi platformaga uning kampaniyasini targʻib qilish uchun taxminan 35 million dollar sarfladi. Martinelli saylovda gʻalaba qozondi[17]. U oʻzining Demokratik oʻzgarishlar partiyasi, Panameñista partiyasi, Respublikachilar Liberal Harakati va Vatanparvarlar Ittifoqi partiyasini oʻz ichiga olgan „Oʻzgarish uchun alyans“ siyosiy partiyalarini qoʻllab-quvvatladi[16].

Uning asosiy raqibi Balbina Herrera edi. Dastlab favorit boʻlgan boʻlsa-da, Manuel Noriega bilan aloqalari va oʻzini „Chavista“ (soʻlchi Venesuela prezidenti Ugo Chaves tarafdori), degan tushuncha tufayli saylovda yutqazdi[18][19][20]. Martinelliga biznes hamjamiyatining kuchli yordami ham yordam berdi[19].

2009-yil 3-mayda Martinelli vitse-prezident Juan Carlos Varela bilan ittifoq tuzganligi tufayli 60% dan ortiq ovoz bilan saylovda gʻalaba qozondi[21]. Sobiq prezident Gilermo Endara uchinchi oʻrinni egalladi[22][23] 2009-yil 1-iyulda qasamyod qildi[24].

Prezidentlik davri (2009–2014)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Martinelli davrida Panama yuqori iqtisodiy oʻsishga erishdi. 2012-yilda The Economist nashri xabar qilganidek, „Gʻarbdagi eng qashshoq va zoʻravonlik avj olgan mintaqa boʻlgan Markaziy Amerikada joylashgan boʻlsa-da, mamlakatning 3,6 million fuqarosi hozirda koʻpchilik Lotin amerikaliklaridan boyroqdir“[25]. Keyingi yili The New York Times „Panama gullab-yashnamoqda, [oxirgi] besh yil ichida oʻrtacha 9 foiz iqtisodiy oʻsish bilan Lotin Amerikasidagi eng yuqori koʻrsatkichda“ deb taʼkidladi[26].

Bu farovonlik Panamaga keng foyda keltirdi, ishsizlik 6,6% dan 4,1% gacha kamaydi[27][28]. Daromadlar nomutanosibligi ham kamaydi: The Economist nashriga koʻra, „eng kambagʻal 10 foizning daromadi hozirda eng boy 10 foiznikidan 60 barobar emas, 35 barobar past“[29]. Yalpi ichki mahsulot (YaIM) qariyb ikki baravarga, aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot esa 11% ga oʻsdi, 2010-yildagi 9982 dollardan 2014-yilda 11036 dollarga yetdi[30].

Martinelli qashshoqlikni yumshatishga qaratilgan bir qator chora-tadbirlarni joriy qildi. Keksalar uchun oyiga 100 AQSh dollari miqdoridagi nafaqa tayinlandi, eng kam ish haqini oshirildi va talabalar uchun kiyim-kechak, jihozlar narxini qoplash uchun subsidiyalar berildi[31]. Shuningdek, eng kam ish haqini oshirilib, Lotin Amerikasidagi eng yuqori ish haqiga aylantirildi[32].

Meksika koʻrfazi sohilidagi qashshoq shahar – Kolonga yordam berish choralarini koʻrdi. Bunga Panama va Kolonni bogʻlaydigan yangi magistral, kanalni kengaytirish, yangi kasalxona qurish, ishsizlik va qashshoqlikni kamaytirishga qaratilgan boshqa dasturlar kiradi. Hukumat ham Kolonning dengiz boʻyidagi parkini qayta tiklash uchun 9 million dollarlik loyiha eʼlon qildi[33].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „La Interpol pide la captura de Ricardo Martinelli por un caso de espionaje“ (Spanish). El País (24-may 2017-yil).
  2. ↑ „Ricardo Martinelli, el magnate de supermercados que ofrece un cambio al país“. EFE (28-aprel 2009-yil). 6-noyabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-may 2010-yil. (English Translation)
  3. ↑ Barcelona Center for International Affairs: „Ricardo Martinelli Berrocal“ (Wayback Machine saytida 2015-02-15 sanasida arxivlangan) retrieved 17-avgust 2013-yil |Hijo de los señores Ricardo Martinelli, de ascendencia italiana, y Gloria Berrocal, de ascendencia española, nació en la capital del país pero se crió fundamentalmente en Soná, distrito de la provincia de Veraguas
  4. ↑ Anthony G. Craine. „Ricardo Martinelli“. Encyclopædia Britannica. 7-noyabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-noyabr 2012-yil.
  5. ↑ „Ricardo Martinelli, el magnate de supermercados que ofrece un cambio al país“. EFE (2009-yil 28-aprel). 2013-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 23-may. (English Translation)
  6. ↑ Barcelona Center for International Affairs: „Ricardo Martinelli Berrocal“. Arhived. Retrieved August 17, 2013 |Hijo de los señores Ricardo Martinelli, de ascendencia italiana, y Gloria Berrocal, de ascendencia española, nació en la capital del país pero se crió fundamentalmente en Soná, distrito de la provincia de Veraguas
  7. ↑ Anthony G. Craine. "Ricardo Martinelli". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on October 25, 2012. https://web.archive.org/web/20121025184252/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1534506/Ricardo-Martinelli. Qaraldi: November 4, 2012. 
  8. ↑ „Ricardo Martinelli: How a Supermarket Magnate Came to Lead the Nation“. Latin Trade (2010-yil 2-fevral). 2016-yil 28-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 10-dekabr.
  9. ↑ „A Supermarket King Defeats the Left“. The Economist (2009-yil 7-may).
  10. ↑ „Ricardo Martinelli, el magnate de supermercados que ofrece un cambio al país“. EFE (2009-yil 28-aprel). 2013-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 23-may. (English Translation)
  11. ↑ https://www.super99.com/sobre-nosotros.php (Wayback Machine saytida 2023-09-08 sanasida arxivlangan) (Spanish)
  12. ↑ Anthony G. Craine. "Ricardo Martinelli". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on October 25, 2012. https://web.archive.org/web/20121025184252/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1534506/Ricardo-Martinelli. Qaraldi: November 4, 2012. 
  13. ↑ „Ricardo Martinelli, el magnate de supermercados que ofrece un cambio al país“. EFE (2009-yil 28-aprel). 2013-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 23-may. (English Translation)
  14. ↑ Anthony G. Craine. "Ricardo Martinelli". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on October 25, 2012. https://web.archive.org/web/20121025184252/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1534506/Ricardo-Martinelli. Qaraldi: November 4, 2012. 
  15. ↑ „Tycoon elected Panama president“. BBC (2009-yil 3-may). 2012-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 3-may.
  16. ↑ 16,0 16,1 „Ricardo Martinelli, el magnate de supermercados que ofrece un cambio al país“. EFE (2009-yil 28-aprel). 2013-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 23-may. (English Translation)
  17. ↑ „Tycoon elected Panama president“. BBC (2009-yil 3-may). 2012-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 3-may.
  18. ↑ „Super 09; Panama's presidential election“. The Economist (2009-yil 9-may). 2015-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 4-noyabr.
  19. ↑ 19,0 19,1 Anthony G. Craine. "Ricardo Martinelli". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on October 25, 2012. https://web.archive.org/web/20121025184252/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1534506/Ricardo-Martinelli. Qaraldi: November 4, 2012. 
  20. ↑ Sara Miller Llana. „Conservative supermarket tycoon wins Panama vote“. The Christian Science Monitor (2009-yil 3-may). 2016-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 4-noyabr.
  21. ↑ Lina Vega Abad. „Cifras, techos y realidades“ (es). La Prensa (2009-yil 4-may). 2009-yil 8-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 4-mart.
  22. ↑ Sara Miller Llana. „Conservative supermarket tycoon wins Panama vote“. The Christian Science Monitor (2009-yil 3-may). 2016-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 4-noyabr.
  23. ↑ „Super 09; Panama's presidential election“. The Economist (2009-yil 9-may). 2015-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 4-noyabr.
  24. ↑ „Supermarket tycoon sworn in as Panama president“. CNN (2009-yil 2-iyul). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 4-noyabr.
  25. ↑ „The Earthbound Bite Back“. The Economist (2012-yil 22-noyabr).
  26. ↑ „A Once-Vibrant City Struggles as Panama Races Ahead on a Wave of Prosperity“. The New York Times (2013-yil 23-mart).
  27. ↑ „Doing Business in Panama“. PanAmCham. 2012-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 10-dekabr.
  28. ↑ „A Once-Vibrant City Struggles as Panama Races Ahead on a Wave of Prosperity“. The New York Times (2013-yil 23-mart).
  29. ↑ „The Earthbound Bite Back“. The Economist (2012-yil 22-noyabr).
  30. ↑ „GDP Per Capita“. World Bank.
  31. ↑ „Split with the past: with Panama's Ricardo Martinelli and EL Salvador's Mauricio Funes both Looking to be paradigms for successful government in the Americas, will ideology take a backseat to ruling from the center?“. Latin Trade (2010-yil 1-yanvar). 2014-yil 21-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 6-noyabr.
  32. ↑ „About Panama: Labor Force & Salaries“. Business Panama. 2022-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 10-dekabr.
  33. ↑ „A Once-Vibrant City Struggles as Panama Races Ahead on a Wave of Prosperity“. The New York Times (2013-yil 23-mart). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ricardo_Martinelli&oldid=4348718" dan olindi