Quvayt ayollari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Quvayt ayollari 20-asr boshidan beri koʻplab progressiv oʻzgarishlarni boshdan kechirdilar. Oʻshandan beri ayollarning taʼlim olish imkoniyati oshdi, siyosiy va iqtisodiy huquqlar va moliyaviy kuchga ega boʻldi. Ular politsiyada, harbiy sohada va sud jarayonlarida sudya sifatida xizmat qilishlari mumkin boʻldi. Biroq, Quvaytdagi ayollar turli sohalarda ularni kamsituvchi patriarxal madaniyatga qarshi kurashmoqda. Quvaytning Bedun (fuqaroligi yoʻq) ayollari inson huquqlarini sezilarli darajada buzish va taʼqib qilishda davom etmoqda,[1] Quvayt butun mintaqada eng koʻp Bedunlarga ega.[2]

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Neft topilgungacha boʻlgan vaqt[tahrir | manbasini tahrirlash]

17-asrdan 1940-yillarning oxirlarida neft topilgunga qadar Quvayt iqtisodiyoti asosan dengiz savdosiga bogʻliq edi. Erkaklar dengizda boʻlganlarida, Quvayt ayollari oʻz uylarini boshqargan, oilaviy ishlar va moliyani nazorat qilgan. Imkoniyati boʻlgan oilalar uchun hovlisi va harami boʻlgan uylar qurilgan, bu yerda ayollar koʻp vaqtlarini oʻtkazganlar. Bu tuzilma koʻchaga emas, uyga qaragan baland deraza va eshiklar bilan birga ayollarni jamoatchilik fikridan uzoqlashtirardi. Yuqori tabaqadagi ayollarning jamoat ishlarida ishtiroki juda cheklangan edi.[3] Biroq, quyi sinf ayollari ancha kam tanho tajribaga ega edi; ular har kuni soya borib, ichimlik suvi olib kelishar, sohilda muntazam ravishda oilalarining kiyimlarini yuvib turishardi.[4]

Quvaytlik qizlar 1916-yilda birinchi Qurʼon maktabi tashkil etilganida muqaddas bitiklarni oʻrganishni boshlagan. Shundan soʻng koʻplab kamtarona ayollar islom darslaridan ustoz boʻlib ishlay boshladilar. Birinchi xususiy maktab 1926-yilda ochilgan; u oʻqish, yozish va kashta tikishni oʻrgatgan. Davlat maktabida taʼlim 1937-yilda boshlangan boʻlsa-da, bir muncha vaqt oʻquvchilar soni kam edi; ammo, 1940-yillarga kelib koʻplab yosh Quvayt ayollari boshlangʻich maktabga qabul qilindi. Koʻpincha ayollarning oʻzlari taʼlim sohasidagi yutuqlar va imkoniyatlarga intilishgan va 1956-yilda bir guruh yosh ayollar chet elga oʻqish huquqiga norozilik bildirish uchun oʻzlarining abayalarini yoqib yuborishgan.

Siyosiy faollik va emansipatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ayollar huquqlari faolligi Quvaytda 1950-yillarda koʻplab ayollar guruhlari (lijon nisaʼya) tashkil etilishi bilan boshlangan. Nuriya Al-Saddoniy bu guruhlarning birinchisini 1962-yilda Arab ayollari Uygʻonish Assotsiatsiyasini (keyinchalik Oila Uygʻonish Assotsiatsiyasi) tuzdi. Ayollar madaniy va ijtimoiy jamiyati bir yil oʻtib, 1963-yil fevral oyida paydo boʻldi. 1975-yilda ayollar sportini qoʻllab-quvvatlovchi „Qizlar klubi“ (Nadi Alfatat) tashkil etildi. 1971-yilda Al-Saddoniy Arab ayollari taraqqiyot jamiyati rahbari sifatida ayollarning saylov huquqi uchun milliy birligini boshladi. Uning dastlabki taklifi Milliy Assambleya tomonidan rad etildi.[5][6][7]

1978-yilda Quvayt hukumati rasmiy islomlashtirish siyosati va qonunlarini eʼlon qildi. Islomiy ayollar bu davrda, ayniqsa, jamoat joylarida juda koʻzga tashlanardilar, chunki burqani asrab olish islomiy harakatning juda koʻzga koʻringan ramzi edi. 1981-yilda madaniy ongga eʼtibor qaratuvchi „Bayader As-Salam“ diniy guruh tuzildi. Oʻsha yili amir Saad Al-Salim Al-Sabahning oʻsha paytdagi rafiqasi Shayxa Latifa Al-Sabah[8] Islomni saqlash uyushmasini tuzib, musulmonlarning turmush tarzi va xulq-atvori bilan birga islomni yoyishga intildi.[9][6][7]

1990-yildan 1991-yilgacha Quvaytdagi Fors koʻrfazi urushi paytida ayollar Iroq bosqiniga, ishgʻoliga qarshilik koʻrsatishda va Quvaytni Iroq nazoratidan ozod qilgan hujumni qoʻllab-quvvatlashda muhim rol oʻynagan. Bu mojarolar davri, shuningdek, Quvaytlik ayollarning turli kelib chiqishini mustahkamladi va ularning siyosiy xabardorligini oshirdi. Urushdan keyin ayollar huquqlari uchun namoyishlar va norozilik namoyishlari 10yil davom etdi. Koʻproq siyosiy arboblar Quvayt ayollari huquqlari boʻyicha takliflarini qoʻllab-quvvatlaganligi sababli oʻzgarishlar boshlandi, ayniqsa amir Al-Sabah, u 1999-yilning may oyida parlament tarqatib yuborilgan davrda ayollarga saylov huquqini oʻrnatishga urindi, biroq bu farmon yangi saylangan deputat tomonidan 1999-yil noyabrda[9][10] bekor qilindi.

Norozilik namoyishlari va faollik qonun chiqaruvchi organga yangilangan takliflar bilan birga 2000-yillarga qadar davom etdi va oxir-oqibat 2004-yilda Milliy Assambleya binosi ichidagi norozilik bilan yakunlandi. Keyingi yili 2005-yilda Quvayt ayollari oʻz tarixidagi eng yirik namoyishlarni oʻtkazdilar va 2005-yil may oyida Assambleya ayollarga saylov va lavozimni egallash uchun toʻliq siyosiy huquqlar berish uchun ovoz berdi. Quvaytlik ayollar saylovda qatnashgan va ovoz bergan birinchi saylovlar 2006-yil iyun oyida boʻlib oʻtgan. 2009-yilda parlamentga toʻrt nafar ayol, Massuma A-Muborak (tayinlangan ayol vazir), Asel Al-Avadhi, Rola Dashti va Salva Al-Jassar saylangan.[11][12][13] 2012-yilda Adliya vazirligiga nisbatan xotin-qizlarga sud-huquq tizimida yuqori lavozimlarni egallash imkonini beruvchi da’vo hal etildi.[14] 2014-yilda yigirma ikki quvaytlik ayol prokuror lavozimiga tayinlandi.[15] 2018-yilda Quvaytning Vaqf va Islom ishlari vazirligi ayollarning yuqori lavozimlarda ishlashiga ruxsat berish uchun siyosatini oʻzgartirdi.[16] 2019-yil dekabr oyida vazirlar mahkamasi lavozimlariga uchta ayol[17] tayinlandi, jumladan Fors koʻrfazi mintaqasidagi birinchi ayol moliya vaziri shu jumladandir.[18] 2020-yil 30-iyun kuni Quvayt Bosh prokurori Dirar Al-Asousi sakkiz nafar ayol prokurorning sudya lavozimiga koʻtarilishini ma’qulladi.[19] 2020-yil 3-sentabr kuni sakkiz nafar hakam Quvayt tarixidagi birinchi ayol sudya sifatida qasamyod keltirdi.[20]

Demografiya va statistika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birlashgan Millatlar Tashkiloti Taraqqiyot Dasturining 2019-yilgi Inson taraqqiyoti hisobotiga koʻra aholi statistikasi[21]
Statistika Ayol Erkak
Oʻrtacha umr koʻrish (tugʻilishdan boshlab) 76.5 74.7
Voyaga etganlar oʻlimi darajasi 56% 92%
Kelajakda kutilayotgan taʼlim (yillar) 14.3 12.9
Oʻrtacha joriy taʼlim (yillar) 8.0 6.9
Oʻrta taʼlim (% pop.) 56,8% 49,3%
Oʻsmirlik davrida tugʻilish darajasi (1000 ayolga, 15–19) 8.2 yoʻq
Aholi jon boshiga yalpi daromad (2011 PPP, AQSH dollari) 49 075 dollar 85 615 dollar
Ishchi kuchida ishtirok etish darajasi 57,5% 85,3%
Xalqaro reytinglar

Kuvaytning xalqaro reytingdagi oʻrni yillar davomida turlicha boʻlgan. 2014-yilda Quvayt global gender farqi hisobotida 142-oʻrindan 113-oʻringa koʻtarildi,[22][23] mamlakat umumiy daromad koʻrsatkichining sezilarli oʻsishi tufayli oʻz reytingini yaxshiladi. 2015-yilda Quvayt Global Gender indeksida global miqyosdagi 145-oʻrindan 117-oʻringa koʻtarildi.[24] 2020-yilda Quvayt Global Gender farqi hisobotida global miqyosdagi 153-oʻrindan 122-oʻrinni egalladi. GGGR subindeksiga kelsak, Quvayt siyosiy imkoniyatlar boʻyicha 152 oʻrindan 142-oʻrinni egalladi: salomatlik va omon qolish boʻyicha 153 tadan 143 tasi, iqtisodiy imkoniyatlar boʻyicha 153 tadan 120 tasi va taʼlim darajasi boʻyicha 153 tadan 57 tasi.[25] 2021-yilda Quvayt global gender farqi hisobotida global miqyosdagi 156-oʻrindan 143-oʻrinni egalladi. GGGR pastki indeksiga kelsak, Quvayt siyosiy vakolatlar boʻyicha 156 oʻrindan 153-oʻrinni, salomatlik va omon qolish boʻyicha 156-dan 94-oʻrinni, iqtisodiy imkoniyatlar boʻyicha 156-dan 137-ni va taʼlim darajasi boʻyicha 156-dan 59-oʻrinni egalladi.[26]

Huquqiy nizomlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mahalliy savdo markazida musulmon oilalar

Fuqarolik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fuqarolik toʻgʻrisidagi qonun (1959) Quvaytlik erkaklar va ayollarga oʻz fuqaroligini saqlab qolish uchun teng huquq beradi, ammo otasi Quvayt fuqarosi boʻlsa, fuqarolik avtomatik ravishda bolalarga meros qilib olinadi. Ayollarning fuqaroligi bolalarga avtomatik ravishda meros boʻlib qolmaydi va faqat otasi nomaʼlum, ajralish yoki beva qolishi kabi istisno holatlarda shunday boʻladi. Quvaytlik ayollarning fuqaroligi Quvayt boʻlmagan yerlarga oʻtkazilmaydi, ular yashash uchun ariza topshirishlari kerak, Quvaytlik erkaklarning quvaytlik boʻlmagan xotinlaridan farqli oʻlaroq, ular avtomatik ravishda yashash va 15–18 yildan keyin fuqarolik oladi. Natijada, quvaytlik boʻlmagan er ham, quvaytlik xotinining u bilan birga boʻlgan har qanday bolalari ham jiddiy kamchilikka duch kelishadi - kasbiy, oilaviy va boshqa huquqlarning yetishmasligi.[27][28][29]

Oila huquqi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1984-yil Kuvaytning shaxsiy maqom toʻgʻrisidagi qonuni (a.k.a. Sunniy islomga asoslangan Oila huquqi toʻgʻrisidagi qonun (Malikiy) mamlakatda oila huquqini boshqaradi. Shariat musulmon fuqarolari va aholisi uchun amal qiladi, sunniy va shia uchun turli sudlar va qoidalarga ega, sezilarli farq Jaʼfariyning oxirgi guruhga qoʻllanilishidir.[27][30][31] Quvaytdagi musulmon boʻlmaganlar oʻzlarining dunyoviy sudiga ega.[27][28]

Nikoh nuqtai nazaridan, musulmon ayollarga valiy, erkak vasiy, ruxsatisiz turmush qurishlari yoki musulmon boʻlmagan erkaklarga turmushga chiqishi mumkin emas. Nikohga qonuniy guvoh sifatida faqat erkaklar ruxsat etiladi.[27][30][28] Ayollarning guvohligi koʻrib chiqilayotgan huquqiy kontekstga qarab chegirmali yoki ruxsat etilmaydi.[29]  Ayollar uchun turmush qurishning minimal yoshi vali tomonidan tasdiqlangan 15 yoshdir.[27][30][28] Koʻp xotinlikka qonuniy yoʻl qoʻyiladi va erkak toʻrttagacha xotin olishi mumkin, ulardan har qanday mavjud xotin(lar) bu haqda soʻz yurita olmaydi, biroq bu amaliyot kamdan-kam uchraydi.[30][28] Madaniy jihatdan, majburiy nikohlar (ijbar) kelinning roziligisiz ham sodir boʻlishi mumkin, kelin tomonidan nikohni bekor qilishga urinishlar koʻpincha ogʻir majburlash yoki jinoiy javobgarlikka tortish tahdidlariga duch keladi.[30]

Ajralish nuqtai nazaridan, er ham, xotin ham ajrashish uchun murojaat qilishlari mumkin - er uni oʻz xohishiga koʻra taloq qilishi mumkin (taloq), xotin esa faqat qonuniy taloq (fasax) talab qilishi mumkin, masalan, moddiy yordam yoʻqligi, istisnosiz yoʻqligi, jinoyatchilik, erning Islomdan qaytishi yoki surunkali/terminal kasalliklar kabi. Ayollar erining ruxsati bilan mahrini yoki unga teng keladiganini qaytarib, xul' bilan taloq qilishlari mumkin.[27][30][28]

Bolaning vasiyligi nuqtai nazaridan, musulmon bolalarning qonuniy vasiyligi aksariyat hollarda onasining eri (taxmin qilingan otasi) tomonidan amalga oshiriladi. Ajrashgan taqdirda, qonuniy vasiylik otada qoladi va jismoniy vasiylik bolalar maʼlum yoshga yetgunga qadar onada qoladi. Zino uchun qayta turmushga chiqqan yoki ajrashgan har qanday ayol, odatda, avvalgi farzandlarining barcha vasiylik huquqlarini yoʻqotadi.[27][28] Ajrashgan, beva qolgan yoki chet ellik bilan turmush qurgan ayollar uy xoʻjaligini boshqarishi mumkin.[27]

Quvaytda abort qilish qatʼiy cheklangan va onaning sogʻligʻi (jismoniy yoki ruhiy) yoki homila deformatsiyasi/yashashga layoqatsizligi sababli faqat homiladorlikning 17 haftasiga qadar murojaat qilish mumkin. Jinsiy tajovuz, qarindosh -urugʻlar, iqtisodiy ehtiyojlar va ijtimoiy ehtiyojlar asosli sabablar emas. Ruxsat berilganlardan tashqari abort qilish jinoiy hisoblanadi, 3 yildan 15 yilgacha qamoq jazosi. beriladi.[27]

Meros nuqtai nazaridan musulmon erkaklar, agar marhumga (masalan, aka-uka va opa-singillar kabi) qarindoshlik darajasida boʻlsalar, ayollarga qaraganda ikki barobar koʻp meros olish huquqiga egadirlar. Beva qolgan xotinlar beva qolgan erlarga nisbatan bir xil meros olishmaydi.[27]

Mehnat va mulk huquqi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xalqaro Valyuta Jamgʻarmasining 2013-yildagi maʼlumotlariga koʻra, Quvayt ayollarining ishchi kuchidagi ulushi 53 foizni tashkil etdi, bu MENAdagi oʻrtacha 21 foizdan sezilarli darajada yuqori va jahon oʻrtacha 51 foizdan bir oz yuqori.[32] Quvayt ayollari ishchi kuchida erkaklarnikidan koʻp va Quvayt GCCda ayol fuqarolarning ishchi kuchi ishtiroki boʻyicha eng yuqori koʻrsatkichga ega.[5][32] Biroq, ishlayotgan ayollar erkaklarnikiga qaraganda 5,11:1 nisbatda ishsizlik xavfi yuqori.[21][33] Ishlayotgan ayollarning aksariyati davlat sektorida oliy sanoat lavozimlarida ishlaydi.[27][33] Taʼlim va modernizatsiya siyosati Quvaytlik ayollarga ish kuchida koʻproq imkoniyatlar berdi, garchi ular patriarxal madaniyat bilan kurashayotgan boʻlsalar ham, ular birinchi navbatda uy qurilishi va bolalarni tarbiyalashga ustuvor ahamiyat berishlarini kutmoqdalar.[27]

Quvayt Konstitutsiyasi qullik va diskriminatsiyani taqiqlaydi. Qonuniy ravishda, ayollar va erkaklar teng ish uchun teng haq olishlari kerak, ammo Quvaytda katta gender ish haqi farqi mavjud. Musulmon ayollarga kechasi (22:00 dan 19:00 gacha) ishlashga ruxsat berilmaydi am), [lower-roman 10] ayollar uchun axloqsiz deb hisoblangan har qanday narsada yoki erning ixtiyoriga koʻra, agar u xotinining ishlashi „oila manfaatlariga“ salbiy taʼsir qiladi deb hisoblasa.[27][28] 2019-yil 25-avgustda Ja’fariyning shaxsiy maqomi toʻgʻrisidagi qonun kodifikasiya qilindi, bu shia erlarining turmush oʻrtogʻi nikoh boshlanishidan oldin ishlagan boʻlsa, xotinlarini ishdan ketishga majburlashlariga yoʻl qoʻymadi.[31] Qonuniy ravishda, ayollar va erkaklar teng ravishda mulkka ega boʻlishlari va oʻz mulklariga nisbatan huquqlardan foydalanishlari mumkin, ayniqsa ajrashgan, beva qolgan yoki chet elliklarga turmushga chiqqan ayollarda. Ayollar erkaklarning roziligisiz bank va shartnoma tuzish huquqiga ega. Biroq, musulmon ayollar oilalari tufayli de-fakto cheklovlarga duch kelishlari mumkin.

Quvayt hukumati ajrashgan yoki beva qolgan quvaytlik ayollarga, agar ular boqish uchun farzandlari boʻlsa, ularga maʼlum turdagi mablagʻlarni subsidiyalaydi. Quvayt Mehnat kodeksi ayollar uchun 70 kunlik haq toʻlanadigan taʼtilni va toʻrt oygacha boʻlgan ixtiyoriy haq toʻlanmaydigan taʼtilni olishi mumkin boʻlgan homiladorlik va tugʻish taʼtilini beradi, bu davrda ishni tugatish noqonuniy hisoblanadi. Bundan tashqari, 50 dan ortiq ayol xodimi boʻlgan ish beruvchilar qonun boʻyicha chaqaloqlarni parvarish qilish muassasalarini taʼminlashi kerak. Davlat xizmati qoʻmitasining 1993-yildagi farmoni Quvaytlik erkaklarga turmushga chiqqan ayollar va quvaytlik boʻlmagan erkaklar oʻrtasida kamsitishni nazarda tutadi. Quvaytlik erkaklar bilan turmush qurganlarga tugʻruq taʼtilidan soʻng toʻrt oylik toʻlov (yarim maosh) beriladi, ammo quvaytlik boʻlmagan erkaklar bilan turmush qurganlarga esa bunday emas.[27]

Oiladagi zoʻravonlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yil avgustigacha oiladagi zoʻravonlik va nikohdagi zoʻrlash uchun maxsus jinoiy javobgarlik belgilovchi qonunlar yoʻq edi. 2020-yil 19-avgustda Quvayt “Oiladagi zoʻravonlikdan himoya qilish toʻgʻrisida”gi qonunni qabul qilib, oila a’zolari oʻrtasida “jismoniy, psixologik, jinsiy yoki moliyaviy zoʻravonlik, soʻz yoki xatti-harakatda boʻlsin” uchun jinoiy javobgarlikka tortiladi va keyingi 2021-yildan kuchga kiradi. Qonun himoya buyruqlari, boshpana, jabrlanuvchiga ishonch telefoni, yuridik yordam va maslahatlarni koʻrsatadi.[34][35] Human Rights Watch maʼlumotlariga koʻra, yangi qonun toʻliq qamrovli emas, faqat jabrlanuvchi qidirayotgan himoya buyruqlarini buzganlik uchun jazolarni belgilaydi, zoʻravonlik yoki zoʻravonlik emas, balki faqat amaldagi huquqiy oilaviy munosabatlarga nisbatan qoʻllaniladi, sobiq sheriklar, tanishuv yoki tanishlar. tanishlar, unashtirilganlar yoki norasmiy nikohda boʻlganlar (masalan, umumiy nikoh va oilaviy sheriklik). Bungacha, erning roziligisiz xotin bilan jinsiy aloqa qilishlari, agar ular „gʻayritabiiy harakatlar“ boʻlsa, qonunga xilof edi.[34][35]

Nazariy jihatdan, Quvayt Jinoyat kodeksi erkakning qarindoshi zino qilib oʻldirgani uchun engillashtirilgan yoki faqat jarima jazosini nazarda tutadi, bu qonun nafaqat Quvayt Konstitutsiyasiga, balki shariat qonunlariga zid keladi. yaxshi. 2016-yilda Fors koʻrfazidagi arab davlatlari oʻrtasida oʻtkazilgan soʻrov natijalariga koʻra, ayollarning aksariyati bu qonundan xabardor emas va 63%i uning mavjudligini rad etgan.[27][30][35] Kodeksda, shuningdek, agar erkak ayolni zoʻrlash, zoʻrlash, sutenyorlik qilish, qotillik qilish yoki tovlamachilik qilish niyatida oʻgʻirlagan boʻlsa, uning vasiysi (valiysi) roziligi bilan ayolga uylansa, u jazolanmaydi, bu masalada ayolning hech qanday fikri yoʻq.[27][30][28] Bundan tashqari, rozilik yoshi mavjud emas, chunki qonuniy nikohdan tashqari jinsiy aloqalar noqonuniy hisoblanadi.[27][30]

Mamlakat asta-sekin muammoni kamaytirish yoʻlida borayotganiga qaramay, oiladagi zoʻravonlik keng tarqalgan va kam xabar qilingan deb ishoniladi.[27] Ayollarga nisbatan zoʻravonlikka yoʻnaltirilgan Orange Kuwait nodavlat tashkiloti tomonidan 2019-yilda oʻtkazilgan soʻrov natijalariga koʻra, soʻralganlarning 82,16%i oiladagi zoʻravonlik Quvaytda jiddiy muammo ekanligiga ishonishgan va 62,91%i oʻzlari zoʻravonlikka duchor boʻlgan. Soʻrovda qatnashganlarning 83,5%i ayollar edi.[36] 2011-yilda Quvayt universiteti tomonidan oʻtkazilgan tadqiqot shuni koʻrsatdiki, ayollarning 40%i kamida bir marta erlari tomonidan jismoniy zoʻravonlik holatlari haqida xabar berishgan. 2011-yilda Quvayt Adliya vaziri tomonidan oʻtkazilgan soʻrovda ayollarning 35%i zoʻravonlikka duchor boʻlganini aniqlagan.[30]

Sanʼat va ijodkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muzeylar va galereyalar

Quvaytning koʻp yillik badiiy ifoda anʼanalariga ayollar boshchilik qilgan va tashkil etgan. Ayollarning tasviriy sanʼat bilan shugʻullanishi kamida 20-asrning oʻrtalariga toʻgʻri keladi. 1969-yilda singlisi va ukasi Najot va Gʻozi Sulton Quvaytning eng qadimiy sanʼat galereyalaridan biri boʻlgan Sulton galereyasini tashkil etishdi, bu jamoatchilikka ham, professionallarga ham kirishni taʼminlaydi va sanʼat va dunyoviy tushunishni targʻib qiladi. Koʻrfaz urushi paytida u yopildi va 2006-yilda Farida Sulton rahbarligida qayta ochildi. Hozirda Sulton galereyasi keng koʻlamli vositalarga, ayniqsa fotografiyaga eʼtibor qaratadi.[37] Quvaytlik zamonaviy rassomlar orasida Qohira va Moskvada tahsil olgan Turaya al Baqsami bor, uning asarlarini butun dunyo muzeylarida topish mumkin;[38]

Shayx Nosir Saboh al-Ahmad as-Sabohning rafiqasi Shayxa Hussa Al-Sabah oʻttiz yil davomida Kuvayt milliy muzeyi direktori boʻlib ishlagan va Dar al-Atar al-Islomiyya (tarjimasi „House of Islamic Antiquities“) 1983-yilda qadimiy islomiy asarlar haqida. Koʻrfaz urushi paytida muzey Iroq qoʻshinlari tomonidan talon-toroj qilingan va qimmatbaho buyumlarning aksariyati Birlashgan Millatlar Tashkilotining aralashuvidan keyin tez-tez shikastlangan boʻlsa-da, qaytarib berilgan. 1992-yilgi urushdan keyin Shayxa Hussa Dar al-Fununni (tarjimasi „House of Arts“) zamonaviy sanʼat uchun.[39][40][41] Shayxa Paula Al-Sabahning qizi va Shayx Ahmad Al-Sabahning rafiqasi (amir Navaf Al-Sabahning oʻgʻli) Shayxa Lulu Al-Sabah 2010-yilda JAMM nomli yillik badiiy kim oshdi savdosini tashkil etib, yangi avlod uchun san’at targʻibotini davom ettirdi. zamonaviy sanʼatga eʼtibor qaratish.[39][42][43]

Quvaytdagi Quvaytlik boʻlmagan ayollar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bedun (fuqaroligi yoʻq)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quvaytning fuqaroligi boʻlmagan odamlar inson huquqlarini sezilarli darajada buzish xavfi ostida.[1][44][45][46][47][48][49] Human Rights Watch maʼlumotlariga koʻra, Quvayt 300 000 bedun yashaydi.[50] Quvayt butun mintaqada eng koʻp fuqaroligi boʻlmagan odamlarga ega.[51][2] Bedunlar Quvaytdagi fuqarolar va muhojirlarga qaraganda koʻproq taʼqib va zoʻravonlik xavfi ostida yashaydi.[52]

Chet ellik ishchilar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quvaytda mehnat muhojirlarining ulushi juda yuqori. Quvaytda misrlik, falastinlik, filippinlik va janubi-sharqiy osiyolik ayollar yashaydi. Falastinlik ayollar Quvaytda 1950-yillardan beri, tarixan qizlar maktablarida oʻqituvchi boʻlib ishlagan.[53] Quvayt uy xoʻjaliklarining qariyb 90 foizi chet ellik ishchini, koʻpincha janubiy osiyolik ayolni ish bilan taʼminlaydi.[54] Bu ayollar mehnati Quvaytning ijtimoiy takror ishlab chiqarishi uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega, garchi ular marjinal maqomga ega boʻlsalar va davlat himoyasi yoki nazoratiga ega emaslar.[55] Fuqaro boʻlmaganlar Quvaytda doimiy yashashga toʻsqinlik qiladigan yashash va mehnat qonunlariga boʻysunadilar.[56] Kafala tizimiga koʻra, barcha muhojirlar Quvaytda yashashlariga homiylik qiluvchi fuqaroga ega boʻlishi kerak, koʻplab mehnat muhojirlari ish beruvchining ruxsatisiz mamlakatni tark eta olmaydi yoki kira olmaydi va koʻpincha ekspluatatsiya qilinadi.[57] Tizim uzoq vaqtdan beri bahsli boʻlib kelgan va „bogʻlangan mehnat yoki hatto qullik shakli sifatida tanqid qilingan“. Birlashgan Millatlar Tashkiloti eksperti hatto Quvaytni bu tizimni bekor qilishga undagan.[58][59]

Quvaytlik taniqli ayollar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Nuriya Al-Saddoniy: Muallif, tarixchi, teleboshlovchi va rejissor Al-Saddoniy Quvaytda birinchi ayollar tashkilotini ochgan. 1971-yilda u Milliy Assambleyaga ayollarning siyosiy huquqlarini berishni taklif qildi. Bosqin paytida u xayriya ishlarida ishlagan va diasporani safarbar qilgan; Quvaytga qaytgach, u bosqindagi barcha shahid ayollarning radio tarjimai hollarini jamladi.[60]
  • Loulva Abdulvahob Essa Al-Qatami: Al-Qatami chet elda oʻqigan birinchi ayol boʻlib, u 1955-yil 12-iyunda Quvaytni Taʼlim yoʻnalishi boʻyicha diplom olish uchun tark etdi. Qaytib kelgach, u va yana bir qancha quvaytlik ayollar 1963-yilda Ayollar madaniy va ijtimoiy jamiyatiga asos soldilar. U va guruh 1960-yillardan buyon ayollarni rivojlantirishda muhim rol oʻynadi; ular xotin-qizlarni safarbar qilish, ogohlikni oshirish va xayriya ishlarini olib borishadi.[61]
  • Xadija al-Mahmit – saylov huquqi va ayollar huquqlari faoli, yozuvchi va jamoat arbobi. Uning asarlari Quvayt ayollari uchun saylov huquqi va boshqa huquqlar boʻyicha intellektual istiqbolni qayta belgilab berdi.[7]
  • Sara Akbar: Akbar Quvaytning bu sohadagi birinchi neft muhandisi. Bosqin paytida Akbar bir guruh neftchilarni mashinalar va elektr energiyasi bilan taʼminlash uchun boshqargan va Iroq qoʻshinlari ketib, bir nechta neft konlarini yoqib yuborgandan soʻng, Akbar yongʻinlarni nazorat qilish va oʻchirish uchun guruh tuzib, unga „oʻt oʻchiruvchi“ laqabini qoʻygan.[62]
  • Asror Al-Qabandiy: Al-Qabandiy Iroqning Quvaytga bostirib kirishida shahid boʻlgan. Bosqinchilik davrida u odamlarga xavfsiz joylarga qochishga yordam berdi, Quvaytga qurol va pul, shuningdek, Fuqarolik Axborot Vazirligidan disklarni xavfsiz joyga olib oʻtdi, urushda yarador boʻlgan koʻplab odamlarga gʻamxoʻrlik qildi va Iroq qoʻshinlari tomonidan ishlatiladigan kuzatuv asboblarini yoʻq qildi. U 1991-yil yanvar oyida Iroq qoʻshinlari tomonidan qoʻlga olinib, oʻldirilgan[63]
  • Huda Ashkanani, shoir[64]
  • Laylo al-Usmon Quvaytning eng mashhur mualliflari va sharhlovchilaridan biridir. U bir qator qisqa hikoyalar va romanlar yozgan va koʻpincha anʼanaviy meʼyorlarga qarshi mavzular bilan shugʻullanadi. U oʻz ishiga konservativ qarshilikka duch keldi.[65]
  • Thuraya Al-Baqsami — xalqaro miqyosda tan olingan bosmachi, illyustrator va yozuvchi[66]
  • Shurooq Amin — uning qoʻporuvchi sanʼat asarlari Fors koʻrfazidagi jamiyat haqidagi tasavvurlarga qarshi chiqishga qaratilgan[67]
  • Fotima Al-Qodiriy - Future Brown aʼzosi, koʻrfaz urushi tajribalaridan ilhomlangan rassom, musiqachi va bastakor[68]
  • Monira Al-Qodiriy, PhD – xalqaro miqyosda tan olingan aralash media vizual rassomi, dizayner, haykaltarosh va kinorejissor; uning sanʼati eksperimental va buzgʻunchi[69][70][71]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Ahmad Jaber. „Critical sociolinguistic ethnography as a lens to statelessness: a case from the Bidoon community in Kuwait“ (2021-yil fevral).
  2. ↑ 2,0 2,1 „Kuwait Bedoon – Special Rapporteurs, United Nations, Requesting Investigation of Kuwait's Treatment of the Bedoon“.
  3. ↑ al-Mughni, Haya. Women in Kuwait: The Politics of Gender. London: Saqi, 2001. 
  4. ↑ Sweet, Louise E.. Camel Raiding of North Arabian Bedouin: A Mechanism of Ecological Adaptation, New York, 1970 — 271 bet. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Toumi. „Kuwait leads Gulf states in women in workforce“ (inglizcha). gulfnews.com (8-aprel 2016-yil). Qaraldi: 14-dekabr 2020-yil.
  6. ↑ 6,0 6,1 Al-Saddani, Noureya. The Arab Women's Movement in the 20th Century 1917–1981, Kuwait, 1982. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 al-Mughni, Haya (2010). „L'Émergence du Féminisme Islamique au Koweït“. Revue des Mondes Musulmans et de la Méditerranée. 128-jild. Qaraldi: 15–mart 2014–yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  8. ↑ „Filipina maid allegedly kills member of Kuwait's ruling family“ (inglizcha). UPI (15-fevral 1992-yil). Qaraldi: 15-dekabr 2020-yil.
  9. ↑ 9,0 9,1 Hiramatsu, Aiko (2011-yil mart). „The Changing Nature of the Parliamentary System in Kuwait: Islamists, Tribes, and Women in Recent Elections“ (PDF). Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies. 4-jild, № 1–2. 62–73-bet. doi:10.14989/154029. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)CS1 maint: date and year ()
  10. ↑ Maria, Julia; Hadi Ridha (2001). „Women and War: The Role Kuwaiti Women Played During the Iraqi Occupation“. Journal of International Development. 13-jild, № 5. 583–598-bet. doi:10.1002/jid.782.
  11. ↑ „Kuwaiti women in first-ever win of four parliamentary seats“. Gulf News (17-may 2009-yil). 4-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-mart 2014-yil.
  12. ↑ „Historic first time vote for Kuwaiti women“ (29-iyun 2006-yil). 4-oktabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-mart 2014-yil.
  13. ↑ „Today Kuwaiti women celebrate their ten-year anniversary of political rights“ (arabcha). Al-Watan Newspaper (15-may 2015-yil). Qaraldi: 14-dekabr 2020-yil.
  14. ↑ „Kuwait must not waste its chance to build a strong female judiciary“. Financial Times (2-iyul 2020-yil).
  15. ↑ „For the first time in Kuwait history, 22 women are serving as a public prosecutor“ (arabcha). Hayat. KUNA (8-noyabr 2014-yil). 19-avgust 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-avgust 2019-yil.
  16. ↑ „Women to occupy senior positions in Awqaf ministry in coming weeks“. Arab Times (4-iyun 2018-yil). Qaraldi: 9-mart 2020-yil.
  17. ↑ „Kuwait Forms New Cabinet After Dissolution Over Row“. Arab Times (17-dekabr 2019-yil). Qaraldi: 9-mart 2020-yil. Available with photographs from MENAFN.
  18. ↑ MacDonald, Fiona. „New Kuwait Cabinet Has Gulf's First Female Finance Minister“. Bloomberg (17-dekabr 2019-yil). Qaraldi: 9-mart 2020-yil.
  19. ↑ „Kuwait boosts women's empowerment in judicial system“. gulfnews.com (1-iyul 2020-yil).
  20. ↑ „Kuwait swears in first female judges in country's history“. Al Arabiya (3-sentabr 2020-yil).
  21. ↑ 21,0 21,1 „Human Development Reports / Kuwait“. hdr.undp.org. United Nations Development Programme (2019). 14-dekabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-dekabr 2020-yil.
  22. ↑ „Kuwait highest in closing gender gap: WEF“. Qaraldi: 15-iyun 2016-yil.
  23. ↑ „The Global Gender Gap Index 2014 – World Economic Forum“. World Economic Forum. 14-aprel 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  24. ↑ „Global Gender Gap Index Results in 2015“. World Economic Forum. 5-iyun 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  25. ↑ „World Economic Forum – Global Gender Gap Report 2020“. World Economic Forum (15-yanvar 2020-yil). Qaraldi: 13-dekabr 2020-yil.
  26. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named www3.weforum.org
  27. ↑ 27,00 27,01 27,02 27,03 27,04 27,05 27,06 27,07 27,08 27,09 27,10 27,11 27,12 27,13 27,14 27,15 27,16 27,17 „Gender Index – Kuwait 2019 Report“. OECD (2019). 2022-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-avgust.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 28,5 28,6 28,7 28,8 „Human Rights Watch – World Report 2020 – Kuwait“. Human Rights Watch (2020). Qaraldi: 13-dekabr 2020-yil.
  29. ↑ 29,0 29,1 „Kuwait: UPR Submission 2014“ (inglizcha). Human Rights Watch (11-yanvar 2015-yil). Qaraldi: 14-dekabr 2020-yil.
  30. ↑ 30,00 30,01 30,02 30,03 30,04 30,05 30,06 30,07 30,08 30,09 „Joint Report on Article 16, Muslim Family Law and Muslim Women's Rights In Kuwait – 68th CEDAW Session – 2017“. CEDAW (2017). 2022-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-avgust.
  31. ↑ 31,0 31,1 „Amnesty International Annual Report 2019 – Kuwait“. Amnesty International (2019). Qaraldi: 14-dekabr 2020-yil.
  32. ↑ 32,0 32,1 „Kuwait: Selected Issues“. International Monetary Fund 17–18 (2013-yil noyabr). Qaraldi: 13-dekabr 2020-yil.
  33. ↑ 33,0 33,1 Salvini. „The Kuwaiti Labour Market and Foreign Workers:Understanding the Past and Present to Provide a Way Forward“. International Labour Organization (2017). Qaraldi: 13-dekabr 2020-yil.
  34. ↑ 34,0 34,1 „Kuwait's National Assembly passes domestic violence bill“. The National News (20-avgust 2020-yil). Qaraldi: 13-dekabr 2020-yil.
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 Begum. „Domestic Violence Law Signals Hope for Kuwait's Women“ (inglizcha). Human Rights Watch (29-sentabr 2020-yil). Qaraldi: 14-dekabr 2020-yil.
  36. ↑ Al Mulla. „Kuwait: 16-days of activism against domestic violence ends on human rights day“ (inglizcha). gulfnews.com (10-dekabr 2020-yil). Qaraldi: 13-dekabr 2020-yil.
  37. ↑ „About Us – Sultan Gallery“. 7-aprel 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-dekabr 2020-yil.
  38. ↑ „Kuwaiti print maker Thuraya Al-Baqsami on identity, Kuwaiti art scene, writing“. Art Radar Asia. 7-aprel 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-aprel 2014-yil.
  39. ↑ 39,0 39,1 Al-Qassemi, Sultan Sooud. „The Women Trailblazers of Gulf Arab Art“. The Huffington Post (4-aprel 2013-yil). Qaraldi: 6-aprel 2014-yil.
  40. ↑ „About – Kuwait National Museum“ (inglizcha). Kuwait National Museum (16-iyul 2020-yil). 16-iyul 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-dekabr 2020-yil.
  41. ↑ „Sheikha Hussa Sabah al-Salem al-Sabah“ (inglizcha). Middle East Institute (14-dekabr 2020-yil). Qaraldi: 14-dekabr 2020-yil.
  42. ↑ „Movers and Sheikhas“ (inglizcha). Spear's Wealth Management Survey (30-iyun 2011-yil). Qaraldi: 15-dekabr 2020-yil.
  43. ↑ „Style File: Kuwait's Sheikha Lulu brings Arab art to the world“ (inglizcha). The National News (2-fevral 2011-yil). Qaraldi: 15-dekabr 2020-yil.
  44. ↑ Human Rights Watch, 350 Fifth Avenue 34th Floor, New York. „Report on the Human Rights Watch Report and Response to its Questions and Inquiries“ (inglizcha). Human Rights Watch.
  45. ↑ „Human Rights Watch World Report 1993 – Kuwait“. Human Rights Watch (1993).
  46. ↑ „Human Rights Watch World Report 1992 – Kuwait“. Human Rights Watch (1992).
  47. ↑ „In Kuwait, No Human-Rights Progress“. The New York Times (1991).
  48. ↑ „Human Rights Developments Kuwait“. Human Rights Watch (1993).
  49. ↑ „Mideast situation – Middle East Watch Report – Letter from Palestine“. United Nations (1991).
  50. ↑ „THE BEDOONS OF KUWAIT Citizens without Citizenship“. Human Rights Watch.
  51. ↑ „No Dignity for Kuwait's 'Humanitarian' State – Kuwaiti's Laws and Policies of Ethnic Discrimination, Erasure and Genocide Against The Bedoon Minority Submission on 'Human Rights Protections for Minorities Recognised in the UN System'“. Susan Kennedy Nour al Deen (2020).
  52. ↑ „United Kingdom Government – Bedoon“.
  53. ↑ Ghabra, Shafeeq. Palestinians in Kuwait. Boulder: Westview, 1987. 
  54. ↑ Shah, Nasra M.; Makhdoom A. Shah; Rafiqul Islam Chowdhury; Indu Menon (2002). „Foreign domestic workers in Kuwait: Who employs how many“ (PDF). Asian and Pacific Migration Journal. 11-jild, № 2. 247–269-bet. doi:10.1177/011719680201100204. 3–mart 2016–yilda asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 15–avgust 2022–yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  55. ↑ Ahmed, Attiya (2010). „Explanation is Not the Point: Domestic Work, Islamic Dawa and Becoming Muslim in Kuwait“. The Asia Pacific Journal of Anthropology. 11-jild, № 34.
  56. ↑ Longva, Anh Nga (1993). „Kuwaiti Women at a Crossroads: Privileged Development and the Constraints of Ethnic Stratification“. International Journal of Middle East Studies. 25-jild, № 3. 443–456-bet. doi:10.1017/s0020743800058864.
  57. ↑ „What Is the Kafala System?“ (inglizcha). Council on Foreign Relations. Qaraldi: 4-mart 2021-yil.
  58. ↑ „UN: Kuwait should scrap kafala system“ (inglizcha). Arab News (9-sentabr 2016-yil). Qaraldi: 4-mart 2021-yil.
  59. ↑ Bloomberg, Simone Foxman and Vivian Nereim |. „Analysis | Why 'Kafalaʼ Labor Rules Are an Issue in Persian Gulf“ (inglizcha). Washington Post. Qaraldi: 4-mart 2021-yil.
  60. ↑ Basha. „Noureya Al-Saddani“. History of Kuwait. Qaraldi: 15-mart 2014-yil.
  61. ↑ „Lulwa Al-Qitami“. Peace Women Across the Globe. [sayt ishlamaydi]
  62. ↑ Arabic Knowledge@Wharton. „Sara Akbar Makes a Name for Herself in the Oil Industry“. University of Pennsylvania. Qaraldi: 15-mart 2014-yil.
  63. ↑ „The 'Tomboy' Who Took On Takrit“. Arab Times. Qaraldi: 15-mart 2014-yil.
  64. ↑ Ashkanani. „Poet“. 23-mart 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-avgust 2022-yil.
  65. ↑ Abdallah, Mariam. „Laila al-Othman: A Life of Difference and Defiance“. Al-Akhbar. 4-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-avgust 2022-yil.
  66. ↑ „Kuwaiti print maker Thuraya Al-Baqsami on identity, Kuwaiti art scene, writing“. Art Radar Asia (28-noyabr 2008-yil). 7-aprel 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-dekabr 2020-yil.
  67. ↑ Shurafa, Sara. „Kuwaiti artist fights for freedom of expression“. Gulf News (4-aprel 2012-yil). Qaraldi: 6-aprel 2014-yil.
  68. ↑ Read. „Trax Read: Listen to a Full Stream of Fatima Al Qadiri's Amazing Desert Strike EP“. Gawker. 19-avgust 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-aprel 2014-yil.
  69. ↑ Al Qadiri. „About Mounira“. Qaraldi: 6-aprel 2014-yil.
  70. ↑ „Monira Al Qadiri“ (inglizcha). Queensland Art Gallery & Gallery of Modern Art. Qaraldi: 15-dekabr 2020-yil.
  71. ↑ Barry. „Remembering The Future: An Interview with Monira Al Qadiri“ (en-us). The Quietus (22-iyul 2017-yil). Qaraldi: 15-dekabr 2020-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Quvayt_ayollari&oldid=3852461" dan olindi