Qoraqalpogʻiston davlat sanʼat muzeyi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Qoraqalpogʻiston davlat sanʼat muzeyi
I.V. Savitskiy atındaģı Qaraqalpaqstan kórkem-óner muzeyi
Asos solingan sanasi 1966
Manzili Nukus, Qoraqalpogʻiston Respublikasi
Direktor Mkrtychev, Tigran Konstantinovich
Sayti museum.kr.uz
Qoraqalpogʻiston davlat sanʼat muzeyi

I. V. Savitskiy nomidagi Davlat sanʼat muzeyi (qisqacha nomi Qoraqalpoq davlat sanʼat muzeyi, Nukus sanʼat muzeyi) (Qoraqalp. IV Savitskiy atındaģı Qaraqalpaqstan kórkem-óner muzeyi) – Oʻzbekistondagi eng yirik muzeylardan biri. Muzey kolleksiyasi ahamiyati va hajmi boʻyicha Rossiya avangard asarlari toʻplamlari orasida dunyoda ikkinchi oʻrinda turadi[1], shuningdek, Osiyo mintaqasidagi eng yaxshi sanʼat kolleksiyasi[1].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Igor Savitskiy Moskvadan Nukusga koʻchib kelgach, qoraqalpoqlarning arxeologik tadqiqotlari va etnografiyasida faol ishtirok etdi. Shuningdek, Qoraqalpogʻiston boʻyicha etnografik materiallar toʻplamini toʻpladi[2]. Shu bilan bir qatorda, Savitskiy sovet siyosiy rejimida taqiqlangan avangard asarlarni yigʻishni yaxshi koʻrardi[3]. Shunday qilib, u muzeyni yaratish uchun asos boʻlgan koʻplab sanʼat asarlarini toʻplashga muvaffaq boʻldi. Rassomlikka ishtiyoqi baland boʻlgan Savitskiy qoraqalpoq rassomlaridan saboq olgan. Badiiy muhitdagi muloqot unga sanʼat muzeyini yaratish gʻoyasini berdi. 1966-yilda Igor Savitskiy shahar hokimiyatini bunday muzey yaratish zarurligiga ishontirdi. Xuddi shu yili shahar hokimiyati muzey uchun bino ajratdi. Direktor[4] boʻlgan Savitskiy oʻz mablagʻlari hisobidan binoni taʼmirladi va unchalik taniqli boʻlmagan rassomlarning asarlarini sotib olib, kolleksiyani tashkil qila boshladi[2].

Asarlari muzeyga kiritilgan birinchi mualliflar: A. Isupov, L. Kramarenko, N. Ulyanov, R. Falk, M.Voloshin, R. Mazel, A. Volkov, M. Kurzin, N. Karaxan, U Tansiqboyev, V. Ufimtsev va boshqalar[5].

Bir necha yil ichida Savitskiy muzeyga rus va Turkiston avangard tasviriy sanʼatining eng toʻliq toʻplamlaridan birini, shuningdek Qoraqalpogʻistonning eng muhim dekorativ-amaliy sanʼati toʻplamlarini va noyob arxeologik toʻplamni yigʻishga muvaffaq boʻldi.

1984-yilda I. V. Savitskiy vafot etdi va muzey direktori I. V. Savitskiyning doʻsti, qoraqalpoq olimi M.Nurmuhamedovning qizi Marinika Maratovna Babanazarova boʻldi.

2003-yil sentabr oyida muzey xalqaro tashkilotlar tomonidan muzey ashyolarini saqlash va namoyish etish boʻyicha zamonaviy talablar asosida jihozlangan uch qavatli yangi binoga koʻchdi[6][7].

2010-yil dekabr oyida Sharq xalqlari sanʼati davlat muzeyida I. A. Savitskiyga bagʻishlangan „Oʻzbekiston durdonasi“ hujjatli filmi va uning sharafiga qoʻyilgan Davlat sanʼat muzeyining taqdimoti boʻlib oʻtdi.

2015-yilda Babanazarova muzey kolleksiyalaridan asarlar yoʻqolganlikda ayblangan. Bundan avval Oʻzbekiston davlat muzeylaridan shaxsiy kolleksiyalarda paydo boʻlgan rasmlarning yoʻqolishi haqidagi shov-shuvli hikoyalar paydo boʻldi[8]. Biroq, tekshiruvlarning hech birida oʻgʻirlik faktlari aniqlanmadi va Babanazarova baribir ishdan boʻshatildi, bu esa jahon madaniy hamjamiyatida toʻplam uchun xavotir uygʻotdi[9]. 2016-yilning fevral oyida direktor lavozimiga Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Qoraqalpogʻiston boʻlimining Gumanitar fanlar ilmiy-tadqiqot institutiga avval rahbarlik qilgan Maqset Karliboyev tayinlangan edi.

2016-yilda Oʻzbekiston madaniy merosini oʻrganish, asrash va ommalashtirish boʻyicha Butunjahon jamiyati Vasiylik kengashi raisi Baxtiyor Fazilov, Ilmiy kengash raisi Edvard Rtveladze hamda boshqaruv raisi ishtirokida Jahon jamiyati va "Oʻzbekiston madaniy merosi" loyihasi rahbari Firdavs Abduxoliqov „Oʻzbekiston madaniy merosi jahon kolleksiyalarida“ turkumidan Savitskiy nomidagi sanʼat muzeyi kolleksiyasi haqida kitob-albom yaratish ishlarini boshladi. Maqolalar yozishda Firdavs Abduxoliqov, Kamola Oqilova, Marinika Babanazarova, shuningdek, muzeyning oʻsha paytdagi direktori Maqset Karliboyev ishtirok etdi[10]. Kitob-albom 2017-yilda Toshkent va Samarqand shaharlarida boʻlib oʻtgan „Oʻzbekiston madaniy merosi – xalqlar va mamlakatlar oʻrtasidagi muloqotga yoʻl“ I Xalqaro ilmiy-madaniy kongressida taqdim etilgan[11].

2017-yilning fevral oyida muzeyga Oʻzbekiston Badiiy akademiyasi Qoraqalpogʻiston boʻlimining sobiq raisi, rassom Jollibay Izentayevning qizi Gulbahar Izentayeva rahbarlik qilgan[12].

2018-yil iyul oyida muzeyning yongʻindan himoya qilish tizimi toʻsatdan ishga tushdi. Sprinkler buzildi va natijada avangard rassomi Aleksandr Shevchenkoning 1914-yildagi „Chelakli ayol“ kartinasi olti soat davomida suv ostida qoldi[13]. Rasmni qayta tiklash Moskvadan kelgan mutaxassislar tomonidan amalga oshirildi[14].

2019-yil boshida kartinaga zarar yetkazganlikda ayblangan Izentaeva ishdan boʻshatilib, Oʻzbekiston madaniyati va sanʼatini rivojlantirish jamgʻarmasi muzey direktori lavozimiga tanlov eʼlon qilgan edi[15].

2019-yil iyul oyida Tigran Mkrtichev muzey direktori lavozimini egallash boʻyicha xalqaro tanlov gʻolibi boʻldi. Babanazarova Mkrtychev nomzodini qoʻllab-quvvatladi va yangi tayinlanishdan mamnunligini bildirdi. Mkrtychev 2021-yil yanvar oyidan boshlab muzey direktori lavozimiga kirishdi[16].

2022-yilda Mktychev Mizdaxqonning qadimiy inshootlari arxeologik majmuasi muzey filiali va ochiq osmon ostidagi sayyohlik yodgorligiga aylanishini eʼlon qildi. Shuningdek, muzeyning birinchi binosini rekonstruksiya qilish, toʻrtinchi va beshinchi binolarni qurish haqida ham maʼlum qilindi[17].

Muzey kolleksiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muzeyning zamonaviy kolleksiyasida 90 000 dan ortiq turli eksponatlar mavjud. Ular orasida rus avangardining asarlari, oʻzbek rassomlarining rasmlari, shuningdek , Qoraqalpogʻiston xalq amaliy sanʼati va Qadimgi Xorazm sanʼati obyektlari bor. Muzeyning arxeologik kolleksiyasi asosiy kolleksiyadagi 9 mingdan ortiq ilmiy va yordamchi fondlarda 32 ming 579 ta omborni oʻz ichiga oladi. Unga kulolchilik, ganch, tosh, suyak, yogʻoch, metall, shisha, charm va gazlamalardan yasalgan badiiy va uy-roʻzgʻor buyumlari kiradi. Ular orasida ossuariylar, haykaltaroshlar, devor rasmlari parchalari, meʼmoriy bezaklar (poytaxtlar va figurali ustunlar, sirlangan koshinlar, turli xil kulolchilik buyumlari, barcha turdagi zargarlik buyumlari, oʻq otish qurollarining alohida namunalari, shuningdek, kumush va misning keng kolleksiyasi) 3–18-asrlarga oid tangalar bor[18].

Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Gosudarstvennsh muzey iskusstv Kara-kalpakskoy ASSR, M., 1976; Avangard, osta-novlennsh na begu, L., 1989; Avangard XX veka. Iz sobraniya Gosudarstvennogo muzeya iskusstv Respubliki Karakalpakstana, T., 2003. Marinika Babanazarova.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Muzey I. V. Savitskogo, Nukus (Wayback Machine saytida 2023-05-22 sanasida arxivlangan). Advantour.
  2. ↑ 2,0 2,1 O filme „Jemchujina Uzbekistana (Wayback Machine saytida 2021-12-24 sanasida arxivlangan)“. Gosudarstvenniy muzey iskusstv narodov Vostoka. Moskva.
  3. ↑ Muzey I. V. Savitskogo, Nukus (Wayback Machine saytida 2023-05-22 sanasida arxivlangan). Advantour.
  4. ↑ „История музея на официальном сайте“. 2012-yil 16-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 24-may.
  5. ↑ O filme „Jemchujina Uzbekistana (Wayback Machine saytida 2021-12-24 sanasida arxivlangan)“. Gosudarstvenniy muzey iskusstv narodov Vostoka. Moskva.
  6. ↑ O filme „Jemchujina Uzbekistana (Wayback Machine saytida 2021-12-24 sanasida arxivlangan)“. Gosudarstvenniy muzey iskusstv narodov Vostoka. Moskva.
  7. ↑ A. Adjamov. Nukusskiy muzey: Kladovaya iskusstva v epitsentre dolgoy bedi (Wayback Machine saytida 2023-02-04 sanasida arxivlangan). IA „Fergana“. 05.07.2007
  8. ↑ „проект "Савицкий"“ (ru). open-museum. 2020-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 10-sentyabr.
  9. ↑ „2. СГ, БЧ“ (fr). alert. 2023-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-may.
  10. ↑ „ТОМ IX. ГОСУДАРСТВЕННЫЙ МУЗЕЙ ИСКУССТВ РЕСПУБЛИКИ КАРАКАЛПАКСТАН ИМЕНИ И. В. САВИЦКОГО“ (ru). Legacy.uz. 2021-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-may.
  11. ↑ „Проект «Культурное наследие Узбекистана в собраниях мира» представлен в столице“ (ru). Газета.uz (2017-yil 16-may). 2023-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-may.
  12. ↑ https://www.theartnewspaper.ru/authors/Dmitrii-Smolev. „Нукус на пороге перемен“ (ru). The Art Newspaper Russia (2019-yil 11-aprel). 2023-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-may.
  13. ↑ https://www.theartnewspaper.ru/authors/Elena-Verbina. „Реставраторы готовы спасти пострадавшую картину из нукусского музея“ (ru). The Art Newspaper Russia (2018-yil 10-avgust). 2023-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-may.
  14. ↑ „Реставрацией картины «Баба с ведрами» занялась специалист из России“. Фергана - международное агентство новостей. 2023-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-may.
  15. ↑ „Реставрацией картины «Баба с ведрами» занялась специалист из России“. Фергана - международное агентство новостей. 2023-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-may.
  16. ↑ „Новый директор Нукусского музея Тигран Мкртычев приступает к своим обязанностям“ (ru). fergana.media. 2023-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-may.
  17. ↑ „Отдохнуть от живописи в Миздахкане“ (ru). fergana.media. 2023-yil 8-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-may.
  18. ↑ Абдухаликов Ф., Бабаназарова М., Акилова К., Новицкий И. Карлыбаев М.. Культурное наследие Узбекистана. Собрание Государственного музея искусств Республики Каракалпакстан имени И.В. Савицкого, Узбекистан, Ташкент, 2016.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qoraqalpogʻiston_davlat_sanʼat_muzeyi&oldid=4205113" dan olindi