Qoʻl chiroqlari
Qoʻl chiroq (fonar), chiroq — individual foydalanish uchun moʻljallangan kichik portativ yorugʻlik manbai . Zamonaviy dunyoda choʻntak chiroqlari deganda asosan elektr chiroqlari tushuniladi, garchi mexanik (mushak kuchini elektr energiyasiga aylantiradigan), kimyoviy (yorugʻlik manbai kimyoviy reaktsiya hisobiga) va ochiq olovdan foydalanadigan turlari mavjud boʻlsa ham.
Nemis tadbirkori Pol Shmidt quruq batareyani ixtiro qildi va birinchi marta 1906 yilda patentlangan DAIMON rusumli elektr chiroqlarini ommaviy ishlab chiqarishni boshladi[1].
Chiroqning xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hozirda sotiladigan deyarli barcha chiroqlar yorugʻlik diodli (LED) chiroqlardir. Chiroqlarning xususiyatlarini tavsiflash va taqqoslash uchun quyidagi asosiy xarakteristikalar qoʻllaniladi: yorugʻlik oqimi, ish rejimi, nurning rangi, fokuslash imkoniyati yoki nurning shakli, nur uzunligi, batareyaning ishlash muddati, namlikdan namlikdan himoyalanganlik darajasi, mexanik taʼsirlardan himoyalanganlik darajasi, gazli yoki changli muhitda ishlaganda portlash xavfi yoʻqligi[2]. Qoʻl chiroqlarining asosiy xususiyatlarini belgilovchi ANSI FL1-2009 standarti mavjud. . Chiroqning yorugʻlik oqimi va ish vaqti bir-biriga zid boʻlgan talablar boʻlib, yorugʻlik oqimi qanchalik katta boʻlsa, batareyalar shuncha tez zaryadsizlanadi. Qulaylikni yoʻqotmasdan batareyalar yoki akkumulyatorlarning ogʻirligini oshirib boʻlmaydi. Yorugʻlik dogʻining eng maqbul shakli — yorqin markazsiz, qirralarning yorqinligi silliq kamayishi bilan tekis yoritilgan doira. Yorqinlikning keskin chegaralari uzoq ish paytida koʻzlarni charchatadi. Fokuslash imkoniyati sizga chiroq nurini uzoqqa yoʻnaltirish imkonini beradi. Baʼzi chiroqlar rangli nurlanish rejimiga ega, odatda qizil nur koʻproq . Bu chiroqning ish vaqtini sezilarli darajada uzaytirishi mumkin. Miltillash rejimi xuddi shu maqsadga xizmat qiladi, bundan tashqari, u diqqatni jalb qilish imkonini beradi (SOS rejimi).
Turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Turistlar uchun[tahrir | manbasini tahrirlash]
Chiroqlarning eng katta guruhi boʻlib, ushbu toifaga maxsus ajratilgan funksiyaga ega boʻlmagan deyarli har qanday chiroqni kiritish mumkin.
Qoʻriqchilar chirogʻi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Chiroq va politsiya tayoqchasining funktsiyalarini birlashtirgan chiroq.
Taktik chiroqlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Maxsus kuchlar, armiya va boshqa huquqni muhofaza qilish organlari uchun ishlab chiqarilgan chiroqlarning maxsus toifasi. Ularning ishonchliligi yuqori boʻlib, odatda standart oʻrnatish elementlari yordamida qurollarga biriktirilishi mumkin.
Favqulodda vaziyat chiroqlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Favqulodda vaziyatlarda ishlatiladigan uskunalar tarkibiga kiritilgan chiroqlar. Qoida koʻra ular elektr chiroqlari boʻlib, dengizda ishlatiladigan toʻplamda kimyoviy chiroqlar ham mavjud. Favqulodda vaziyatlar chiroqlarining sifatini yoʻqotmasdan ishlaydigan muddati bor.
Suv ostiga shoʻngʻish uchun[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bunday chiroqlar katta chuqurliklarga shoʻngʻish uchun moʻljallangan, shu bilan birga mutlaq suvga chidamlilikni saqlab qoladi. (O-koʻrinishidagi rezina yoki silikon halqalarni germitiklovchi smazka bilan mustashkamlangan) . 2700-3000K da suvdagi loyqalik zarralarining aks etishi yuqori ~5000-6000K rang haroratiga qaraganda kamroq boʻladi. Suvli ish muhiti, bir tomondan, chiroq tanasining korroziyaga chidamliligiga qoʻyiladigan talablarni oshirsa, boshqa tomondan, sovutishni osonlashtiradi. Litiy-ion batareyalar toʻliq yopiq qutida gazni chiqarib, portlash xavfini keltirib chiqarishi mumkin. Agar ilmogʻi boʻlsa, uni bir qoʻl bilan olib tashlash oson boʻlishi kerak. Bu shoʻngʻishning xavfsizlik talablari bilan belgilanadi[3][4] .
Konchilar chiroqlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bu chiroq yer osti togʻ konlarida ish joyini va ish joyiga koʻchib oʻtishda yoʻlning qorongʻi qismlarini yoritishda foydalanish uchun moʻljallangan. U yetarli quvvatga ega boʻlishi va butun ish smenasida, shu jumladan ish joyida va ish joyiga koʻchib oʻtish vaqtida mehnatni muhofaza qilish standartlariga javob beradigan ish joyini yoritish darajasini taʼminlashi kerak. Bundan tashqari, bu chiroq portlashdan himoyalangan boʻlishi kerak. Dubulgʻaga biriktirilgan quvvat manbai (batareya) koʻpincha alohida joylashgan boʻladi- odatda bel kamarida[5] .
Temir yoʻl chiroqlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Toʻgʻridan-toʻgʻri yoritish funktsiyasidan tashqari, yorugʻlik filtrlari yoki rangli lampalar yordamida rangli signallarni (qizil, sariq, yashil) berishga imkon beradi. Dastlab, maxsus kerosin lampalar ishlatilgan. Ayni paytda yorugʻlik diodli (LED) modellar ishlab chiqarilmoqda.
Elektrodinamik chiroq[tahrir | manbasini tahrirlash]
Elektrodinamik chiroq oʻrnatilgan dinamo (elektr generator) bilan jihozlangan. Bunday chiroqning afzalligi — almashtiriladigan quvvat manbalarisiz — galvanik elementlar yoki batareyalarsiz avtonom ishlashi. Bunday chiroqda dinamo-mashinaning mavjudligi sababli, odatda mexanik energiyani yorugʻlik manbasini taminlovchi elektr energiyasiga aylantiradigan dinamoga ulangan dastakni burish yoki bosish orqali foydalanuvchi tomonidan qoʻlda ishgatushiriladi.
SSSRda hech qanday savdo belgisisiz elektrodinamik lampalar oʻrnatilgan dinamo-mashinali va choʻgʻlanma lampali chiroqlarishlab chiqarilgan. Bu chiroq odamlar orasida ular ishlayotganda xarakterli ovoz chiqargani uchun „Juchok“ deb nom oldi.
Zamonaviy oʻz-oʻzini zaryadlaydigan chiroqlarda yorugʻlik manbalari sifatida yorugʻlik diodlari ishlatiladi. Choʻgʻ lanma lampali oʻz-oʻzini zaryadlovchi chiroqlar endi ishlab chiqarilmaydi. Bugungi kunda bozorda mobil telefonlar va radiolarni zaryad qilish funktsiyali oʻz-oʻzidan zaryadlanuvchi chiroqlarning koʻp turlarini uchratish mumkin.
Bunday lampalarning kamchiliklari quyidagi xususiyatlarni oʻz ichiga oladi:
- Konstruksiyasining murakkabligi
- Mexanik zaryadlash paytida shovqin chiqishi
- Zaryadlar orasidagi ish vaqtining qisqaligi (batareya bilan — 10-30 min. ishlaydi)
Batareyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Batareya bilan ishlaydigan chiroqlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Batareya bilan ishlaydigan chiroqlarda galvanik elementlar yoki batareyalar quvvat manbai boʻlib xizmat qiladi. Quruq galvanik elementli portativ qurilma uchun birinchi patent 1899 yil 10 yanvarda chiqarilgan, birinchi qurilmalarning sotuvga qoʻyilishi 1922 yilga toʻgʻrikeladi.[6]
Akkumulyator bilan ishlaydigan chiroqlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zaryadlanuvchi chiroqlarda quvvat manbai nikel-kadmiy, nikel-metall gidrid, qoʻrgʻoshin kislotali yoki litiy-ion akkumulyatordir.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „museum-lichtenberg.de - Person des Monats Oktober“. www.museum-lichtenberg.de. 2018-yil 26-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 23-fevral.
- ↑ „Основные понятия и требования“. 2016-yil 25-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 26-aprel.
- ↑ „Фонари для подводной охоты и дайвинга“. 2017-yil 20-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 5-iyun.
- ↑ „Выбор подводного фонаря“. 2017-yil 6-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 5-iyun.
- ↑ „Шахтерский фонарь“. 2014-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 28-noyabr.
- ↑ „Patent number: 617592 by David Misell“. 2014-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 1-noyabr.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Interaktiv rejimda chiroqlarning yorug'ligini taqqoslash
- Фонарь карманный // Uy xo'jaligining qisqacha entsiklopediyasi. - M . : "Buyuk Sovet Entsiklopediyasi" Davlat ilmiy nashriyoti, 1959 yil.