Qirgʻiziston iqtisodiyoti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Qirgʻizistonning iqtisodiyoti

Bishkekdagi Oʻsh bozorida sotilayotgan mahsulotlar
Valyutasi Qirgʻiz somi
Kalendar yil
Savdo tashkilotlari
 JST, MDH, YOII, IHT, ShHT, CISFTA
Mamlakat guruhi
Statistikalar
Aholi 6,651,795 (2020)[3]
YaIM
  • $9.02 milliard (nominal, 2022 tax.)
  • $37.79 milliard (PPP, 2022 tax.)[4]
YaIM darajasi
YaIM oʻsishi
  • 3.8% (2018) 4.5% (2019)
  • −4.0% (2020) 5.6% (2021)[5]
Jon boshiga YaIM
  • $1,327 (nominal, 2022)
  • $5,562 (PPP, 2022)
Aholi jon boshiga YaIM darajasi
Tarmoqlar boʻyicha YaIM
10.6% (2020 tax.)[7]
Qashshoqlik chegarasidan past aholi
  • ▼ 22.4% qismi qashshoqlik chegarasidan past (2018)[8]
  • ▲ 19.1% qismi $3.20/kun (2020)[9]
▲ 27.7 past (2018, Jahon banki)[10]
Ishchi kuchi
  • 2,635,977 (2020)[13]
  • 56.1% bandlik darajasi (2018)[14]
Ishchi kuchi kasb boʻyicha
  • Qishloq xoʻjaligi: 48%
  • Sanoat: 12.5%
  • Xizmat koʻrsatish: 39.5%
  • (2005 tax.)[6]
Ishsizlik
  • ▼ 6.2% (2018)[15]
  • ▼ 14.2% yoshlar ishsizligi (2018)[16]
Asosiy ishlab chiqarish
 kichik mashinasozlik, toʻqimachilik, oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlash, sement, poyabzal, yogʻoch, muzlatgich, mebel, elektr motorlar, oltin, noyob tuproq metallari
Decrease 80-oʻrin (oson, 2020)[17]
Eksport $1.84 milliard (2022 tax.)
Eksport tovarlari
Asosiy eksport hamkorlari
Import $7.797 milliard (2022 tax.)[6]
Import tovarlari
Asosiy import hamkorlari
−$306 million (2017 tax.)[6]
Yalpi
▼ $5.164 milliard (31-sentyabr 2022 tax.)[6]
Davlat moliyasi
▲ YaIMning 41% qismi (2022 tax.)[6]
−3.2% (YaIMning) (2017 tax.)[6]
Daromadlar 2.169 milliard (2017 tax.)[6]
Asosiy maʼlumotlar manbasi: Markaziy razvedka boshqarmasi Jahon faktlar kitobi
Barcha qiymatlar, agar boshqacha koʻrsatilmagan boʻlsa, AQSh dollarida keltirilgan.

Qirgʻiziston iqtisodiyoti koʻp jihatdan qishloq xoʻjaligiga bogʻliq. Mamlakatda paxta, tamaki, jun va goʻsht asosiy qishloq xoʻjaligi mahsulotlari hisoblanadi, ammo har doim faqat tamaki va paxta eksport qilinadi. Healy Consultants maʼlumotlariga koʻra, Qirgʻiziston iqtisodiyoti koʻp miqdorda oltin, simob va uran zahiralariga ega boʻlib, shu mahsulotlarning sanoat eksporti hamda chet ellik ishchilarning pul oʻtkazmalariga tayanadi[21]. Mustaqillikka erishgandan soʻng, Qirgʻiziston takomillashtirilgan tartibga solish tizimi va yer islohoti kabi bozor islohotlarini amalga oshirishda ilgʻor boʻldi. 1998-yilda Qirgʻiziston Mustaqil davlatlar hamdoʻstligi (MDH) davlatlari orasida birinchi boʻlib Jahon savdo tashkilotiga aʼzo boʻldi. Mamlakat korxonalaridagi davlat aksiyalarining katta qismi sotilgan. Qirgʻizistonning iqtisodiy koʻrsatkichlarini jadal oʻsishiga keng tarqalgan korrupsiya, kam xorijiy sarmoya va umumiy mintaqaviy beqarorlik toʻsqinlik qilmoqda. Bu muammolarga qaramay, Qirg‘iziston dunyoda biznes yuritish qulayligi indeksi bo‘yicha 70-o‘rinni egallagan (2019-yil holatiga ko‘ra).

Moliya[tahrir | manbasini tahrirlash]

2012-yil oktyabr oyida Qirg‘iziston Milliy bankining xalqaro zaxiralari va xorijiy valyuta likvidligi 1,96 milliard AQSh dollariga yetdi, uning 8,6 foizi oltin zaxiralariga to‘g‘ri keladi. 2012-yilda Qirgʻiziston aktivlarini diversifikatsiya qilish uchun valyuta qabul qilish hajmi Xitoy yuani va Singapur dollari hisobiga kengaytirildi. 2012-yilda mamlakatda oltin sotib olish uchun 1 mlrd. som sarflangan va xalqaro zaxiralardagi oltin ulushi 8,6% gacha oʻsgan. Qirg‘iziston Milliy banki kelgusida uni 12-15% gacha oshirishni rejalashtirmoqda[22].

Sanoat tarmoqlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qishloq xoʻjaligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chuy vodiysidagi sugʻoriladigan dalalar

Qishloq xoʻjaligi Qirgʻiziston iqtisodiyotining muhim qismi va sanoatda ish bilan taʼminlanmagan ishchilar uchun ish manbasi boʻlib qolmoqda. 2000-yillarning boshlarida mamlakatda oʻzboshimcha dehqonchilik koʻpaydi. Quyi vodiylarda gʻalla yetishtirish va togʻli yaylovlarda chorvachilik bilan shugʻullanish qishloq xoʻjaligi ishchi kuchining eng katta qismini qamrab oladi. Qirgʻiziston fermerlari asta-sekin gʻalla yetishtirishga oʻtmoqda va paxta hamda tamaki yetishtirishdan voz kechmoqda. Mamlakatdagi boshqa muhim mahsulotlar qatoriga sut mahsulotlari, pichan, chorva ozuqasi, kartoshka, sabzavotlar va qand lavlagi kiradi. Qirgʻizistonda qishloq xoʻjaligi mahsuloti shaxsiy tomorqalardan (umumiy hajmning 55 foizi), shaxsiy fermer xoʻjaliklaridan (40 foiz) va sovxozlardan (5 foiz) olinadi. Mamlakatda qishloq xoʻjaligi sektorining yanada kengayishi investitsiyalarni ko‘paytirishga qaratilgan bank islohotiga va ishlab chiqarish resurslarini taqsimlashni tartibga solishga qaratilgan bozor islohotiga bog‘liq. Qirg‘izistonda munozarali masala bo‘lgan yer islohoti 1998-yilda dastlabki qonunlar qabul qilingandan beri juda sekin davom etdi[23]. Mamlakatdagi sugʻorish infratuzilmasi ham yomon ahvolda. Qishloq xo‘jaligi Qirgʻiziston yalpi ichki mahsulotining uchdan bir qismini tashkil etadi va aholining uchdan bir qismidan ko‘progʻini ish bilan taʼminlaydi. 

Qirg‘izistonda 2018-yilda ishlab chiqarilgan qishloq xoʻjaligi mahsulotlari:

Bundan tashqari, o'rik (25 ming tonna) kabi boshqa qishloq xoʻjaligi mahsulotlari ham kichikroq miqdorda ishlab chiqarilgan[24].

Oʻrmon xoʻjaligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qirg‘iziston hududining atigi 4 foizini o‘rmonlar tashkil qiladi. Bu hududlarning barchasi davlat mulki boʻlib, hech biri yogʻoch taʼminoti uchun xizmat qilmaydi. Oʻrmonlardan olinadigan asosiy tijorat mahsuloti yongʻoqdir[23].

Baliqchilik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mahalliy ishlab chiqarilgan va quritilgan baliqlarni Baliqchi shahrida yo‘l chetidan xarid qilayotgan odamlar

Qirg‘izistonda iqtisodiyotga sezilarli darajada taʼsir koʻrsatadigan baliqchilik sanoati mavjud emas. 2002-yilda akvakultura mamlakatdagi jami yetishtirilgan 142 tonna baliqchilik mahsulotlarining 66 foizini tashkil qilgan boʻlsa, 2003-yilda akvakultura sanoati qulab tushdi va mamlakatdagi jami baliqchilikning 26 tonna mahsulotidan atigi 12 tonnasini ishlab chiqardi[23].

Kon va foydali qazilmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sovet Ittifoqidan keyingi davrda togʻ-kon sanoati tobora muhim iqtisodiy faoliyatga aylandi. Qirgʻizistonda 1997-yilda ochilgan Qumtor oltin koni dunyodagi eng yirik oltin konlardan biridir. Yeruy va Taldi-Buloqda yangi oltin konlarini ochish rejalashtirilgan va 2006-yil oxirida Toʻxtanisoyda yirik hajmli oltin topilganligi eʼlon qilingan. Mamlakatdagi „Qirgʻizaltin“ davlat agentligi barcha konlarga egalik qiladi, ularning aksariyati xorijiy kompaniyalar bilan qoʻshma korxona sifatida ishlaydi. Sovet davridagi muhim foydali qazilmalar boʻlgan uran va surma keyinchalik katta miqdorda ishlab chiqarilmagan. 1992-yildan 2003-yilgacha koʻmir qazib olish taxminan 2,4 million tonnadan 411 ming tonnagacha kamaygan boʻlsa-da, hukumat tashqi energiya manbalariga qaramlikni kamaytirish uchun Qirgʻizistonning qolgan muhim konlaridan (2,5 milliard tonnaga baholanmoqda) kengroq miqyosda foydalanishni rejalashtirmoqda. Ushbu siyosatning oʻziga xos maqsadi Qirgʻiziston shimolidagi Qora-Keche konidan unumli foydalanishdir, uning yillik ishlab chiqarish quvvati 500 mingdan 1 million tonnagacha baholanadi. Qirgʻizistonda neft va tabiiy gazning kichik ichki ishlab chiqarilishi milliy ehtiyojlarni qondira olmaydi[23].

Sanoat va ishlab chiqarish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sobiq sovet davrida Qirgʻiziston sanoatida ishlab chiqarish hajmi keskin pasayib ketdi, chunki xomashyo va yoqilgʻi yetkazib berish toʻxtatildi va sovet bozorlari yoʻqoldi. Sektor bu qisqarishdan keyin sezilarli darajada tiklana olmadi; agar oltin ishlab chiqarish hisobga olinmasa, 2005-yilda mamlakat sanoati yalpi ichki mahsulotining (YaIM) atigi 14 foizini tashkil etdi. Investitsiyalar va tarkibiy oʻzgartirishlar past darajada saqlanib qoldi hamda unda keyingi yillarda elektr energetikasi (anʼanaviy ravishda sanoatning yalpi ichki mahsulotga qoʻshayotgan hissasining muhim qismi) toʻxtab qoldi. Davlat Sovet iqtisodiyotiga katta hissa qoʻshgan mashinasozlik sanoatidan kiyim-kechak va toʻqimachilik sohasiga oʻtishni rejalashtirgan. 2004-yilda tanazzulga yuz tutgunga qadar oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlash mamlakat sanoat ishlab chiqarishining 10-15 foizini tashkil etgan. Keyingi yillarda esa shisha sanoati jalb qilingan investitsiyalar hamda YaIMga hissa qoʻshish boʻyicha kiyim-kechak va toʻqimachilik sohasidan oʻzib ketdi. 2000-yillar boshida avtomobil yoʻllari va yangi oltin konlari kabi yirik infratuzilma loyihalari tufayli qurilish sanoati barqaror rivojlandi. Biroq, uy-joy qurilishi past investitsiyalar tufayli orqada qoldi[23].

Energiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasining 90 foizdan ortig‘i gidroenergetikaga to‘g‘ri keladi va mamlakat bunday toza energiyani yanada ko‘proq ishlab chiqarishi hamda qo‘shnilari va mintaqaga eksport qilishi mumkin. Qirg‘izistonda suv resurslari ko‘p bo‘lsa-da, hozirgacha uning 10 foizdan kamrog‘i o‘zlashtirilgan. Mamlakatning qazib olinadigan yoqilgʻi zaxiralari cheklangan va tabiiy gaz importining katta qismi Qirgʻiziston bilan bir qator nomukammal barter kelishuvlariga ega boʻlgan Oʻzbekistondan keladi. Aholi jon boshiga energiya isteʼmoli oʻrtacha daromadni hisobga olgan holda yuqori darajani tashkil etadi va hukumat talabni kamaytirish boʻyicha keng qamrovli rejaga ega emas. Ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasining 45 foizigacha boʻlgan qismi qishda sarflanadi. GESlar mamlakatda isteʼmol qilinadigan elektr energiyasining qariyb 92,5 foizini ishlab chiqaradi; Qirgʻizistonda uchta tijorat termoelektr stansiyasi ishlamoqda. Mamlakat gidroenergetikaga boyligi tufayli Qozogʻiston va Oʻzbekistondan qazib olinadigan yoqilgʻi olib, evaziga elektr energiyasini joʻnatadi. Qambar-Otada Norin daryosidagi yangi gidroelektrostantsiya Xitoy va Rossiyaning bir qismini elektr energiyasi bilan taʼminlab, Qirgʻizistonning eksport holatini hamda ichki energiya taʼminotini yaxshilaydi. Zavod 2010-yil 30-avgustda qurib bitkazildi. Qadimiy infratuzilma va yomon boshqaruv qishda suv darajasi past boʻlganda Qirgʻizistonni xorijdan keladigan energiyaga qaram qilib qoʻyadi. 2000-yillarning boshlarida Qirgʻiziston gidroenergetika salohiyatining atigi 10 foizidan foydalanar edi. 2001-yilda Qirgʻiziston 500 ga yaqin podstansiyalar xizmat koʻrsatadigan 70 ming kilometrga yaqin elektr uzatish liniyalariga ega edi. Mamlakat 2006-yilda Rossiyaning Markaziy Osiyo mintaqasidagi neft, gaz va elektr energiyasi ishlab chiqaruvchilari, isteʼmolchilari hamda tranzit mamlakatlarini oʻzini oʻzi energiya bilan taʼminlaydigan blokda birlashtirish taklifiga binoan Shanxay hamkorlik tashkilotining Osiyo energetika klubiga aʼzo boʻladi. Klubning boshqa aʼzolari Xitoy, Qozogʻiston, Tojikiston va Oʻzbekistondir[23].

Qirgʻiziston Yevropa Ittifoqining INOGATE energetika dasturining hamkor-mamlakati boʻlib, bu dastur toʻrtta asosiy mavzuni oʻz ichiga oladi: energiya xavfsizligini oshirish, aʼzo davlatlarning energiya bozorlarini Yevropa Ittifoqining ichki energiya bozori tamoyillari asosida yaqinlashtirish, barqaror energiya rivojlanishini qoʻllab-quvvatlash va umumiy hamda mintaqaviy manfaatlarni koʻzlagan energiya loyihalariga investitsiyalarni jalb qilish[25].

Janubiy Koreya uslubida ishlab chiqarilgan yeontan (yontan) toshkoʻmiri Qirgʻiziston energetika sanoatida mashhur boʻlib bormoqda[26][27].

Xizmatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Issiq-Ota kurortidagi suzish havzasi

Mamlakatda sovet davridan keyingi davrda xizmat koʻrsatish sohasida kuzatilgan sezilarli oʻsish asosan kichik xususiy korxonalar paydo boʻlishi bilan bogʻliq. Markaziy bank Qirgʻiziston Respublikasi Milliy banki boʻlib, u nominal jihatdan mustaqil, lekin hukumat siyosatiga amal qiladi. 1991-yildan beri bank tizimi bir necha bor isloh qilingan bo‘lsa-da, investitsiyalarda unchalik katta rol o‘ynamaydi. Bankdagi yuqori foiz stavkalari qarz olishni toʻxtatdi. Qimmatli qogʻozlar bozori 1995-yilda ochilgan, ammo uning asosiy vazifasi davlat qimmatli qogʻozlari bilan savdo qilishdir. Akayev rejimining iqtisodiy islohotlari tufayli sovetdan keyingi davrda ko‘plab kichik savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari ochildi. Qirgʻizistonning togʻlari va koʻllari jozibador sayyohlik maskani boʻlsa-da, mamlakatda turizm sanoati juda sekin oʻsdi, bunga sabab qilib sohaga sarmoya kiritilmaganini keltirish mumkin. Qirgʻizistonga 2000-yillarning boshlarida har yili oʻrtacha 450 mingga yaqin sayyoh tashrif buyurgan, ularning asosiy qismi esa sobiq ittifoq davlatlaridan boʻlgan[23].

Tashqi savdo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qirgʻiziston eksporti 2006-yil
Dordoy bozoridagi yuk tashish konteynerlari orasiga to‘xtab turgan mashinalarda savdo qilayotgan savdogarlar

Qirgʻizistonning MDHning boshqa davlatlariga eksport qiladigan asosiy eksport mahsuloti rangli metallar va minerallar, jun mahsulotlari va boshqa qishloq xoʻjaligi mahsulotlari, elektr energiyasi va ayrim mashinasozlik mahsulotlaridir. Oʻz navbatida, respublika neft va tabiiy gaz, qora metallar, kimyo, mashinasozlik, yogʻoch va qogʻoz mahsulotlari, baʼzi oziq-ovqat va qurilish materiallari boʻyicha boshqa sobiq Sovet davlatlariga tayanadi. 1999-yilda Qirgʻizistonning AQShga eksporti 11,2 million dollarni, AQShdan importi esa 54,2 million dollarni tashkil etdi. 2017-yilda mamlakat eksporti 1,84 milliard dollar, importi esa 4,187 milliard dollarga baholangan. Qirgʻizistonning asosiy eksport mahsulotlariga oltin, paxta, jun, tikuvchilik mahsulotlari, goʻsht, simob, uran, elektr energiyasi, mashina va poyabzallar kiradi. Asosiy import mahsulotlariga esa neft va gaz, mashina va uskunalar, kimyo va oziq-ovqat mahsulotlari kiradi[28].

Mamlakat eksportida Bishkekda joylashgan Dordoy bozoridan Qozogʻiston hamda Rossiyaga va Oʻsh viloyatida joylashgan Qora-Suv bozoridan Oʻzbekistonga Xitoyda ishlab chiqarilgan isteʼmol tovarlarini reeksport qilish muhim ahamiyatga ega; Baʼzi iqtisodchilar buni mamlakatning ikki yirik iqtisodiy faoliyatidan biri deb hisoblashadi[29].

Qirgʻiziston hukumati xarajatlarni qisqartirdi, narxlarni subsidiyalashni tugatdi va mamlakatda qoʻshilgan qiymat soligʻini joriy qiladi. Umuman olganda, hukumat iqtisodiyotni barqarorlashtirish va uzoq muddatli oʻsishni ragʻbatlantiradigan islohotlarni amalga oshirish orqali erkin bozor iqtisodiyoti tizimiga oʻtish tarafdori ekanligini koʻrsatdi. Bu islohotlar Qirg‘izistonning 1998-yil 20-dekabrda Jahon savdo tashkilotiga aʼzo bo‘lishiga olib keladi.

Investitsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jalolobod viloyati Qizil-Jar chorva bozori

Qirgʻizistondagi barcha roʻyxatga olingan kompaniyalarining fond bozori kapitallashuvi Jahon banki tomonidan 2005-yilda 42 million dollarga baholangan[30].

Soliq[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qirgʻiziston Respublikasida soliq tizimi Davlat soliq xizmati tomonidan boshqariladi. Mamlakatda 2012-yilda yigʻilgan soliqlar YaIMning 18,1% iga yetdi[31].

Makroiqtisodiy tendensiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu Xalqaro Valyuta Jamgʻarmasi va EconStats tomonidan baholangan bozor narxlarida Qirgʻiziston yalpi ichki mahsuloti tendensiyasining million qirgʻiz somida koʻrsatilgan jadvalidir[32].

Yil Yalpi ichki mahsulot AQSh dollari almashinuvi
1995 16 146 10,80 som
2000 65 358 47,77 som
2005 100,116 41,01 som
2010 219 000 47,00 som
2012 320 000 47,50 som

Xarid qobiliyati paritetini taqqoslash uchun xalqaro dollar 9,40 somga almashtiriladi.

1990-yillarda Qirg‘izistonda aholi jon boshiga joriy YaIM 54 foizga qisqardi[33]. 2009-yilda oʻrtacha ish haqi bir kishi-soat uchun 0,85 AQSh dollarini tashkil etdi va bu koʻrsatkich samarali bozor toʻlovi bilan solishtirganda toʻliq ishsizlik darajasini ifodalaydi. 2012-yilning birinchi yarmida Qirg‘iziston iqtisodiyoti 5,8 foizga qisqardi. Bu pasayish asosan Qumtor konidan oltin qazib olishning qisqarishi bilan bogʻliq edi[34].

Mamlakatda 2012-yil oʻrtalarida byudjet taqchilligi 23 milliard somni va yalpi ichki mahsulotning 7 foizini tashkil etdi, bu koʻrsatkichni 6 foizga kamaytirish maqsad qilingan edi[35].

Quyidagi jadvalda 1992—2017-yillardagi asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlar keltirilgan[36]:

Yil 1992 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
YaIM PPP
(hozirgi xalqaro dollar) 		8,07 mlrd. 6,20 mlrd. 8,12 mlrd. 10,98 mlrd. 11,67 mlrd. 13,00 mlrd. 14,26 mlrd. 14,78 mlrd. 14,89 mlrd. 16,10 mlrd. 16,39 mlrd. 18,47 mlrd. 19,56 mlrd. 20,54 mlrd. 21,60 mlrd. 22,97 mlrd.
Aholi jon boshiga YAIM PPP
(hozirgi xalqaro dollar) 		1822 1237 1649 2115 2223 2458 2666 2728 2719 2901 2894 3198 3318 3,411 3517 3667
YaIM oʻsishi
(real) 		. . . −5.4% 5.4% 2.6% 3.1% 8.5% 7.6% 2.9% −0,5% 6.0% −0,1% 10.9% 4.0% 3.9% 3.8% 4.5%
Inflyatsiya
(foizda) 		. . . 42.1% 19.7% 4.3% 5.6% 10.2% 24.5% 6.8% 8.0% 16.6% 2.8% 6.6% 7.5% 6.5% 0.4% 3.2%
Davlat qarzi
(YaIMdagi ulushi) 		. . . . . . 122% 86% 73% 57% 48% 58% 60% 49% 49% 46% 52% 65% 58% 59%

Boshqa statistika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Investitsiyalar (yalpi): YaIMning 17% qismi (2004-yil hisobi)

Uy xoʻjaliklarining daromadlari yoki isteʼmoli foiz ulushi boʻyicha:

  • eng past 10%: 3,9%
  • eng yuqori 10%: 23,3% (2001)

Oila daromadlarining taqsimlanishi — Jini indeksi: 27,3 (2017)[37]

Qishloq xoʻjaligi mahsulotlari: tamaki, paxta, kartoshka, sabzavot, uzum, meva va rezavorlar; qoʻy, echki, qoramol, jun, sut mahsulotlari[38]

Sanoat ishlab chiqarishining oʻsish sur’ati: 6% (2000-yil hisobi)

Elektr

  • ishlab chiqarish: 11 720 GVt soat (2002)
  • isteʼmol: 10 210 GVt soat (2002)
  • eksport: 1062 GVt soat (2002)
  • Import: 375 GVt soat (2002)

Elektr energiyasi — manba boʻyicha ishlab chiqarish:

  • qazib olinadigan yoqilgʻi: 7,6%
  • gidro: 92,4%
  • boshqa: 0% (2001)
  • yadroviy: 0%

Neft:

  • ishlab chiqarish: kuniga 2 000 barrel (320 m3/d; 2001-yil hisobi)
  • isteʼmol: 20 000 barrel (320 m3/d; 2001-yil hisobi)
  • eksport: Mavjud emas
  • import: Mavjud emas

Tabiiy gaz:

  • ishlab chiqarish: 16 million m³ (2001-yil hisobi)
  • isteʼmoli: 2,016 milliard m³ (2001-yil)
  • eksport: 0 m³ (2001-yil)
  • Import: 2 mlrd m³ (2001-yil)

Joriy hisob balansi: −87,92 million dollar (2004-yil)

Eksport — tovarlar: paxta, jun, goʻsht, tamaki; oltin, simob, uran, tabiiy gaz, gidroenergetika; mashinalar; poyabzallar

Import — tovarlar: neft va gaz, mashina va uskunalar, kimyo, oziq-ovqat

Valyuta va oltin zahiralari: 498,7 million dollar (2004-yil hisobi)

Ayirboshlash kurslari: bir AQSh dollarida som — 41,731 (2004), 43,6484 (2003), 46,9371 (2002), 48,378 (2001), 47,7038 (2000), 69,85 (2020)

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „World Economic Outlook Database, April 2019“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 2019-yil 29-sentyabr.
  2. ↑ „World Bank Country and Lending Groups“. datahelpdesk.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 2019-yil 29-sentyabr.
  3. ↑ „Population, total“. data.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 2020-yil 26-sentyabr.
  4. ↑ „World Economic Outlook Database, April 2022“.
  5. ↑ Global Economic Prospects, June 2020. World Bank. 8-iyun 2020. p. 80. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/33748. Qaraldi: 10-iyun 2020. Qirgʻiziston iqtisodiyoti]]
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 „The World Factbook“. CIA.gov. Central Intelligence Agency. Qaraldi: 2019-yil 24-mart.
  7. ↑ „World Economic Outlook Database, April 2020“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 2020-yil 16-iyun.
  8. ↑ „Poverty headcount ratio at national poverty lines (% of population) - Kyrgyz Republic“. data.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 2020-yil 20-mart.
  9. ↑ Europe Central Asia Economic Update, Spring 2020 : Fighting COVID-19. World Bank. 9 April 2020. pp. 57, 58. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/33476. Qaraldi: 9 April 2020. Qirgʻiziston iqtisodiyoti]]
  10. ↑ „GINI index (World Bank estimate)“. data.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 2020-yil 20-mart.
  11. ↑ „Human Development Index (HDI)“. hdr.undp.org. HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. Qaraldi: 2019-yil 11-dekabr.
  12. ↑ „Inequality-adjusted HDI (IHDI)“. hdr.undp.org. UNDP. Qaraldi: 2020-yil 22-may.
  13. ↑ „Labor force, total - Kyrgyz Republic“. data.worldbank.org. World Bank & ILO. Qaraldi: 2020-yil 26-sentyabr.
  14. ↑ „Employment to population ratio, 15+, total (%) (national estimate)“. data.worldbank.org. World Bank & ILO. Qaraldi: 2020-yil 26-sentyabr.
  15. ↑ „Unemployment rate“. stat.kg. National Statistical Committee of Kyrgyz Republic. Qaraldi: 2019-yil 8-dekabr.
  16. ↑ „Unemployment, youth total (% of total labor force ages 15-24) (national estimate) - Kyrgyz Republic“. data.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 2020-yil 3-fevral.
  17. ↑ „Ease of Doing Business in Kyrgyz Republic“. Doingbusiness.org. Qaraldi: 2017-yil 29-noyabr.
  18. ↑ 18,0 18,1 „Kyrgyzistan - WTO Statistics Database“. World Trade Organization. Qaraldi: 2019-yil 24-mart. [sayt ishlamaydi]
  19. ↑ „Export partners of Kyrgyzstan“. The Observatory of Economic Complexity. Qaraldi: 2021-yil 19-iyun.
  20. ↑ „Import partners of Kyrgyzstan“. The Observatory of Economic Complexity. Qaraldi: 2021-yil 19-iyun.
  21. ↑ „Kyrgyzstan Company Registration“. Healy Consultants. Qaraldi: 2013-yil 9-sentyabr.
  22. ↑ „International Reserves of Kyrgyzstan National Bank Reached 72.96 bln“. The Gazette of Central Asia. Satrapia (2012-yil 20-oktyabr).
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 23,6 Kyrgyzstan country profile.
  24. ↑ Kyrgyzstan production in 2018, by FAO
  25. ↑ INOGATE website
  26. ↑ Byeon (변), I-cheol (이철). „'한국 연탄'으로 '한류' 지핀다“ (ko). Nocut News (2011-yil 5-avgust). Qaraldi: 2011-yil 21-avgust.
  27. ↑ „В зданиях бюджетных учреждений Ленинского района будут установлены современные отопительные котлы“ (ru). Zamandash Press (2010-yil 1-dekabr). 2012-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 21-avgust.
  28. ↑ „Central Asia:: Kyrgyzstan“. CIA: World Fact Book (2020-yil 9-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 20-oktyabr.
  29. ↑ Sebastien Peyrouse, Economic Aspects of China-Central Asia Rapprochment (Wayback Machine saytida 2009-02-07 sanasida arxivlangan).
  30. ↑ Data — Finance (Wayback Machine saytida 2010-04-05 sanasida arxivlangan)
  31. ↑ Barreto, Ruben; Sinha, Rajib (2014-12-22) (en). Implementing a Tax Administration System in the Kyrgyz Republic. Rochester, NY. 
  32. ↑ „Edit/Review Countries“. 2006-yil 9-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  33. ↑ „GDP: GDP per capita, current US dollars“. 2004-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  34. ↑ „Kyrgyz Economy Shrank by 5.8% in the First Half of 2012“. The Gazette of Central Asia. Satrapia (2012-yil 24-iyul). Qaraldi: 2012-yil 9-avgust.
  35. ↑ „400 Projects to Be Postponed in Kyrgyzstan Due to Lack of Financing“. The Gazette of Central Asia. Satrapia (2012-yil 4-oktyabr).
  36. ↑ „Report for Selected Countries and Subjects“ (en-US). Qaraldi: 2018-yil 9-sentyabr.
  37. ↑ World Bank. „GINI Index for the Kyrgyz Republic“. FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis (1988-yil 1-yanvar). Qaraldi: 2019-yil 21-sentyabr.
  38. ↑ Kazakhstan: Kyrgyzstan hopes to expand exports of dairy products to Southern Kazakhstan

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qirgʻiziston_iqtisodiyoti&oldid=3971075" dan olindi