Purana
Purana (Skt. पुराण IAST: purāṇa "qadimiy doston") - qadimgi hind adabiyotining sanskrit tilidagi matnlari. Bular, asosan, Vedadan keyingi davr yozuvlari boʻlib, unda koinotning yaratilishidan to halokatgacha boʻlgan tarixi, shohlar, qahramonlar va devalar nasabnomasi, shuningdek, hind falsafasi va kosmologiyasi tasvirlangan. [1]
Purananing aksariyati hinduizmning turli oqimlarining kanonik yozilmalaridandir.[2][3][4] Puranalar asosan hikoyalar shaklida yozilgan. Hinduizm an'analarida Puranalar tuzuvchisi Vedik Rishi Vyasa hisoblanadi.[5]
Puranalar haqida eng qadimgi eslatma Chandogya Upanishadda (7.1.2) bo'lib, u erda donishmand Narada Itihasa Puranam Panchama Vedanam deb ataladi. Chandogya Upanishad Puranalar va Itihasalarga "beshinchi Veda" maqomini beradi.[6]
Sana[tahrir | manbasini tahrirlash]
Olimlar, asosan, ma'lum bir filologik xususiyatlarga asoslanib, Maxapuranalar eramizning 3-12-asrlari oralig'ida tuzilgan deb hisoblashadi.[7]
Tasniflash[tahrir | manbasini tahrirlash]
Puranalar mahapuranalarga ("buyuk") va upapuranalarga ("qo'shimcha") bo'linadi. Matsya Puranaga[8] ko'ra, ular panchalakshana ("beshta farqlovchi xususiyat") deb nomlangan beshta asosiy mavzuni belgilab oldilar:
Sarga - koinotning yaratilishi. Pratisarga - ikkilamchi yaratilish, halokatdan keyin qayta yaratish. Vamsha - xudolar va donishmandlarning nasabnomasi. Manvantara — inson zotining yaratilishi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Puranas at Sacred Texts“. 9-iyul 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-yanvar 2008-yil.
- ↑ Wilson Н. Н., Puranas or an account of their contents and nature, Calcutta, 1911
- ↑ Pusajker A. D., Studies in the epics and Puranas, Bombay, 1955
- ↑ An anthology of the epics and Puranas, ed. by S. K. De and R. C. Hazra, New Delhi, 1959
- ↑ „The Puranas by Swami Sivananda“. 21-noyabr 2010-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-yanvar 2008-yil.
- ↑ [hinduism.about.com/od/scripturesepics/a/itihasas_2.htm „The Chandogya Upanisad (7.1.4) mentions the Puranas and Itihasas as the fifth Veda.“] (deadlink). 28-fevral 2008-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-yanvar 2008-yil.
- ↑ Nagendra Kumar Singh (ed.), Encyclopaedia of Hinduism, (1997) ISBN 81-7488-168-9, p. 2324
- ↑ Matsya Purana 53.65