Prunus domestica

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

 

Prunus domestica, Yevropa olxoʻrisi — raʼnodoshlar oilasiga mansub gulli oʻsimlik turi. U ingliz tilida olxoʻri deb nomlanuvchi mevali daraxtlarning koʻp navlarini oʻz ichiga oladi, ammo hamma olxoʻri navlari ham bu turga tegishli emas.

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

Odatda buta yoki kichik daraxt shaklida oʻsadi. Bu oʻsimlik erta bahorda oq rangda gullaydi. Oval yoki sharsimon mevaning oʻlchami har xil, lekin diametri 8 centimetr (3 inches) boʻlishi mumkin. Meva eti odatda shirin[1], lekin baʼzi navlari nordon taʼmga ega. Barcha Prunus mevalari ichida bitta katta urugʻi bor. Urugʻi danak deb ataladi va isteʼmol qilish paytida olib tashlanadi.

  • Gullari
    Gullari
  • Bahorgi gullar
    Bahorgi gullar
  • Yosh barglar
    Yosh barglar
  • Xom meva
    Xom meva
  • Yetilgan meva
    Yetilgan meva

Taksonomiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

 

Kichik turlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Cullen va boshqalar. (1995) ilmiy tadqiqotlarga qaramay, uchta kichik turni tan oladilar[2]:

  • P. domestica ssp. domestica – olxoʻri
  • P. domestica ssp. insititia – damsons va bullaces, krieche, kroosjes, perdrigon va boshqa Yevropa navlari
  • P. domestica ssp. intermedia – tuxumli olxoʻri (shu jumladan Viktoriya olxoʻri)
  • P. domestica ssp. italica – oʻlchovlar (koʻkatlar, dumaloq olxoʻri va boshqalar; shu jumladan sspp. claudiana va rotunda)
  • P. domestica ssp. pomariorum – toʻkish
  • P. domestica ssp. priska – zibarte
  • P. domestica ssp. syriaca – mirabelle olxoʻri

Kichik turlar osongina chatishtiriladi, shuning uchun koʻplab oraliq shakllarni topish mumkin: ularning shirinligi va achchiqligi har xil boʻlishi mumkin. Gullarining ranglari koʻk-binafsha rangdan qizil, toʻq sariq, sariq yoki och yashil ranggacha oʻzgaradi.

Turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Raqamli yorliqli olxoʻrining turli navlari — Imperial Gage (1), Damson (2), Lombard (3), Maynard (4) va Sariq tuxum (5)

Bogʻda foydalanish uchun koʻplab navlar tanlangan. Quyidagi navlar Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga munosib koʻrilgan:

  • „Moviy tosh“[3]
  • „Moviy boshoq“[4]
  • „Chor“[5]
  • „Imperial Gage“[6]
  • „Jefferson“[7]
  • „Lakstonning zavqi“[8]
  • „Mallard“[9]
  • „Marjori koʻchati“[10]

Foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Meva etini yeyish mumkin[15] va odatda mazasi shirin, lekin baʼzi navlari nordon mevalar beradi. Ularni mazali qilish uchun shakar bilan pishirish kerak.

Olxoʻri mevali bogʻlarda tijorat maqsadida oʻstiriladi. Ammo zamonaviy tadqiqotlar orqali oʻz-oʻzidan koʻpayadigan unumdor shtammlar, nisbatan kichik joylarda bitta olxoʻri yetishtirishga imkon beradigan navlar yaratilgan. Ularning erta gullashi va meva berishi sababli sovuq shamollardan himoyalangan joyni talab qilishini anglatadi[1].

Koʻpchilik oʻrik (quritilgan olxoʻri) bu turning mevalaridan tayyorlanadi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Klein, Carol. Grow Your Own Fruit. United Kingdom: Mitchell Beazley, 2009 — 96–97 bet. ISBN 978-1-84533-4345. 
  2. ↑ Cullen, J. et al. (1995).
  3. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Blue Rock'“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  4. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Blue Tit'“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  5. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Czar'“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  6. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Imperial Gage'“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  7. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Jefferson'“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  8. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Laxton's Delight'“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  9. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Mallard'“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  10. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Marjory's Seedling'“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  11. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Opal'“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  12. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Oullins Gage'“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  13. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Pershore'“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  14. ↑ „RHS Plant Selector – Prunus domestica 'Victoria'“. 2013-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2013-yil.
  15. ↑ Little, Elbert L.. The Audubon Society Field Guide to North American Trees: Eastern Region. New York: Knopf, 1980 — 498 bet. ISBN 0-394-50760-6.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Prunus_domestica&oldid=3512972" dan olindi