Piya IX ordeni
| Piya IX ordeni | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Asl nomi |
lotincha: Ordo Pianus italyancha: Ordine Piano | ||
| Mamlakat |
.svg){kind=small} | ||
| Turi | Orden | ||
| Statistika | |||
| Taʼsis sanasi | 17-iyun 1847-yilda | ||
| Navbat | |||
| Toʻngʻich mukofot | Oltin Spurs ordeni | ||
| Kenja mukofot | Buyuk Avliyo Gregori ordeni | ||
Piya IX ordeni (lotincha: Ordo Pianus, italyancha: Ordine Piano) — papalik ritsarlik ordeni boʻlib, papalik ritsarlik ordenlari orasida uchinchi oʻrinda turadi[1]. Orden odamlarga cherkov va jamiyat oldidagi ajoyib xizmatlari uchun berilgan[2].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bu tartib Rim papasi Piy IX tomonidan 1847-yil 17-iyunda Romanis Pontificus maktubida taʼsis etilgan.
Oldingi Papa Grigoriy XVI Oltin Spur ordeni bilan bogʻliq unvonlarni bekor qilgan boʻlsa-da, Piy IX oʻz ordenining birinchi va ikkinchi darajalari uchun papa zodagonliklarini qaytadan kiritdi. Dvoryanlar birinchi sinf uchun irsiy, ikkinchi sinf uchun shaxsiy edi. Ritsarlar faqat orden belgilari bilan taqdirlandilar.
Bu unvonlar 1939-yil 11-noyabrda papa Piy XII tomonidan oʻzining Litteris suisida bekor qilidi, u bundan buyon xizmat uchun faqat zodagonlik bilan emas, balki faqat faxriy unvonlar bilan taqdirlanishi kerakligi toʻgʻrisida farmon chiqardi.
Nizom[tahrir | manbasini tahrirlash]
Piy IX ordeni bilan taqdirlash mezonlari 1987-yilda Muqaddas Taxt Davlat Kotibiyati tomonidan quyidagicha eʼlon qilingan:
„1847-yilda Papa Piy IX tomonidan cherkov va jamiyat oldidagi ulkan xizmatlari sharafiga taʼsis etilgan Piy IX ordeni hozirda asosan diplomatlar, davlat arboblari yoki tashrif buyurgan davlatlar vakillari yoki Muqaddas Taxtda akkreditatsiyadan oʻtgan monarxlarga beriladi“.
Asl nizomga koʻra, orden bilan taqdirlanish mezoni cherkov va jamiyat oldidagi ajoyib xizmati edi.
20-asrda papalik xizmati uchun Piy IX ordeni berildi va 1929-yildan keyin Vatikan davlati tashkil etilgandan soʻng nizomga jiddiy oʻzgartirishlar kiritildi — akkreditatsiyadan oʻtgan diplomatlar orden bilan taqdirlandilar. Shunisi eʼtiborga loyiqki, katoliklar ham, boshqa din vakillari ham Muqaddas Taxt ordeni bilan, bosh vazirlar, vazirlar, maxsus topshiriqlar boʻyicha delegatsiyalar aʼzolari kabi amaldorlar papaning turli tadbirlarida — taxtga oʻtirishda, yubileylarni nishonlashda taqdirlanadilar.
Akkreditatsiyadan oʻtgandan keyin kamida ikki yil xizmat qilgan papa sudidagi vakolatli vakillar ordenning Buyuk xochini oladilar. Konsul va elchixonalarning birinchi kotiblariga, odatda, joʻnab ketayotganlarida orden qoʻmondoni darajasi, quyi darajadagi diplomatlarga esa ritsarlik unvoni beriladi.
Papa maʼmuriyatining mansabdor shaxslari va Shveytsariya gvardiyasi ofitserlari ham turli vaqtlarda Pius IX ordeni bilan taqdirlanishi mumkin. Muqaddas taxt bilan toʻliq diplomatik aloqalarga ega boʻlmagan davlatlarning diplomatik vakillari odatda ularning darajasiga mos keladigan Avliyo Silvestr ordeni bilan taqdirlanadilar.
Darajalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Orden uchta toifaga ega:
- Katta xoch
- Komandir
- Ritsar.
Zanjirdagi Grand Xoch — bu davlat rahbarlariga beriladigan maxsus daraja[3].
Qoʻmondon sinfi yulduzli komandir va komandirga boʻlinadi.
 | ||||
 |
 |
 |
|
|
Orden nishonlarining tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Orden nishoni — bu yulduzning uchlari orasida olovga oʻxshash chiziqlar boʻlgan koʻk emaldan yasalgan sakkiz qirrali oltin yulduz mavjud. Yulduzning markazida zarhal harflar bilan "Pivs IX" (Pius IX) yozuvi boʻlgan oq emalli medalyon joylashgan. Medalyon "Virtuti et Merito" yozuvi boʻlgan oltin tasma bilan oʻralgan. Orden koʻkrak nishonining orqa tomonida "MDCCCXLVII" rim raqamlarida orden tasdiqlangan sanasi koʻrsatilgan oq emalli medalyon joylashgan.
Belgining oʻlchami sinfga bogʻliq. Katta Xoch nishoni — yelkama-kamarda — slingda, qoʻmondon nishoni — boʻyinbogʻda, ritsar nishoni — koʻkrakning chap tomonida joylashadi.
Orden yulduzi orden nishoni bilan bir xil, Katta Xoch yulduzi esa qoʻmondon yulduzidan kattaroqdir.
Ordenning tasmasi toʻq koʻk rangda, qirralari boʻylab qizil chiziqlar mavjud.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Posle visshego — Verxovnogo ordena Xrista i vtorogo po rangu — Ordena zolotoy shpori.
- ↑ Хазин 2016.
- ↑ V 1957 godu Papoy Piem XII k ordenu fakticheski bila dobavlena eщyo odna, stavshaya visshey, stupen — „Tsep Piya XII“. Odnim iz eyo kavalerov yavlyaetsya Prezident Kazaxstana Нурсултан Назарбаев.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Piya orden // Ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona : v 86 t. (82 t. i 4 dop.). — SPb., 1890—1907.
- А. Л. Хазин. Календарь 2017. Высшие награды Ватикана (из коллекции Андрея Хазина), Москва, 2016 — 5 bet.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Pius ordeni Arxivnaya kopiya
- Aziz ordeni. Piy IX Arxivnaya kopiya
- Men Cavalieri Pontifici Arxivnaya kopiya