Pashutan
Pashutan (Peshotanu — „tanasi bilan hisob-kitob qilgan“[1]; sr-fors: Peshotan yoki Peshyotanu; Fors Peshuten, Pashutan yoki Pshutan) — Eron diniy matn va dostonlarida zardushtiylik eʼtiqodining himoyachisi, donishmand. Dastlabki „Avesto“da u tilga olinmagan, „Avesto“ ning „Sudgar-nask“ida „yettita oʻlmaslar“[2] haqida soʻz yuritilgan va u haqidagi nisbatan batafsil hikoyatda „Zand-i Vohuman-yasht“ deb nomlangan asar mavjud.
Pahlaviy matnlarida[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vishtaspning oʻgʻli Peshotan dunyoning oxirini Kangdejdagi panohda kutayotgan oʻlmaslar qatoriga kiradi. Uning qoʻshini Zardushtning uchinchi oʻgʻli Xurshedchihr[3] qoʻmondonlik qiladi. U Chatrumana hukmdori yoki Chasru-madina, „toʻrt xonadonli“[4] deb ataladi. Dunyo oxiri yaqinlashganda, Ormazd Neryosang va Sroshani Kangdejuga yuboradi va ular u yerdan Peshyotanni[5] chaqiradilar, shundan soʻng u 150 avliyo bilan Kangdejdan chiqadi, butlar ibodatxonasini vayron qiladi va Varxaran olovini va boshqa olovlarni oʻrnatadi va zardushtiylik marosimlarini tiklaydi[6].
"Shohnoma"dagi obrazi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Peshuten — Eron shohi Goshtaspning ikkinchi oʻgʻli va Rum qaysari Nahidning (Ketayun) qizi, Isfandiyorning ukasi.
Firdavsiy uni dono maslahatchi sifatida tavsiflaydi. U Isfandiyorning Ruindejga qarshi yurishida qatnashadi va Isfandiyor Turon qalʼasiga yashirincha kirib kelganda qoʻshin qoʻmondonligida qoladi. Turonliklar uni Isfandiyor deb qabul qilishadi.
Isfandiyor Rustam qoʻlidan vafot etgach, Peshuten unga aza tutadi, akasining jasadini otasiga olib keladi va Isfandiyorning oʻlimida otasi va Jamaspni ayblaydi.
Goshtasp vafot etayotib, qirol hokimiyatini nabirasi Bahmanga topshiradi va Peshutenni maslahatchi qilib tayinlaydi. Peshuten Bahmanga Faramarz vafotidan keyin Zalyani ozod qilishni tavsiya qiladi.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Чунакова О. М. Пехлевийский словарь зороастрийских терминов, мифических персонажей и мифологических символов. М., 2004. С.178
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Chunakova O. M. Pexleviyskiy slovar… M., 2004. S.178
- ↑ Denkard IX 1, 16
- ↑ Bolshoy Bundaxishn XXIX 6; XXXV 35, 66; Maliy Bundaxishn, gl.32 (Zoroastriyskie teksti. M., 1997. S.309)
- ↑ Denkard III 176, sm. takje Bolshoy Bundaxishn XXIX 6; Baxman-yasht III 25
- ↑ Baxman-yasht III 25-26
- ↑ Bolshoy Bundaxishn XXXIII 28; Baxman-yasht III 29-32 i dalee III 33-42
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Денкард III 176
- Занд-и Вохуман-яшт (Бахман-яшт) III 25-42