Parlament binolari (Shimoliy Irlandiya)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Parlament binolari

Stortmont
Joylashuv Stormont, Belfast
Binokor Arnold Thornely
Turi Siyosiy bino
Qurilish tamomlangan 1933-yil
Xarita
Koordinatalari 54°36′18″N 5°49′55″W / 54.60500°N 5.83194°W / 54.60500; -5.83194 G OKoordinatalari: 54°36′18″N 5°49′55″W / 54.60500°N 5.83194°W / 54.60500; -5.83194 G O

  Belfastning Stormont mulki hududida joylashganligi sababli koʻpincha Stormont deb ataladigan parlament binolari Shimoliy Irlandiya assambleyasining qarorgohi boʻlib, mintaqa uchun qonun chiqaruvchi organ hisoblanadi. Arnold Torneli tomonidan ishlab chiqilgan va Stewart & Partners tomonidan maxsus qurilgan bino 1932-yilda Uels shahzodasi Edvard (keyinchalik Qirol Edvard VIII) tomonidan ochilgan.

Ijroiya yoki hukumat Stormont qal’asida joylashgan. 1987-yil mart oyida asosiy parlament binosi A toifali roʻyxatga olingan binoga aylandi.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asl rejalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

1932-yil 16-noyabr Uels shahzodasi HRH tomonidan Shimoliy Irlandiya parlamentining yangi binolarini ochish uchun Belfastdagi Stormontdagi sahna.

Shimoliy Irlandiya uchun alohida parlament binosiga boʻlgan ehtiyoj Irlandiya Hukumatining 1920-yilgi qonunida Ulster ichida Shimoliy Irlandiyaning uy boshqaruvi hududini yaratishi bilan paydo boʻldi. Yangi bino qurilishi tugagunga qadar parlament ikki joyda yigʻildi: 1921-yil 22-iyunda qirol Jorj V tomonidan birinchi parlamentning ochilishi boʻlib oʻtgan Belfast shahar hokimiyatida va Irlandiya Assambleyasi kolleji yaqinidagi Presviterian cherkovida[1].

1922-yilda Liverpullik ser Arnold Tornelining dizayni tanlab olindi va Belfastning sharqida tanlangan joyda tayyorgarlik ishlari boshlandi[2]. Bu rejalar ikkita yordamchi yon binoga ega boʻlgan katta gumbazli binoga moʻljallangan boʻlib, hukumatning barcha uch tarmogʻi: qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati joylashgan boʻlib, bugungi kunda ham qoʻllanilayotgan rasmiy nomi koʻplik soʻzini keltirib chiqaradi[3].

Ushbu rejalar juda qimmat deb topildi va faqat parlament binosini gumbazsiz va yunon klassik uslubida qurishga qaror qilindi. 1928-yil 19-mayda poydevor qoʻyildi[2]. U Stewart & Partners tomonidan qurilgan va 1932-yil 16-noyabrda Uels shahzodasi Edvard (keyinroq qirol Edvard VIII) tomonidan ochilgan.

Tugallangan bino[tahrir | manbasini tahrirlash]

Parlament binolarigacha zinalar.

„Vazirlar binosi“ ni qurish rejalari toʻxtatilgandan soʻng, hukumat shtab-kvartirasi amalda boʻlgan Stormont qal’asi, maydondagi baronlar qal’asi uyi va dastlab „Vazirlar binosi“ ga yoʻl ochish uchun buzib tashlangan. Stormont qal’asi Shimoliy Irlandiya Bosh vazirining rasmiy qarorgohi boʻlib xizmat qilgan va Shimoliy Irlandiya Vazirlar Mahkamasi yigʻilish joyi boʻlgan[4]. Yana bir qarorgoh, Stormont House Shimoliy Irlandiya jamoatlar palatasi spikerining rasmiy qarorgohi boʻlib xizmat qilgan[5]. Qisqartirilgan rejalar asosida oxir-oqibat Belfast shahar markazida yangi qurilgan Qirollik saroyi qurildi[6].

Katta zal, dastlab Markaziy zal deb nomlangan. Birinchi Vikont Kreygavon haykali imperator zinapoyasida joylashgan.

Tayyor parlament majmuasida ikkita alohida palata, Shimoliy Irlandiyaning koʻk oʻrindiqli toʻrtburchak jamoalar palatasi (Vestminsterdagi kabi yashil skameykalar nomaqbul deb hisoblanadi) va Shimoliy Irlandiyaning qizil oʻrindiqli kichikroq toʻrtburchakni ifodalagan palatalar Senat uchun taqdim etildi. Dastlab Markaziy zal deb atalgan, ammo hozir Katta zal deb ataladigan asosiy zalda oltin bilan qoplangan katta qandil osilgan edi. Bu qirol Georg V ning sovgʻasi edi va dastlab Vindzor qasriga osilgan edi, u yerda nemis Kayzer Vilgelm II tomonidan Georg V ga sovgʻa qilingan edi. Kayzerning qandillari Birinchi Jahon urushi paytida Vindzordan olib tashlangan va omborga joylashtirilgan. U Vindzorda boshqa hech qachon osib qoʻyilmadi[7].

Katta zalning tomi bilan bezatilgan katta qandil.

Gollandiya hukumatining Shimoliy Irlandiyalik hamkasbiga sovgʻa qilgan "Qirol Uilyamning Irlandiyaga kirishi" kartinasi ochilganda Ijtimoiy Palatada osilgan edi. Biroq, rasmda Uilyamning idorasini duo qilgan Rim Papasi ham tasvirlangani haqidagi xavotirlardan soʻng olib tashlandi[8].

Binoning oʻzi hatto uning ichidagi parlamentlar yigʻilishi ham yillar davomida unchalik oʻzgarmadi. Ikkinchi jahon urushi paytida uni kamuflyaj qilish uchun binoning Portlend toshi bitum va sigir goʻngidan yasalgan goʻyoki oʻchadigan „boʻyoq“ bilan boʻyalgan. Biroq, urushdan keyin boʻyoqni olib tashlash juda katta qiyinchilik tugʻdirdi, chunki boʻyoq toshdan yasalgan buyumlarga zarar yetkazdi. „Boʻyoq“ ni olib tashlash uchun yetti yil kerak boʻldi va tashqi jabha natijada hech qachon asl oq rangiga qaytmagan. Uning aksariyat izlari fasadlardan olib tashlangan boʻlsa-da (yaqindan koʻrinadigan shikastlangan boʻlsa ham), boʻyoq qoldiqlarining bir qismi ichki hovlilarda va binoning koʻrinmas qismlarida saqlanib qolgan[9].

Haykallar[tahrir | manbasini tahrirlash]

 Bino va uning atrofidagi qoʻshimcha oʻzgarishlar 1932-yilda Edvard Lord Karson haykalining (binoga olib boradigan yoʻlda) oʻrnatilishini oʻz ichiga oladi, bu oʻlimidan oldin odamga oʻrnatilgan haykalning noyob namunasi. Buyuk zalda Imperator zinapoyasining yarmida lord Kreygavon haykali oʻrnatilgan. Kreygavon va uning rafiqasi Viscountess Craigavon mulk maydoniga dafn etilgan[10].

Arxitektura jihozlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Butun bino boʻylab eshiklarni boshqarish uchun Robert Adams „Crown Victor“ va „Sceptre Victor“ uslubi ishlatilgan[11].

Bino uchun ishlatilgan[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uels shahzodasi prospekti parlament binosi tomon yoʻl oldi. 20 juft quyma temir chiroq standartlari A darajali roʻyxatning bir qismini tashkil qiladi

Bino Shimoliy Irlandiya parlamenti uchun 1972-yilda foydalanishga topshirilgunga qadar ishlatilgan. Senat palatasi Qirollik havo kuchlari (RAF) tomonidan Ikkinchi Jahon urushi paytida operatsiya xonasi sifatida ishlatilgan. Bino 1974-yilda qisqa muddatli Sunningdale hokimiyatini taqsimlash uchun ishlatilgan. 1973 va 1998-yillar orasida u Shimoliy Irlandiya fuqarolik xizmati (NICS) shtab-kvartirasi boʻlib xizmat qilgan. 1982 va 1986-yillar orasida u aylanma-devolyutsiya yigʻilishining joyi boʻlib xizmat qildi[12].

1990-yillarda Sinn Feyn Shimoliy Irlandiya uchun yangi parlament binosini qurishni taklif qilib, Stormontdagi bino oʻta ziddiyatli va ittifoqchilik boshqaruvi bilan bogʻliq boʻlib, hokimiyatni taqsimlash assambleyasi tomonidan foydalanilmasligini aytdi. Biroq, boshqa hech kim talabni qoʻllab-quvvatlamadi va yangi Shimoliy Irlandiya assambleyasi va ijroiya hokimiyati u yerda doimiy makon sifatida qoldi[13].

2005-yil 3-dekabrda Shimoliy Irlandiya va "Manchester Yunayted" ning sobiq futbolchisi Jorj Bestning dafn marosimi uchun Katta zaldan foydalanildi. Bino dafn marosimi uchun tanlangan, chunki u Belfastdagi dafn marosimida ishtirok etishni istagan koʻp sonli jamoatchilik vakillarini joylashtirishga yaroqli yagona maydonda joylashgan. Maydonda taxminan 25 000 kishi toʻplandi, minglab odamlar kortej yoʻnalishi boʻylab toʻplanishdi[14].

2012-yil 29-sentabrda maydon Olster paktining imzolanishi xotirasiga apelsin ordeni paradi uchun ishlatilgan. Belfast koʻchalari boʻylab oʻtkazilgan paraddan keyin 60 ming kishi maydonga toʻplandi[15].

Xavfsizlik buzilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2006-yil 24-noyabrda Maykl Stoun (sodiq harbiylashtirilgan aʼzo) Stormontga toʻpponcha va pichoq bilan bostirib kirib, parlament binosining oʻzida hibsga olindi[16]. Dastlabki xabarlarga koʻra, u „shubhali qurilma“ olib yurgan. Keyinchalik, oltidan sakkiztagacha bomba armiya tomonidan zararsizlantirildi[16].

Palatalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Assambleya palatasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Assambleya palatasi

1995-yil 2-yanvarda Spiker oʻrindigʻi ostidagi simlarning elektr nosozligi sabab boʻlgan yongʻinda butun Jamoalar palatasi vayron boʻldi. Tanqidchilar oʻt qoʻyishganini daʼvo qilishdi va palataning vayron boʻlishi hozirgi paytda Shimoliy Irlandiya Assambleyasi tomonidan qoʻllaniladigan zamonaviy, kamroq qarama-qarshiliklarga ega boʻlgan palatani yaratishga imkon berganligini taʼkidladilar. Britaniya hukumati Doyl hisoboti va Shimoliy Irlandiya sud-tibbiyot laboratoriyasi xulosalariga tayanib, yongʻin ataylab sodir boʻlganligi „ehtimolga toʻgʻri kelmaydi“ deb taʼkidladi[17]. Oʻtirish taqa tartibida joylashtirilgan[18].

Senat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eski Jamoalar palatasining oʻrnini bosgan yangi Assambleya palatasidan farqli oʻlaroq, Senat palatasi ikkita parallel skameykalar blokidagi qizil charm raqib oʻrindiqlari bilan dastlab yaratilganidek saqlanib qoldi. Irlandiya damask choyshablari devorlarga osilgan; katta rasmlar bilan devorlarni qoplash rejalari amalga oshmadi. Palata 1972-yilda hokimiyat vakolatlari toʻxtatilganidan beri yalpi majlisda parlament palatasi sifatida foydalanilmagan. Senat palatasi endi qoʻmita xonasi sifatida foydalaniladi[19].

Bino 1932-yilda ochilganidan beri palataga ozgina oʻzgartirishlar kiritildi. Oʻzgarishlardan biri — televizor kameralari va mikrofonlarni oʻrnatish. Yana bir narsa — ikkita rasm qoʻshilishi. Nomsiz bitta rasmda 1921-yilda Shimoliy Irlandiya parlamentining davlat ochilishi tasvirlangan. Qarama-qarshi devorda ushbu rasmga qarama-qarshi boʻlgan "The House Shall Divide ", 1998-yilda Shimoliy Irlandiya assambleyasiga saylovda inauguratsion Assambleyaga saylangan aʼzolarning guruh portreti[20] joylashgan.

1932-yildan beri palataga kiritilgan yana bir oʻzgarish — bu Senat palatalari matbuot galereyasining marmariga yozuv qoʻshilishi. Murojaatda shunday deyilgan: „Ushbu yozuv Buyuk Britaniyadagi oliy hazratlari hukumatining Ikkinchi jahon urushi davrida Qirollik havo kuchlari tomonidan ushbu palatadan operatsiya xonasi sifatida foydalangani uchun minnatdorchilik bildiradi“[20].

Stormont mulki[tahrir | manbasini tahrirlash]

Stormont mulki Shimoliy Irlandiyaning asosiy hukumat binolari, jumladan parlament binolari, Stormont qal’asi va Stormont uyi joylashgan joy.

Stormont qoidalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Stormont mulkidan foydalanishni tartibga soluvchi qoidalar uning kirish qismida koʻrsatilgan. Ular dastlab 1933-yil 31-oktabrda Moliya vazirligi buyrugʻi bilan kuchga kirgan. Oxir-oqibat ularga oʻzgartirishlar kiritildi va hozirda amaldagi qoidalar quyidagilar:

  • Stormont mulk qoidalari, 1933-yil
  • Stormont mulkiga tuzatishlar kiritish qoidalari (Shimoliy Irlandiya), 1951-yil
  • Stormont mulkiga tuzatishlar kiritish qoidalari (Shimoliy Irlandiya), 1958-yil

Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Programme for the opening of the Northern Ireland Parliament, 1921“. Lisburn Museum. Qaraldi: 4-fevral 2022-yil.
  2. ↑ 2,0 2,1 „Parliament Buildings“. Parliament Buildings – A History. The Northern Ireland Assembly Commission. 15-may 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-yanvar 2018-yil.
  3. ↑ „Parliament Buildings Facts“. Northern Ireland Assembly. Northern Ireland Assembly Commission. 1-yanvar 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-yanvar 2018-yil.
  4. ↑ „Stormont Castle History and tour“. Northern Ireland Executive. 2011-yil 24-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 2-mart.
  5. ↑ „The Northern Ireland Parliament“. Election Demon. 9-sentabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-noyabr 2019-yil.
  6. ↑ „Royal Courts of Justice, Belfast“. NI Direct. 1-noyabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-noyabr 2019-yil.
  7. ↑ „Stormont opens its doors for free tours“. News Letter (5-iyul 2011-yil). 1-noyabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-noyabr 2019-yil.
  8. ↑ Cochrane, Feargal. Northern Ireland: The Reluctant Peace. Yale University Press, 2013. ISBN 978-0300178708. 
  9. ↑ „Parliament Buildings Facts“. Northern Ireland Assembly. 30-oktabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-noyabr 2019-yil.
  10. ↑ „Lord Craigavon's silver donated to Ulster Museum“. BBC (9-fevral 2011-yil). 1-noyabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-noyabr 2019-yil.
  11. ↑ Surveyor (en), 1932. 
  12. ↑ „Devolution and the Northern Ireland Assembly, The Way Forward, Ulster Unionist Assembly Party's Report Committee (1984)“. Ulster University. 23-iyul 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-noyabr 2019-yil.
  13. ↑ „Stormont: Why does Northern Ireland not have a government?“. BBC (9-yanvar 2019-yil). 1-noyabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-noyabr 2019-yil.
  14. ↑ „Tens of thousands of mourners line the streets of Belfast as George Best's homeland bids farewell to the footballing legend“. The Telegraph (4-dekabr 2005-yil). 1-noyabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-noyabr 2019-yil.
  15. ↑ „Ulster Covenant: Thousands due at centenary parade“. BBC (29-sentabr 2012-yil). 1-noyabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-noyabr 2019-yil.
  16. ↑ 16,0 16,1 „Stormont attack devices defused“. BBC News (24-noyabr 2006-yil).
  17. ↑ „£1.5m Stormont blaze a catalogue of errors“. The Independent (20-aprel 1995-yil). 1-noyabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-noyabr 2019-yil.
  18. ↑ Shaw, Sylvia. Women, Language and Politics (en). Cambridge University Press, 2020 — 98 bet. ISBN 978-1-107-08088-1. 
  19. ↑ „A guide to Parliament Buildings“. Northern Ireland Assembly. 1-aprel 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-noyabr 2019-yil.
  20. ↑ 20,0 20,1 „A guide to Parliament Buildings“. Northern Ireland Assembly. 1-aprel 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-noyabr 2019-yil. „A guide to Parliament Buildings“ (PDF).

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Parlament_binolari_(Shimoliy_Irlandiya)&oldid=2763475" dan olindi