Palma orollari

Palma orollari
Mamlakat:	Dubay, BAA
Maqomi:	Sunʼiy orol
Loyihachi:	Sanjay Manchanda
Quruvchi:	Van Oord va Boskalis kompaniyalari
Qurilish boshlandi:	2001-yil
Qurilish tugallandi:	2008-yil
Hududi:	60,35 km²

Palma orollari— Dubay, Birlashgan Arab Amirliklari qirgʻogʻida joylashgan Palma Jumeyrah, Deyra oroli va Palma Jebel Ali kabi sunʼiy uchta orolning umumiy nomi. Palma orollari Dubaydagi asosiy sayyohlik maskanidir. Orollarning yaratilishi 2001-yilda boshlangan va 2006-yildan 2008-yilgacha davom etgan. Uning yaratilishi bu mintaqadagi okean choʻkindilari va yovvoyi tabiatga sezilarli taʼsir koʻrsatdi.

Orollar

Palma Jumeyrahning Xalqaro kosmik stansiyadan koʻrinishi

Palma Jumeyrah

Palma Jumeyrah (arabcha—نخلة الجميرة‎) (25°07′00″N 55°08′00″E G O) — koʻplab xususiy turar-joylar va mehmonxonalar joylashgan orol. Havodan arxipelag doira ichida qurilgan palma daraxtiga oʻxshaydi. Qurilish 2001-yilda boshlangan va asosan Dubayning neftdan tushgan daromadi hisobidan moliyalashtirilgan. 2006-yilda qurilish ishlari yakunlangan. Orolda 500 ta oila istiqomat qiladi. 2009-yilga kelib orolda 28 ta mehmonxona ochildi. 2017-yilda uning aholisi kamida 10 000 kishini tashkil qiladi U Birlashgan Arab Amirliklarida, Dubay amirligining Jumeyrah sohilida joylashgan. Qurilish ikki gollandiyalik qoʻshma kompaniyalar Van Oord va Boskalis tomonidan amalga oshirildi. Xuddi shu kompaniyalar The Worldni ham yaratdilar. Yaqinda ochilgan yoʻnalishlarga: The Pointe, Club Vista Mare va Nakheel Mall Palma Jumeyrah kiradi. Yoz fasllarida meduzalar Palma atrofidagi plyajlarga tez-tez borishadi. 2020-yil boshida, COVID-19 pandemiyasi davrida inson faoliyatining kamayishi tufayli Palma Jumeyrah atrofida delfinlar kabi yovvoyi tabiatning koʻpayishi kuzatildi.

• 
  Palma Jumeyrah, barg ustidagi villalar
• 
  Palma Jumeyrah palma barglari
• 
  Palma Jumeyrah Dubay yuqorisidan ko'rinishi. 2013-yil 5-yanvar
• 
  Palm Jumeirah Dubaydagi qirg'oq plyaji

Palma Jebel Ali

Palma Jebel Ali—(arabcha-نخلة جبل علي) (25°00′N 54°59′E G O) xuddi shunday arxipelag boʻlib, kattaroq palma daraxti koʻrinishida. Uning atrofida kattaroq yarim oy va „xurmo“ning „yaproqlari“ boʻylab aylanib oʻtuvchi boʻshliq shaklidagi orollar yoʻlaklarini qamrab oladi. Qurilish 2006-yilda boshlangan va 2018-yil holatiga koʻra 2007-2008-yillardagi moliyaviy inqiroz tufayli toʻxtatib qoʻyilgan edi. Hozirgacha shu holida saqlangan. Creative Kingdom orol uchun bosh rejalashtirish xizmatlarini taqdim etdi va Leisure Quest International (AQSh) koʻngilochar va diqqatga sazovor joylar kontseptsiyalarini ishlab chiqdi. Palma Jebel Alining ishlab chiqaruvchisi unga 250 000 dan ortiq odamni joylashtirishni rejalashtirgan. 2021-yilga kelib, yarim oyda toʻrtta tematik bogʻning birinchi bosqichi ochiladi. Birgalikda „Kashfiyot olami“ deb nomlanadigan ushbu rejalashtirilgan parklar Busch Entertainment Corporation tomonidan ishlab chiqiladi va boshqariladi. Parklarga SeaWorld, Aquatica, Busch Gardens va Discovery Cove kiradi. 2014-yil noyabr oyida Palma Jebel Alining 74 ta egalari Dubay hukmdoriga loyiha toʻxtab qolgani ustidan sud orqali xabar yoʻllaganlar. 2018-yil oktabr oyida Nakheel bosh direktori Sanjay Manchanda loyihani qayta boshlash boʻyicha hozircha rejalar yoʻqligini tasdiqladi. Biroq, 2021-yil iyul oyida Nakheel orolda villalar qurish rejalarini koʻrib chiqib, loyihani qayta boshlashni rejalashtirayotgani eʼlon qilindi.

• 
  Palma Jebel Ali. 18-oktabr 2007-yil
• 
  Palma Jebel Ali. 18-oktabr 2007-yil
• 
  Palma Jebel Ali. 18-oktabr 2007-yil
• 
  Palma Jebel Ali. 8-may 2008-yil
• 
  Palma Jebel Ali. 8-may 2008-yil

Deyra orollari

Deyra orollari (arabcha—جزر ديرة) (25.3333°N 55.2681°E G O) Birlashgan Arab Amirliklari , Dubay, Deyra qirgʻoqlari yaqinidagi toʻrtta oʻzlashtirilmagan sunʼiy orollardir. 2007-2008-yillardagi moliyaviy inqiroz tufayli orollarda ishlar rejadagidek ketmadi. 2004-yilda dubaylik ishlab chiqaruvchi Nakheel Dubaydagi Deyra sohilida 8000 tagacha villani oʻz ichiga olishi kerak boʻlgan 11 milliard dirham qiymatiga ega boʻlgan Palma Deyra loyihasini ishga tushirdi. Gollandiyalik pudratchi Van Oord 2005-yilda loyihani boshlash uchun yollangan. 2007-yil oktabr oyining boshiga kelib, palma orolining dastlabki meliorativ holatining 20 foizi yakunlandi, jami 200 million kub metr tuproq ishlatilgan. 2008-yil aprel oyi boshida Nakheel Palm Deyra loyihasi umumiy maydonining toʻrtdan bir qismiga qisqarganini eʼlon qildi. 2013-yil oktabr oyida Nakheel loyihani Deyra orollari deb qayta brendlashtirdi. Deyra orollari Deyra tungi bozori, Deyra savdo markazi va orollardagi Deyra orol minoralari va bulvarini oʻz ichiga olishi uchun uni xarid qilish, chakana savdo va turar-joy sohiliga aylantirish uchun ishlab chiqilgan. Deyra Tungi Souk 1.9 km materikga qarama-qarshi Deyra orollari qirgʻoqlari boʻylab choʻzilgan bozor. Ishlab chiquvchilarning fikriga koʻra, Deyra Night Souk dunyodagi eng katta tungi bozordir, ammo bozorning qurilishi hali tugallanmagan. Deyra Moll — 600,000 m2 orollarda ishlab chiqilayotgan 1100 savdo maydonchasiga ega savdo markazi. Savdo markazini loyihalash boʻyicha shartnoma 2014-yil iyun oyida berilgan. Ammo hali qurilish boshlanmagan.

Deyra orollari

Ekologik muammolar

Palma Jumeyrahdagi villalar

Palma orollarining qurilishi atrof-muhitga sezilarli taʼsir koʻrsatdi. Natijada hududning yovvoyi tabiati, qirgʻoq eroziyasi, qirgʻoq boʻylab choʻkindi jinslar va toʻlqin shakllari oʻzgardi. Qurilish natijasida qoʻzgʻatilgan choʻkindi mahalliy dengiz faunasiga zarar yetkazdi. Dengiz qirgʻogʻi oʻsimliklariga tushadigan quyosh nuri miqdori kamaydi. Choʻkindilarni qirgʻoq boʻylab tashishdagi oʻzgarishlar BAA qirgʻoqlari boʻylab tuproq eroziyasi oʻzgarishiga olib keldi. Bu Fors ko'rfazi orollari atrofida harakat qilganda toʻlqinlarning oʻzgarishi bilan ham kuchaydi. Masalan, 2022-yilda Water jurnalida chop etilgan tadqiqotga koʻra, Palma Jumeyrah orolining qurilishi suvga chidamli materiallarni koʻpaytirish suvning spektral profilini oʻzgartirishga va orol atrofidagi suv sathi haroratini oshirishga taʼsir koʻrsatdi.

Greenpeace tashkiloti Palma orollarini barqarorlik yoʻqligi uchun tanqid qildi. Mongabay notijorat ekologik harakati esa Dubayning sunʼiy orollari haqida xabar berib, quyidagilarni taʼkidladi:

Dengiz muhitida sezilarli o'zgarishlar (Dubayda) Orollarni qurish uchun qumni chuqurlashtirish va qayta joylashtirish natijasida Dubaydagi Fors ko'rfazining odatda kristalli suvlari loyli suvga aylanib qoldi. Qurilish faoliyati dengizning yashash muhitiga zarar yetkazdi, marjon riflarini, ustritsa qoplamalarini va dengiz o'tlarining yer osti maydonlarini ko'mib tashladi, mahalliy dengiz turlariga, shuningdek, oziq-ovqat uchun ularga bog'liq bo'lgan boshqa turlarga tahdid soldi. Oyster qoplamalari ikki dyumgacha cho'kindi bilan qoplandi.  Suv ustida esa plyajlar tabiiy oqimlarning buzilishiga olib kelmoqda.

Palma Jumeyrah orolidan Dubay shahrining koʻrinishi

Strukturaviy ahamiyati

Palma Jumeyrah butunlay qum, tuproq va toshlardan qurilgan (orol qurilishida beton yoki temir ishlatilmagan). Bu Palma orollari gʻoyasini oʻylab topgan Dubay hukmdorining buyrugʻiga, shuningdek, ularning dizayniga muvofiq amalga oshirildi.

Qurilish resurslari

• 5.5 million kub metr toshlar Dubaydagi 16 dan ortiq karyerlardan olib kelingan.

• 6 mil uzoqlikdagi  Dubay dengiz qirgʻoqlaridan, chuqur dengiz tubidan 94 million kub metr qum  olingan
• 700 tonna ohaktosh ishlatilgan.

Loyihaning xavf va tahdidlari

• Choʻkish
• 2 metr balandlikdagi toʻlqinlar.
• Yillik boʻron chastotasi.
• Koʻtarilgan dengiz suvining doimiy taʼsiri tufayli zaif tuproq.
• Suvning ifloslanishi.

2009-yilda The New York Times gazetasi NASAning lazerli altimetr sunʼiy yoʻldoshlari yordamida Palma Jumeyrahning yiliga 5 millimetrga choʻkishini aniqlaganlar.

Yashirin muammolar

• Eroziya (shamollar va suv oqimlari tufayli yuzaga kelgan) mavjud boʻlgan eng katta muammolardan biridir, chunki u orolning aksariyat qismini tashkil etuvchi qumni qoʻporib tashlaydi.
• Dengiz ekologiyasiga zarar (masalan, riflar va baliqlarning yoʻqolishi), shu jumladan Dubay qirgʻoqlariga yaqin boʻlgan baliq turlarining koʻpayish siklidagi buzilishlar shaklida uchramoqda. Dengiz biologlari tomonidan ushbu hodisa boʻyicha olib borilgan tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, yangi tugʻilgan baliqlar doimiy qurilish va atrof-muhit oʻzgarishlari (masalan, qumning siljishi, harakatlanuvchi toshlar va tebranishlar taʼsiri) tufayli Dubay qirgʻoqlari boʻylab sharoitlarda yashay olmagan va nobud boʻlgan.
• Dubay qirgʻoqlaridan tashqarida joylashgan orolning shakli tufayli Dubay dengiz qirgʻogʻi boʻylab qirgʻoqnong doimiy shakli yoʻqolgan.

Deyra orollari

Orol qurilishidan keyingi toʻsiqlar

Kommunal quvurlar va gaz quvurlarini oʻrnatish orol bitganidan keyin juda qiyin va mashaqqatli ishga aylandi.

Xavfni yumshatish

Toʻlqinlar va dengizning doimiy harakatiga qarshi turish uchun orol boʻylab sunʼiy suv toʻlqinlari yaratilgan. Ular 3 metr balandlikda va 160 km umumiy uzunlikdan iborat. Taxminan 11,5 km uzunlikdagi toʻlqinlar dengiz gʻavvoslari yordamida doimiy ravishda kuzatiladi. Gʻavvoslar uning barqarorligini taʼminlash uchun yer osti jinslarining tekislanishi va joylashishini tekshirdilar. Orolning shakli ham global joylashishni aniqlash tizimi yordamida kuzatiladi. Orolga qum kamalak deb ataladigan texnika bilan ishlov beriladi. Butun orol shunday rejalashtirilganki, orol va suv oqimi oʻrtasida turgʻun suv boʻlmaydi. Bunga erishish uchun orolni oʻrab turgan toʻlqinli suv oqimlariga kichik strukturaviy oʻzgartirishlar kiritilib, dengiz suvining orolga hech qanday zarar yetkazmagan holda toʻlqinlar orqali harakatlanishiga imkon yaratildi. Sohil ekologiyasi tiklanishiga „tabiatning oʻzi“ yordam berdi. Ushbu oʻzgarishlar baliqlarning yangi turlarini, shuningdek, rif shakllarini jalb qila boshladi. Har 6 haftada dengiz gʻavvoslari monitoring jarayoni oʻtkazib dengiz hayotini tekshirish uchun suv ostiga tushishadi. Shuningdek, orolda (yuqori sathidan pastga) qumning suyuqlanish jarayonini oldini olish choralari koʻrildi. Ushbu suyuqlanish jarayoni tosh va qumlarning harakatlanishi, shuningdek, qurilishdan oldin va keyin suv osti eroziyasi natijasida yuzaga kelgan. Suyuqlanish jarayonining oldini olish uchun vibro-siqish usuli qoʻllanildi. Bu orolning poydevorini ushlab turish va keyingi qurilish uchun mustahkam poydevor yaratish uchun qilingan.

Qurilish effektlari va oqibatlari

Dubay qirgʻoqlari boʻylab Palma orollarining qurilishi bir qancha yirik ekologik oʻzgarishlarga olib keldi: hududdagi suv miqdorining qisqarishi, qirgʻoq tuprogʻining eroziyasi va qirgʻoq boʻylab tartibsiz choʻkindi joylashuviga ham sabab boʻldi. Palma orollari atrofida qurilgan qoyatosh devorlari tufayli Dubay qirgʻoqlari boʻylab toʻlqin harakatlarida ham keskin oʻzgarishlar kuzatilmoqda: toʻlqinlar toʻgʻridan-toʻgʻri qirgʻoqlarga tegmaslik oʻrniga, yangi toʻsiq atrofida gʻayrioddiy tarzda harakatlanadi. Bu Dubay qirgʻoqlarining zaiflashishiga olib keldi.

Atrof-muhitga etkazilgan zararning koʻpchiligi Palma orollari qurilishida buzilgan choʻkindilardan kelib chiqadi. Choʻkma dengiz oʻsimliklariga tushadigan quyosh nuri miqdorini kamaytirdi va atrofdagi dengiz faunasini shikastladi. Choʻkindi va qirgʻoq eroziyasidagi oʻzgarishlar natijasida yuzaga kelgan ekologik buzilishlar Greenpeace kabi ekologik guruhlarning eʼtiborini tortdi. Butunjahon yovvoyi tabiat jamgʻarmasi 2006-yilda: „Birlashgan Arab Amirliklari global ekotizimlariga inson bosimi eng yuqori taʼsir koʻrsatgan hudud ekanligini eʼlon qildi. Taxminlarga koʻra, mamlakat hozirda boshqa mamlakatlarga qaraganda besh baravar koʻproqqa beqaror hudud“ hisoblanadi. (Samaray 2007). Shuningdek, qurilish boshidan to hozirgi kungacha koʻzga koʻrinadigan ekologik va ekologik oʻzgarishlarni keltirib chiqardi, bu esa kelajak uchun xavf tugʻdirdi.

Sohilni himoya qilish boʻyicha chora-tadbirlar

Sohilni himoya qilish boʻyicha 1997-yilda tashkil etilgan Dubay qirgʻoq monitoringi dasturi Jumeyrah (Dubay) qirgʻoq chizigʻining asosiy batimetrik (okeanlar yoki dengizlardagi suv chuqurligini oʻlchash) va topografik tekshiruvini oʻrganishni boshladi. Texnologik yaxshilanishlar bilan qoʻshimcha maʼlumotlar toʻplandi. Jumladan Dubay plyajlarini masofaviy video monitoringi, choʻkindi namunalari va tahlillari, qirgʻoq yaqinidagi yoʻnalishli toʻlqin va oqim yozuvlari va Acoustic Doppler Current Profiler (ADCP) uskunasi yordamida tanlangan joylarda intensiv oʻlchash mashqlari olib borilmoqda. Shu tariqa ular doimiy monitoring olib borishga va Dubay qirgʻoqlari boʻylab doimiy oʻzgaruvchan atrof-muhit sharoitlarini tekshirishga muvaffaq boʻlishdi.

Havolalar

• https://web.archive.org/web/20120210130509/http://www.palmjumeirah.ae/
• http://selfire.com/2009/03/1580/ (Wayback Machine saytida 2010-09-26 sanasida arxivlangan)
• http://www.federalspace.ru/main.php?id=48&bid=67 (Wayback Machine saytida 19-dekabr 2009-yil sanasida arxivlangan)
• http://www.airpano.ru/files/small/dubai/start_r.html (Wayback Machine saytida 22-may 2011-yil sanasida arxivlangan)
• http://fromtheweb.ru/