Olmaota deklaratsiyasi (1991)
Olmaota deklaratsiyasi, Olmaota kelishuvi MDHning maqsad va tamoyillari va uning asoslari haqidagi deklaratsiyadir. Deklaratsiya Belovej kelishuvini tasdiqlagan va bu orqali MDHning shakllanishi bilan SSSR o‘z faoliyatini to‘xtatganligi ko‘rsatilgan.
1991-yil 21-dekabrda prezidentlarning Olmaota shahrida boʻlib oʻtgan yigʻilishida imzolangan (keyinchalik bunday uchrashuvlar MDH Davlat rahbarlari kengashi majlislari shaklida oʻtkazilgan). Natijada MDHga Belarus, Rossiya va Ukrainadan tashqari yana 8 respublika: Ozarbayjon (1993-yil 24-sentabr), Armaniston, Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Moldova, Tojikiston, Turkmaniston, Oʻzbekiston qoʻshilgan.
Gruziya MDHga 1993-yil dekabr oyida qoʻshilgan. Boltiqbo‘yi respublikalari (Latviya, Litva va Estoniya) Olmaota deklaratsiyasini, shuningdek, Belovej shartnomasini imzolashdan bosh tortgan.
1991-yil 21-dekabrda Olmaotada o‘n bir nafar sobiq ittifoq respublikasi rahbarlari Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi tarqatib yuborilganini eʼlon qilgan. Shuningdek, Olmaotada boʻlib oʻtgan yigʻilishda sobiq ittifoq tarkibidagi oʻn bir respublika rahbarlari ishtirokida SSSR prezidenti lavozimi bekor qilingan. MDHni tashkil etgan respublikalar rahbarlari Gorbachyovni SSSR prezidentligi instituti tugatilganligi haqida xabardor qilgan va Gorbachevga „ijobiy hissasi uchun“ minnatdorchilik bildirgan.
1991-yil 21-dekabrda Olmaotada MDHga asos solgan oʻn bir respublika rahbarlarining 1991-yil 30-dekabrda Minsk shahrida o‘tkazgan navbatdagi yigʻilishida birlashgan sobiq sovet armiyasini isloh qilish toʻgʻrisidagi qarori eng muhim bayonotlaridan biri boʻlgan.
Shu kuni taktik yadro qurollari taqdirini hal qilgan „Yadro qurollari boʻyicha birgalikdagi chora-tadbirlar toʻgʻrisida bitim“ imzolangan[1]. 1992-yil bahoridan 1996-yil oxirigacha Belarus, Qozog‘iston va Ukraina hududida joylashgan sobiq SSSRning barcha taktik yadro qurollari Rossiyaga olib ketilgan[2].
| Olmaota deklaratsiyasini imzolashda ishtirok etgan shaxslar | |
|---|---|
| Shaxslar | Lavozimi |
 A. Mutalibov
|
Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti |
 L. Ter-Petrosyan
|
Armaniston Respublikasi Prezidenti |
.svg){kind=small} S. Shushkevich
|
Belarus Respublikasi Oliy Kengashining raisi |
 N. Nazarboyev
|
Qozogʻiston Respublikasi Prezidenti |
.svg){kind=small} A.Akaev
|
Qirgʻiziston Respublikasi Prezidenti |
 M. Snegur
|
Moldova Respublikasi Prezidenti |
 B. Yeltsin
|
Rossiya Federatsiyasi Prezidenti (RSFSR) |
.svg){kind=small} R. Nabiev
|
Tojikiston Respublikasi Prezidenti |
 S. Niyozov
|
Turkmaniston Prezidenti |
 I. Karimov
|
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti |
 L. Kravchuk
|
Ukraina prezidenti |
Sm. shuningdek[tahrir | manbasini tahrirlash]
- MDH Nizomi
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Soglashenie o sovmestnix merax v otnoshenii yadernogo orujiya
- ↑ Problema yadernogo nasledstva SSSR: k 20-letiyu podpisaniya Lissabonskogo protokola Aleksandriya Olga Mixaylovna. Vestn. Mosk. un-ta. Ser. 25. Mejdunarodnie otnosheniya i mirovaya politika. 2012, № 4
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- OLMAOTA DEKLARASI. Yegor Gaydar arxivi
- OLMAOTA DEKLARASI. MDH Ijroiya qoʻmitasi
- OLMAOTA DEKLARASI. Vesti dasturi
- OLMAOTA DEKLARASI. „TV Inform“ dasturi („Vaqt“). 1991 yil 21 dekabr
- MDH davlatlari rahbarlarining uchrashuvi yakunlariga bagʻishlangan matbuot anjumani (1991)
Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Martine Couderc. Chronologie : CEI 1991-2002. Outre-Terre, 2003 — 296-315 bet.
- Melnikova І. M. Almatinska deklaratsіya 1991 // Yensiklopedіya іstorії Ukraїni : u 10 t. / Redkol.: V. A. Smolіy (golova) ta іn. ; Іnstitut іstorії Ukraїni NAN Ukraїni. — K.: Naukova dumka, 2003. — T. 1: A — V. — S. 67. — ISBN 966-00-0734-5. (ukr.)
- Moiseev Ye. G. Pravovoy status Sodrujestva Nezavisimix Gosudarstv. M., 1995.
- Tekst Deklaratsії na saytі Verxovnoї Radi Ukraїni.
- Yu. S. Shemshuchenko.. [leksika.com.ua/16311005/legal/alma-atinska_deklaratsiya Almatinska deklaratsіya] // Yuridichna ensiklopedіya: [v 6-ti t.] / red. kol. Yu. S. Shemshuchenko (vіdp. red.) [ta іn.] — K.: Ukraїnska ensiklopedіya іm. M. P. Bajana, 1998. — T. 1 : A — G. — 672 s. — ISBN 966-7492-00-X.