Nikolay Novikov
Nikolay Ivanovich Novikov — rus yozuvchisi, jurnalisti va filantropi, (ruscha: Никола́й Ива́нович Новико́в) (8-may 1744-yil, 12-august 1818-yil, Moskva gubernatorligi), oʻz mamlakati maʼrifatparvarining eng namoyandasi edi. Koʻpincha birinchi rus jurnalisti hisoblanib, u rus jamoatchiligining madaniy va maʼrifiy darajasini oshirishga qaratgan[1].
Novikov 1755-yilda Moskva universitetining tashkil etilishidan foyda koʻrgan ruslarning birinchi avlodiga tegishli edi. U 1767-yilgi Qonunchilik Assambleyasida faol ishtirok etdi, u yangi qonunlar toʻplamini ishlab chiqishga harakat qildi. Bunday erkin fikrlash faoliyatidan ilhomlanib, u „Moskva gazetasi“ni tahrir qilishni oʻz zimmasiga oldi va "Tatler" va "Tomoshabin" namunalaridan keyin „Jivopisets“ kabi satirik jurnallarni chiqardi. Uning mavjud ijtimoiy urf-odatlarga boʻlgan hujumlari Buyuk Cetherinening jokun javoblariga turtki boʻldi, u hatto Novikovning maqolalarini sharhlash uchun Vsyakaya vsyachina nomli oʻzining jurnalini ham yaratadi.
Johann Georg Schwarts, Ivan Lopuxin va Semyon Gamaleya bilan birgalikda u Rossiyaga martinizm va rosikrusiyani olib keldi[2]. 1780-yillarga kelib Novikov rus masonligida eng yuqori lavozimlarga koʻtariladi. Bu uning katta kitob nashr etish tashabbuslarini erkin tarzda moliyalashtiradi. Novikov matbuoti zamonaviy rus kitoblarining uchdan bir qismini va bir nechta gazetalarni nashr etadi. Novikov oʻz taʼsiridan turli ezgu maqsadlarda, masalan, Shekspirni Rossiya jamoatchiligiga targʻib qilish boʻyicha keng koʻlamli loyihada foydalangan edi.
Fransuz inqilobi boshlanganda, Ketrin Novikovga boʻlgan munosabatini oʻzgartirdi. Uning bosmaxonasi musodara qilingan. Uch yil oʻtgach, rasmiy sudsiz, u Shlisselburg qal’asida 15 yil qamoqqa tashlandi. Uning bosma materiallarining koʻp qismi, jumladan Edvard Yangning „Oxirgi kun“ (1713-yil) ning 1000 ta nusxasi ham chop etilgan. Imperator Pol Novikovni ozod qildi, ammo u juda qoʻrqib ketdi va oʻz jurnalistik faoliyatini davom ettira olmadi[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Nikolay Novikov“. https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2,_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87. Qaraldi: 1-noyabr, 2022-yil.
- ↑ Raffaella Faggionato A Rosicrucian Utopia in Eighteenth-Century Russia Springer, the Netherlands 1997
- ↑ „Nikolay Novikov“. https://www.britannica.com/biography/Nikolay-Ivanovich-Novikov. Qaraldi: 1-noyabr, 2022-yil.
